Στην βάση μιας δομής που έχει να κάνει με την εξισσορόπηση δύο πραγμάτων, την μετάδοση ειδήσεων και τον ανιδιοτελή ειδησεογραφικό σχολιασμό, τα media στην σημερινή εποχή, ως επί τo πλείστoν, φαίνεται να έχουν μια άλλη προοπτική: α) υποσκελίζουν σχεδόν σε απόλυτο βαθμό την απλή, χωρίς σχολιασμό ενημέρωση και αναγάγουν τον σχολιασμό σε κύρια επιδίωξή και β) σε συνάρτηση με το προυγούμενο, μεταστρέφουν τον ανιδιοτελή ειδησεογραφικό σχολιασμό σε χειραφετημένο σχολιασμό. Αυτού του είδους ο σχολιασμός δεν αναφέρεται σε ένα σκεπτόμενο κοινό, αλλά έχωντας την μορφή του αποφαίνομαι, (ίσως σκληρός ο λόγος) αναφέρεται σε παθητικούς δέκτες έτοιμους προς χειραφέτηση. Θα μπορούσε καποιος να πει ότι με αυτόν τον τρόπο, τα media σήμερα, υποστασιοποιούν την δίψα για δύναμη (είναι άραγε πλέον τα media σήμερα η τεταρτη εξουσία η μήπως είναι η πρώτη;).
Μπρος σε αυτήν την ομολογουμένως ορατή απειλή αν ‘οχι πραγματικότητα, η οποία γίνεται εμφανής ως μια παράλυση της κριτικής διάθεσης του ακροατή, δεν είναι λίγοι αυτοί που μέσω του διαδικτύου αντιδρούν και με λόγο ορθό, (επειχηρηματολογώντας επί της ουσίας και όχι με γενικότητες) προσπαθούν να αφυπνίσουν το ‘μουδιασμένο’ κριτικό πεύμα του Ελληνα. Η μορφή αυτή της αντίδρασης βρήκε την καλύτερη δυνατότητα έκφρασης της μέσω ενός ιδιότυπου είδους δημοσιογραφίας που ονομάζεται ‘δημοσιογραφία των πολιτών (citizen journalism), τα γνωστά blogs.
Για το πόσο θετική η αρνητική (σε γενικά πλαίσια) ήταν μια τέτοιου είδους εξέλιξη στον τομέα της ενημέρωσης των πολιτών, όπου ο πολίτης πλέον ‘λαμβάνει στα χέρια του’ την ενημέρωση (όχι μόνο τον σχολιασμό ειδήσεων αλλά και την μετάδοση αυτών), εχουν ασχοληθεί πλήθος ερευνητών. Προσωπικά την εμφάνιση των blogs την θεωρώ ως μια των πλέων σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων, κοινωνιολογικού ενδειφέροντος, όπου επαναπροσδιορίζει την σχέση εξουσιαζόντων – εξουσιαζομένων, αρχόντων – αρχομένων.
Θα ήθελα ωστόσο να σταθώ σε ένα μόνο σημείο που δεν έχει να κάνει με την αναγκαιότητα η μη των blogs στο ειδησεογραφικό στερέωμα (σε κυνδήνους που παρατηρούνται στους αντίποδες μιας κατευθυνόμενης ειδησεογραφίας από την πλευρά των media και μιας ανεξειδίκευτης κριτικής από την πλευρά των πολιτών), αλλά με την αισθητική του σχολιασμού των blogers, τουλαχιστον όπως αυτή λαμβάνει ΄χώρα στα περισσότερα ελληνικά blogs. Εδώ θα πρέπει να πω ότι τα παρακάτω γραφόμενά μου δεν φέρουν ούτε την σφραγίδα της απολυτότητας αλλά και ούτε αποτελούν μια κριτική στην Κριτική μη όντας ομολογουμένως ικανός για ένα τόσο υψηλό φιλοσοφικό εγχείρημα. Είναι μάλλον ένας προσωπικός ‘αφουγκρασμός’, αν μπορώ να πω κάτι τέτοιο,
Αυτό που φαίνεται να κυριαρχεί στα blogs είναι ένα είδος αρνητισμού, προϊόν της πληθώρας άρθρων, αναφερόμενα σε όντως υπαρκτά κακώς κείμενα της ελλαδικής πραγματικότητας (πολιτικής και μη, φύσεως). Υπό αυτήν την έννοια, κινδυνεύουν να ακολουθήσουν την γραμμή των ‘παραδοσιακών’ media, όπου καθημερινώς μας βομβαρδίζουν με ‘αρνητισμό’. Στο δε χώρο των blogs, είναι δε σαφές ότι ο αρνητισμός αυτός δεν είναι προϊόν αναγκαίας ύπαρξης (της αναγκαίας σε σε ορισμένο βαθμό ‘αρνητικής’ κριτικής) αλλά υπέρ του δέοντος παρουσίας, που αγκίζει τα όρια της μονομέρειας. Είναι αυτή ακριβώς η μονομέρεια που εγκυμωνεί τον κίνδυνο του αρνητισμού. Σύμφωνα δε με τις αρχές της ψυχολογικής προβολής ήδη φανερώνει μια ενυπάρχουσα εσωτερική ‘κλειστότητα’ (σε προσωπικό αλλά και συλλογικό επίπεδο) που έχει σχέση με τον τρόπο πρόσληψης και έκφρασης εμπειριών/καταστάσεων.
Όπως προειπώθηκε, η παρουσία των blogs είναι πλέον αναγκαιότητα. Ωστόσο πρέπει ιδιαιτέρως να προσεχθεί αυτό το σημείο, ο κίνδυνος του αρνητισμού, δεδομένου οτί τα blogs τείνουν να αντικαταστήσουν τον παραδοσιακό τροπο ενημέρωσης (πλέον οι περισσότεροι πολίτες φαίνεται να μην εμπιστεύονται την ενημέρωση μέσω της τηλεόρασης για παράδειγμα) και γιαυτό τον λόγο, κατ’ επέκταση, λαμβάνουν ενεργό μέρος στην διαμόρφωση της κουλτούρας ενός λαού. Η καλλιέργεια ενός αρνητισμού (έστω και δίχως εμφανή πρόθεση, μαλλον υποσυνείδητα συμβαίνει κατι τέτοιο) δεν μπορεί ποτέ να είναι καλή. Η εμφάνιση μιας τέτοιας συλλογικής τάσης ενεργεί ως φίλτρο που αλλοιώνει τα πάντα και δημιουργεί ένα κλίμα που σίγουρα αποτελεί εμπόδιο στην εδραίωση μιας στάσης ζωής (υιοθετημένης από το σύνολο του λαού) που εμποτισμένη απο μια ‘θετικότητα’ θα προσβλέπει στο μέλλον με ελπίδα. Φυσικά αυτό δεν αναφέρεται σε μια ιδανική πολιτεία δίχως προβλήματα, αλλά σε μια πολιτεία όπου 1) εκτός απο τα κακώς κείμενα αναδεικνύει και τα καλώς κείμενα της και 2) και τα κακώς κείμενα της μπορεί να τα ερμηνεύει με θετικό τρόπο, κατα το αρχαίο ‘ουδέν κακόν αμιγές καλού’.
Ο λόγος λοιπόν, περί ευθύνης. Το κακό παραδειγμα σαφώς είναι οργανικό μέρος μιας κοινωνίας που αποτελείται, πολύ απλά, από ανθρώπους και όχι μηχανές. Και αν πλέον μέσω των media προβάλετεαικατα κόρον και άρα είναι περισσότερο ‘κτυπητό’, έχουμε την απίστευτη δυνατότητα πλέον μέσω των blogs, να δημιουργήσουμε ένα αντίθετο κλίμα. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μια ισοστάθμιση προβολής του καλού και κακού παραδείγματος. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στον χώρο των media κοντεύουν να μας πείσουν ότι όλα είναι σαθρά και σάπια. Όλοι και όλα, εκτός από εμάς του ίδιους φυσικά! Μα αν είναι ποτέ δυνατόν να εννοήσουμε κάτι τέτοιο και πολύ περισσότερο να πεισθούμε για κάτι τέτοιο. Υπάρχει το καλό παραδειγμα. ΑΠΛΑ ας αφιερώσουμε και λίγες στιγμές έρευνας προς αυτήν την κατεύθυνση.
Μπάκας Δημήτρης
Διδάκτορας του Πανεπιστημιου του Λονδίνου
Επισκέπτης επιμελητής στο Goldsmiths, University of London,
Επιστημονικός συνεργάτης στο Goldsmiths, University of London και
Επισκέπτης ερευνητής στο Columbia University (Νέα Υόρκη).
