*Του Ανέστη Ιωάννη Κοκκινίδη
Δασκάλου- Ερευνητή (MA Geography Education, UCL Institute of Education)
Συμπληρώθηκαν 6 χρόνια από τον τερματισμό της θητείας του 30ού και
τελευταίου Νομάρχη Πιερίας, κ. Γεωργίου Παπαστεργίου, στις 31-12-2010.
Πριν ακόμα κλείσει χρόνος από το τέλος της νομαρχίας ως θεσμού (2011),
θεώρησα χρήσιμο να αναζητήσω στοιχεία για την ιστορία της Νομαρχίας
Πιερίας και τα πρόσωπα που υπηρέτησαν σε αυτή τη θέση ευθύνης.
Το πρώτο πρόσωπο που μου έστειλε
έναν κατάλογο με τους νομάρχες, ανταποκρινόμενο σε σχετική αίτησή μου, ήταν...
η
κ. Σοφία Καρυπίδου, από την πρώην Νομαρχία Πιερίας (Αντιπεριφερειάρχης η
κ. Σοφία Μαυρίδου). Ο κατάλογος εκείνος βασιζόταν σε προσωπική έρευνα
της ίδιας. Αργότερα, η έρευνα στον τοπικό Τύπο, στο Διαδίκτυο αλλά και
πληροφορίες από τις οικογένειες των διατελεσάντων νομαρχών, οδήγησαν σε πλήθος
πληροφοριών για εκείνους και κατ' επέκταση για τη Νομαρχία της Πιερίας.
Παρατίθεται λοιπόν το πρώτο μέρος από το αφιέρωμα με τα βιογραφικά
στοιχεία των προσώπων που υπηρέτησαν ως νομάρχες στην Πιερία από το
1949 ως την τελευταία μέρα του 2010, οπότε η νομαρχία καταργήθηκε.
Η ίδρυση της νομαρχίας
Η ιστορία της Νομαρχίας
Πιερίας ξεκινά το μακρινό 1949, όταν η χώρα βρίσκεται ακόμη στη δίνη του
εμφυλίου πολέμου, ο οποίος έβαινε τότε προς το τέλος του, όμως τα σημάδια που
θα άφηνε θα παρέμεναν για αρκετές δεκαετίες.
Ο Θεμιστοκλής
Σοφούλης, επί
κυβερνήσεως
του οποίου ιδρύθηκε ο
Νομός
Πιερίας.
Η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή
Σοφούλη, έχει αναλάβει με τη νέα της σύνθεση από τις 14-4-1949 και σε
εκείνη έμελε να υπογράψει τη ληξιαρχική πράξη γεννήσεως της Νομαρχίας
Πιερίας. Με το ΦΕΚ 105 Α της
29-4-1949 και με Αναγκαστικό Νόμο (Α.Ν. 960 “Περί συστάσεως Νομών και
Επαρχιών”, Άρθρο 1) ιδρύεται ο Νομός Πιερίας, με έδρα την Κατερίνη, που
περιλαμβάνει όλη την επαρχία Πιερίας, η οποία αποσπάστηκε από το Νομό
Θεσσαλονίκης. Με την απόσπαση του νομού Κορινθίας από τον νομό Αργολίδος και
Κορινθίας, ιδρύθηκε την ίδια ημέρα και ο Νομός Κορινθίας.
Πριν την ίδρυση της νομαρχίας
και τη θεσμοθέτηση
της θέσης του Νομάρχη, υπήρχε
Έπαρχος.
Απόσπασμα του ΦΕΚ 105 Α της
29-4-1949.
Στο ίδιο ΦΕΚ, στο Άρθρο 2,
ορίζεται το προσωπικό της Νομαρχίας Πιερίας (το ίδιο με εκείνο της Νομαρχίας
Ημαθίας), ως εξής:
Μία θέση Νομάρχου
Μία Διευθυντού Νομαρχίας
επί βαθμώ Τμηματάρχου β΄ή α΄ τάξεως, ή Διευθυντού β΄ ή α΄τάξεως
Μία Τμηματάρχου β΄ ή α΄
τάξεως.
Τεσσάρων
Γραμματέων β΄ ή α΄ τάξεως ή Εισηγητών.
Μία Αρχειοφύλακος α΄ τάξεως επί βαθμώ Τμηματάρχου β΄ ή α΄τάξεως.
Μία Βοηθού
Αρχειοφύλακος επί βαθμώ Ακολούθου ή
Γραμματέως β΄τάξεως.
Τεσσάρων Γραφέων β΄ ή
α΄τάξεως ή Ακολούθου,
Δύο Δακτυλογράφων επί
βαθμώ Γραφέως β΄ή α΄τάξεως ή Ακολούθου,
Μία Κλητήρος γ΄ ή β΄ ή
α΄τάξεως.
Μία Καθαριστρίας επί βαθμώ
Κλητήρος δ΄ ή γ΄ τάξεως.
Οι νομάρχες συνοπτικά
(1949-2010)
Πρώτος νομάρχης (1949)
διορίστηκε ο 39χρονος δικηγόρος Γεώργιος Καλλίας (1910-2005) από τη
Χαλκίδα. Στη συνέχεια (1950) τον
διαδέχθηκε ο Ηρακλειώτης πρώην στρατιωτικός Γεώργιος Λυγεράκης (1911-2003) και
το 1953 ο Αθηναίος δικηγόρος Δημήτριος Μπόσδας (1905-1997).
Ο γηραιός δικηγόρος
Θεμιστοκλής Μπάλλας του Μάρκου (1917-) είναι ο μοναδικός εν ζωή σήμερα νομάρχης
από εκείνη την εποχή των νομαρχών. Είχε υπηρετήσει και ως βουλευτής στην
Καρδίτσα. Επί νομαρχίας του το 1955 εξελέγησαν οι πρώτοι νομαρχιακοί σύμβουλοι,
οι Αλέξανδρος Ν. Δεληγιαννίδης και Γεώργιος Χαρ. Κουλαουζίδης. Όταν διορίστηκε
νομάρχης (1954), ο Θ. Μπάλλας ήταν 37 ετών.
Ο επόμενος νομάρχης ήταν ο
δημοσιογράφος Αντώνιος Σβώκος (1903-1956) από την Αιτωλοακαρνανία, που ήταν και
ο μόνος που απεβίωσε εν ενεργεία.
Τον Σβώκο αντικατέστησαν
ως νομάρχες , κατά σειρά, οι δικηγόροι Κωνσταντίνος Ναλμπάντης (1913-1977) το
1957, Στυλιανός Δερμιτζάκης (1913-2015) από τα Χανιά το 1963 και Δημήτριος
Μένεγας (1907-1999) από τη Λακωνία το 1965, για να επιστρέψει την ίδια χρονιά
(1965) ένας στρατιωτικός εν αποστρατεία, ο Μεσσήνιος Κωνσταντίνος Οιχαλιώτης
(1910-2009). Ακολούθησε η περίοδος των διορισμένων (1967) νομαρχών Παναγιώτη Μάτσου
(δικηγόρου, 1911-1976), Ανδρέα Παπαματθαίου το 1968, Δημητρίου Παναγιωτόπουλου
το 1969, Παναγιώτη Κόλια το 1970 (φιλόλογος, 1928-2012), Αριστοτέλη Καραμπέρη
(1932-) το 1971, Κοσμά Λιοτόπουλου (1934-, καθηγητής) το 1973 και Θεοφάνη Ρίζου
(1938-, δικηγόρος) το 1974 από τη Βέργη Σερρών.
Το 1974 ο δικηγόρος και
συγγραφέας από την Ημαθία Γεώργιος Χιονίδης (1934-) έγινε σε ηλικία 40 ετών ο
πρώτος νομάρχης μετά τη Μεταπολίτευση, ακολουθούμενος από τους δικηγόρους
Γεώργιο Σιβετίδη (1913-1986) ξανά το 1974, Νικόλαο Κατακαλίδη (1930-) το 1977
και τον πανεπιστημιακό και μετέπειτα Πολιτικό Διοικητή του Αγίου Όρους Νικόλαο
Παπαδημητρίου-Δούκα (1949-), ο οποίος ήταν ο νεότερος σε ηλικία νομάρχης (στην
Πιερία τοποθετήθηκε νομάρχης πριν κλείσει τα 29 του χρόνια) το 1979.
Στη συνέχεια (1981),
διορίστηκε νομάρχης ο Σερραίος δικηγόρος Δημήτριος Κιουρκτσής (απεβίωσε το 2013). Το 1982 ανέλαβε η πρώτη και
μοναδική γυναίκα νομάρχης και μετέπειτα βουλευτίς, η καθηγήτρια Μαρία Αρσένη (1944-), που ακολουθήθηκε (1986)
από τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κολιοπάνο (1947-, μετέπειτα βουλευτή
Άρτας), τον οικονομολόγο Δημήτρη
Βασιλειάδη (1939-2016) το 1987, τον Μιλτιάδη Κανώτα (1945-),
αρχιτέκτονα-μηχανικό και αθλητικό δημοσιογράφο, συγγραφέα βιβλίων για την
ιστορία του ΠΑΟΚ, το 1989 και τον δικηγόρο Ξενοφώντα Στεργιάδη (1943-) το 1992
.
Το 1993 ανέλαβε νομάρχης ο
οικονομολόγος Δημήτριος Κυριακίδης (1942-) και ο κύκλος των διορισμένων
νομαρχών έκλεισε το 1994, με τον 37χρονο Καστοριανό φυσικομαθηματικό Χρήστο
Γκοσλιόπουλο (1956-), ο οποίος υπηρέτησε από το 1993 ως το 1994.
Το 1994 με το Ν. 2218/9-6-1993 (Φ.Ε.Κ. 90/13-6-1994 τ. Α’), ιδρύθηκε, ως δεύτερη βαθμίδα ΟΤΑ, η Νομαρχιακή
Αυτοδιοίκηση Πιερίας, καταργήθηκε το μικτό Νομαρχιακό Συμβούλιο και
καθιερώθηκε αιρετό Νομαρχιακό Συμβούλιο. Ο καθηγητής μαθηματικός Πασχάλης
Μπροφίδης (1940-) από το Αιγίνιο ήταν ο πρώτος αιρετός νομάρχης, το 1994.
Ο κατάλογος των νομαρχών
έκλεισε με τον 30ό (και δεύτερο εκλεγμένο)
νομάρχη, τον Δρα Οικονομικών Γεώργιο Παπαστεργίου (1954-) από την Καρίτσα. Ήταν
και ο μακροβιότερος στην 61χρονη ιστορία των νομαρχών της Πιερίας, καθώς η
θητεία του ξεκίνησε το 1999 σε ηλικία 44 ετών και διήρκεσε 11 χρόνια, καθώς
κέρδισε 3 συνολικά αυτοδιοικητικές εκλογές (1998, 2002, 2006). Με το τέλος του
θεσμού, ο Νομάρχης ως αξίωμα πέρασε στην ιστορία και αντικαταστάθηκε ουσιαστικά
από τον Αντιπεριφερειάρχη.
Πρώτη Αντιπεριφερειάρχης
εξελέγη η Σοφία Ι. Μαυρίδου, δικηγόρος, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010
και επανεξελέγη στις εκλογές του 2014.
Σε ποια ηλικία έγιναν νομάρχες
Από την έρευνα και τα
υπάρχοντα στοιχεία, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο νεότερος σε ηλικία νομάρχης
ήταν ο Νικόλαος Παπαδημητρίου – Δούκας, ο οποίος έγινε νομάρχης στα 29 του
χρόνια. Στον αντίποδα, ο μεγαλύτερος σε ηλικία νομάρχης ήταν ο Γεώργιος Σιβετίδης, ο
οποίος έγινε νομάρχης σε ηλικία 61 ετών.
Ο νομάρχης
Γεώργιος Σεβετίδης (1913-1986). Φωτό: Μακεδονικός Αγών, φύλλο 12-10-1974, σελ.
1. (μέσω ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Πιερίας).
Δικηγόροι οι περισσότεροι
Ο νεότερος νομάρχης,
Νικόλαος Παπαδημητρίου – Δούκας (1949-). Φωτό: Ολύμπιο Βήμα, 13-5-1979, σελ. 1.
Στα επαγγέλματα των νομαρχών,
οι περισσότεροι (περί τους 15) ήταν δικηγόροι και ακολουθούνται από τους
εκπαιδευτικούς και τους στρατιωτικούς εν αποστρατεία.
Η γεωγραφία των νομαρχών
Η Μαρία
Αρσένη, η πρώτη γυναίκα νομάρχης της Πιερίας και μία από τις πρώτες σε όλη την
Ελλάδα. Φωτό: Νέα Εποχή, 3-4-1982, σελ. 1. (μέσω ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Πιερίας).
Ο Γεώργιος Θ.
Παπαστεργίου, ο τελευταίος νομάρχης και ο μακροβιότερος σε θητεία. Φωτό:
Νομαρχία Πιερίας.
Τέλος, ένα από τα
ενδιαφέροντα σημεία της έρευνας για τους νομάρχες είναι οι περιοχές από τις
οποίες κατάγονταν. Μόνον οι δύο εκλεγμένοι νομάρχες (Μπροφίδης,
Παπαστεργίου) κατάγονται από την Πιερία.
Η πλειοψηφία
τους (16) προέρχεται από τη Μακεδονία και αναλυτικά:
Ημαθία (1):
Χιονίδης.
Θεσσαλονίκη
(4):Κανώτας, Κυριακίδης, Λιοτόπουλος, Μάτσος.
Καβάλα (1):
Βασιλειάδης.
Καστοριά
(1): Γκοσλιόπουλος.
Κιλκίς (1):
Στεργιάδης.
Κοζάνη (1): Καραμπέρης.
Πιερία (2):
Μπροφίδης, Παπαστεργίου.
Σέρρες (4):
Κατακαλίδης, Κιουρκτσής, Ναλμπάντης, Ρίζος,
Χαλκιδική
(1): Αρσένη.
Από τη Στερεά
Ελλάδα 4: οι Καλλίας (Εύβοια), Παπαδημητρίου – Δούκας (γεννημένος στην Αθήνα), Σβώκος
(Ναυπακτία) και Μπόσδας (Αθήνα).
Νομάρχες με
καταγωγή από την Πελοπόννησο ήταν συνολικά 3: οι Μεσσήνιοι Οιχαλιώτης και
Κόλιας και ο Μένεγας από το Γύθειο της Λακωνίας.
Δύο από Κρήτη
οι: Δερμιτζάκης (Χανιά) και Λυγεράκης
(Ηράκλειο).
Δύο νομάρχες από
τη Θεσσαλία (Μπάλλας από Καρδίτσα και Παπαδημητρίου – Δούκας από Αλμυρό Βόλου)
Ο μοναδικός
Ηπειρώτης στην καταγωγή είναι ο Θεόδωρος Κολιοπάνος (Άρτα).
Πόντιος ήταν
ο νομάρχης Σιβετίδης, το επώνυμο του οποίου απαντάται στην Αξιούπολη του Κιλκίς.
Από την έρευνα απουσιάζουν
λόγω έλλειψης στοιχείων οι νομάρχες Ανδρέας Παπαματθαίου και Δημήτριος
Παναγιωτόπουλος.
