Του Κυριάκου Πυργιώτη προπτυχιακού φοιτητή τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας ΑΠΘ
Δεν χωρεί αμφιβολίας πως οι πιο γνωστοί και λαμπροί ιστορικοί της αρχαιότητας αναφέρουν πως ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του βασιλέα των εθνών και μεγάλου στρατηλάτη βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, φυσικά πάντα με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως για παράδειγμα ο ποιητής Αδδαίος που όπως θα δούμε παρακάτω αναφέρει πως βρίσκεται στην Μακεδονία.
Μετά...
τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το σώμα του έγινε αντικείμενο κληρονομιάς ή μάλλον ένα λάφυρο μεταξύ των διαδόχων του που θα τους εξασφάλιζε την διοίκηση της αυτοκρατορίας αλλά και τους πόρους για την διοίκησή της καθώς η νεκροπομπή μετέφερε τόνους χρυσού περίπου 100 και ήταν διακοσμημένη με πολύτιμους λίθους. Η εκτιμώμενη αξία ανέρχεται σε πάνω από 5 δις ευρώ.
Ο Μέγας Αλέξανδρος τάφηκε αρχικά μέσα σε ένα φέρετρο κατασκευασμένο από χρυσάφι σύμφωνα με τις πληροφορίες που παραθέτει ο Διόδωρος ο Σικελιωτης το οποίο όμως στην συνέχεια σύμφωνα με τον Στράβωνα αντικαταστάθηκε από κρύσταλλο από τον Πτολεμαίο τον Θ προκειμένου με το χρυσάφι να κόψει νομίσματα. Ο ίδιος όμως ο Αλέξανδρος ήθελε να ταφεί στην Όαση της Σίβας αλλά η τελευταία του επιθυμία δεν εκπληρώθηκε καθώς κατά την μεταφορά του σώματος από την Βαβυλώνα προς την Μακεδονία η σορός του κλάπηκε από τον Πτολεμαίο τον Θ μέσω του στρατηγού του Αριδαίου ο οποίος επιτέθηκε στον αντιβασιλέα Περδίκκα. Ο Περδίκκας αρχικά προσπάθησε να φέρει στην Μακεδονία το σώμα του Αλεξάνδρου στέλνοντας τον γαμπρό Ατταλο και τον αδερφό του Πολέμωνα. Στην συνέχεια ο Περδίκκας εκστράτευσε εναντίον του Πτολεμαίου αλλά δολοφονήθηκε από τους ίδιους του τους αξιωματικούς οι οποίοι προσχώρησαν στο πλευρό του Πτολεμαίου προσφέροντάς του την ανάληψη της αυτοκρατορίας κάτι που ο ίδιος δεν δέχτηκε. Ευθύς αμέσως οργανώθηκε νέα σύνοδος η λεγόμενη συμφωνία του Τριπαραδείσου για την οργάνωση της αυτοκρατορίας και είναι γεγονός πως δεν τέθηκε ζήτημα για την σορό του Αλεξάνδρου.
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Οι μύθοι και οι θεωρίες για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι πολλές και θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται μέχρι να ανακαλυφθεί καθώς σε όλους τους ιστορικούς και αρχαιολόγους υπάρχει αυτή η ελπίδα να τον ανακαλύψουν αφήνοντας το όνομα τους γραμμένο στις σελίδες της ιστορίας, δίνοντας τους την αθανασία όπως ακριβώς το Άγιο Δισκοπότηρο.
Αρχικά θα πρέπει να σταθούμε σε κάποιες πληροφορίες που αναφέρουν πως ο Μεγαλέξανδρος τάφηκε προσωρινά στην Μεμφιδα σύμφωνα με τον Παυσανια.Ιδου γιατί και ο Περδίκκας μιλά για κλοπή του σώματος του Αλεξάνδρου από τον Πτολεμαίο στην πόλη της Μεμδιδας. Αργότερα το σώμα μεταφέρθηκε από τον Πτολεμαίο Φιλαδελφο στην Αλεξάνδρεια και πολύ πιο μετά τοποθετήθηκε από τον Πτολεμαίο τον Δ Φιλοπάτωρ στο μαυσωλείο της Αλεξάνδρειας.Εκει όπου βρισκόταν το επισκέφτηκαν και το προσκύνησαν μεγάλοι αυτοκράτορες της Ρώμης όπως ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο Σεπτιμιος Σεβήρος, ο Καρακαλλας καθώς και ο Καλιγούλας ο οποίος πίστευε πως είναι η μετεμψύχωση του Αλεξάνδρου. Ακόμα και όταν η Αλεξάνδρεια ανήκε στο Βυζάντιο ο τάφος του μνημονεύετε πως βρισκόταν εκεί.
Ας δούμε τώρα προσεκτικά τους μύθους και τις διάφορες θεωρίες για τον τάφο του. Η πρώτη και η πιο πειστική είναι αυτή που αναφέρει πως ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρίσκεται στις Αιγές της Μακεδονίας. Ο ιστορικός Τριαντάφυλλος Παπαζώης στο έργο του <<ο ΙΙ ος βασιλικός τάφος της Βεργίνας>> αποκαλύπτει τον Μέγα Αλέξανδρο ως ενοικιαστή του τάφου και όχι τον Φίλιππο τον Β’.Με την άποψη αυτή είναι σύμφωνη και η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Ελένη Γκυκατζη Αρβελερ όπου βασίζεται σε αρκετά στοιχεία των τάφων της Βεργινας αλλά και σε προσωπικές μαρτυρίες από το ημερολόγιο του Μανώλη Ανδρόνικου.Πρωτο και βασικό στοιχείο είναι η μαρτυρία του Μακεδόνα ποιητή Αδδαιου όπου σώζεται στην Παλατινή Ανθολογία και κάνει αναφορά σε τύμβο και όχι σε Μαυσωλείο του Αλεξάνδρου και πως όποιος θέλει να υμνήσει τον τάφο του να αναφέρει και την μια και την άλλη ήπειρο, στην Λιβυη και στην Ευρώπη δηλαδή στις Αιγες της Μακεδονίας.Η μακεδονική του καταγωγή ίσως του επιτρέπει να γνωρίζει περισσότερα από άλλους ιστορικούς της εποχής του.Εξισου σημαντική στην αποκάλυψη της κυρίας Αρβελερ είναι και η ανακάλυψη των Αμερικανών ανθρωπολόγων σύμφωνα με την οποία τραυματισμό στην κνήμη φέρει ο νεκρός που βρίσκεται θαμμένος στον λεγόμενο τάφο Ι (τάφος της Περσεφόνης) και πως στον τάφο ΙΙ είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος. Επιπλέον βασιζόμενη και στο πρωσωπικο ημερολόγιο του Μανώλη Ανδρόνικου η κυρία Αρβελερ αναφέρει πως η σκηνή του κυνηγιού απεικονίζει έναν νεαρό άνδρα που ταυτίζεται με το ψηφιδωτό της Πομπηίας το οποίο αναπαριστά τον Μέγα Αλέξανδρο στην μάχη του με τον Δαρείο αλλά και ο σιδερένιος θώρακας που βρέθηκε στον τάφο ΙΙ είναι ίδιος με αυτόν που απεικονίζεται στο εν λόγω ψηφιδωτό. Από την άλλη μεριά η γρήγορη λάξευση στην σαρκοφάγο μαρτυρεί μια κρυφή και γρήγορη ταφή είτε από τον Πτολεμαιο είτε από την Ευριδικη που βασίλευε εκείνο το χρονικό διάστημα με τον άνδρα της στις Αιγες και θα εμπόδιζε την ταφή γιατί θα έφερνε στο προσκήνιο την Ολυμπιάδα. Επιπλέον το σιδερένιο κράνος που βρέθηκε εντός του τάφου και το οποίο είναι κατασκευασμένο από ασημί μνημονεύει και ο Πλούταρχου λέγοντας πως στην μάχη στα Γαυγαμηλα το κράνος του άστραφτε σαν κάτι ασημένιο. Η ταφή των οστών κατά ομηρικό τρόπο δεν είναι καθόλου συνηθισμένη εκείνη την εποχή και θυμίζει την ταφή των οστών του Αχιλλέα που θαύμαζε ο Αλέξανδρος και όπως πίστευε το γενεαλογικό δέντρο της μητέρας του φτάνει ως τον Αχιλλέα. Στην κλίνη του τάφου έχει βρεθεί ένας Σειλινός δηλαδή ένας Σάτυρος όπου ο Αρριανος εξηγεί την παρουσία του δηλώνοντας πως απελπισμένος ο Αλέξανδρος κατά την πολιορκία της Τυρού αποφάσισε να την εγκαταλείψει είδε όμως στον ύπνο του ένα σατυρο και ανέλυσε το όνειρο πως η πόλη θα γίνει δίκη του (Σα-Τυρος). Τέλος ο χουντίτης ο οποίος αποτελεί ένα αιγυπτιακό υλικό κατασκευής σαρκοφάγων εντός του τάφου εγείρει πολλά ερωτηματικά.
«Η ζωφόρος με την σκηνή του κυνηγιού στην πρόσοψη του τάφου του Φιλίππου»
Ο Μαχμούτ ελ Φαλάκι πιστεύει όπως και ο Τάσος Νερουτσος πως ο τάφος του Αλεξάνδρου βρίσκεται στο κέντρο της Αλέξανδρειας. Η αρχαιολόγος Λιανά Σουλβατζή υποστηρίζει πως ο τάφος του βρίσκεται στην όαση της Σιβας και πως η επιθυμία του Αλεξάνδρου να ταφεί εκεί εισακούστηκε από τον Πτολεμαιο. Ο Τάσος Σκυλίτσης αναφέρει πως η μούμια του Αλεξάνδρου βρίσκεται στο τζαμί του προφήτη Δανιήλ στην Αλεξάνδρεια ενώ μια άλλη πηγή αναφέρει πως στην Βενετία στον ναό του Αγίου Μάρκου δεν βρίσκεται η σωρός του Αγίου αλλά αυτή του Αλεξάνδρου. Μια άλλη πληροφορία από τον Σωτήριο Κιόσση αναφέρει πως ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρίσκεται στο όρος Σαος της Σαμοθράκης στηρίζοντας την έρευνα του στο γεγονός πως η Σαμοθράκη ήταν τόπος λατρείας των Καβείρων θεών όπου ήταν μυημένη και η μητέρα του Αλεξάνδρου.
Κλείνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε σε μια άλλη ακόμα πληροφορία σύμφωνα με την οποία ο Μεγαλέξανδρος είναι θαμμένος στην Πιερία και συγκεκριμένα στην Κονταριωτισσα δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγίας όπως άλλωστε αναφέρει και ο Άγιος Πορφύριος. Η Κονταριωτισσα απέχει σχεδόν πέντε λεπτά από το αρχαίο Διον όπου όλοι γνωρίζουμε πως κατείχε κεντρική θέση στην θρησκεία των Μακεδόνων αφού από εκεί ξεκίνησε και την εκστρατεία του στην Ανατολή ο Μέγας Αλέξανδρος κάνοντας θυσία και έστειλε στους ναούς του Δίου τους χάλκινους ανδριάντες των 25 ανδρών στην μάχη του Γρανικού. Επιπλεον η Κονταριωτισσα ήταν ο τόπος όπου καρπίζονταν τα κοντάρια για της νικηφόρες εκστρατείες του Αλεξάνδρου εξού και σύμφωνα με την παράδοση και η ονομασία του χωριού. Η Κονταριωτισσα εκτός από το γεγονός ότι ανήκει πολύ κοντά στο Διον βρίσκεται κοντά και στον Κορινό όπου δολοφονήθηκε η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη το σώμα της έμεινε άταφο προκειμένου να σαπίσει σύμφωνα με εντολή του Κασσάνδρου. Η πρόσφατη όμως ανακάλυψη του τάφου στον Κορινό από τον αρχαιολόγο Αθανάσιο Μπίντα έρχεται να αποδείξει για άλλη μια φορά πως καμια πηγή στην αρχαιολόγια δεν πρέπει να θεωρείται εξ αρχής ως δεδομένη. Η Ολυμπιάδα θα έκανε τα πάντα προκειμένου να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη το πτώμα του γιου της. Αλλωστε είναι γνωστή η συμμαχία της Ολυμπιάδας και του Περδίκκα για την μεταφορά της σορού στην Μακεδονία. Ισως δεν ήταν ο Περδίκκας αυτός που ήθελε να ανταλλάξει την αυτοκρατορία με το πτώμα του Αλεξάνδρου αλλά η ίδια η Ολυμπιάδα κάτι που ο ίδιος ο Πτολεμαίος να δέχτηκε να γίνει μυστικά προκειμένου να μην πέσει το πτώμα του αδελφικού του φίλου στα χέρια άλλων διεκδικητών. Εξάλλου δεν είναι καθόλου απίθανο η κλοπή της σορού να ήταν ένα καλοστημένο σχέδιο του Πτολεμαιο όπως και η δολοφονία του Περδίκκα να ήταν επιθυμία της Ολυμπιάδας βλέποντας την αυξανόμενη δύναμη του. Ακόμα στην μεταφορά της σορού είναι πολύ πιθανό να βοήθησαν και οι Μακεδόνες φρούραρχοι της πόλης της Μέμφιδας. Η ταφή του Αλεξάνδρου στην Μακεδονία θα έδινε αίγλη στην Ολυμπιάδα και θα εναντιώνονται στην επιθυμία της Ευρυδίκης ,όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Το μόνο σίγουρο είναι πως τα χρόνια και το απαράμιλλο ενδιαφέρον θα αποκαλύψουν τον τόπο όπου αναπαύεται αιώνες τώρα ο Μεγαλέξανδρος δίνοντας στην Ελλάδα την δόξα και την αίγλη των χρυσών αιώνων του Περικλή.
Βιβλιογραφία: ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών Επίμετρο που είναι θαμμένος ο Μεγαλέξανδρος (Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ εκδόσεις Gutenberg)Βικιπαίδεια,Ερρίκος Βούλγαρης, Βήμα ορθοδοξίας, MensHouse Σωτήριος Κιόσσης: σε ποιο νησί της Βόρειας Ελλάδας βρίσκεται ο τάφος του Αλεξάνδρου;
