Από Factorx
Της Έφης Μπάσδρα
Εν μέσω θέρους και εφαρμογής ενός μεσαιωνικού τύπου εργασιακού και ασφαλιστικού νομοσχεδίου, η κυβέρνηση θέλησε να αναδεύσει και άλλο την εκρηκτική σούπα ανασυγκρότησης του ελληνικού γίγνεσθαι, ανακοινώνοντας το υπερφιλόδοξο σχέδιο του υπουργείου παιδείας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η υπουργός, ως άλλος -φευ!- εμπνευσμένος Παπανούτσος, μετά τις αλλαγές στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, είπε να πιάσει, από τον λαιμό δυστυχώς, και την πολύπαθη τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανακοινώνοντας στην πρόσφατη σύνοδο των πρυτάνεων τις βασικές αρχές ενός προσχεδίου, εξαιρετικά συγκεχυμένου.
Συγκεκριμένα:
Αναφέρει την καθιέρωση Συμβουλίου Διοίκησης κατά τα αμερικανικά πρότυπα, αγνοώντας την ελληνική πραγματικότητα και την μερική εφαρμογή και αποτυχία του παραπάνω μέτρου στις προσωρινές διοικήσεις των υπό ίδρυση ελληνικών πανεπιστημίων. Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, το Board of Trustees συνεπάγεται άλλες νοοτροπίες και συμπεριφορές από το πρόσκαιρο βόλεμα συνταξιούχων ακαδημαϊκών δάσκαλων -και όχι μόνο!!
- Η κρατική χρηματοδότηση θα γίνεται επί τη βάσει προγραμματικών συμφωνιών. Θα εφαρμόσει αξιολόγηση στα ΑΕΙ
Το 5% του ΑΕΠ στην παιδεία αποτελεί πάγιο αίτημα γενεών πλέον. Σε χαλεπούς καιρούς ΔΝΤ μάλλον έχει αποδυναμωθεί. Σε κάθε περίπτωση, γενναία κρατική χρηματοδότηση θα μπορούσε, ανάλογα των υποχρεώσεων και αναγκών κάθε πανεπιστημιακού ιδρύματος (με τη χρήση κάποιου αλγόριθμου), να δοθεί εφάπαξ και μετά τέσσερα έτη και υποχρεωτική αξιολόγηση εφ’ όλης της ύλης (ποιότητα εκπαίδευσης, ποιότητα εκπαιδευτών, ποιότητα έρευνας), να αποφασιστεί με τι ποσοστό θα συνεχίζει η όχι να επιδοτείται το ίδρυμα. Έτσι εξασφαλίζεται καθαρότητα στην κρατική χρηματοδότηση καθώς και αξιοκρατία λειτουργίας των ιδρυμάτων.
- Οι επιτυχόντες θα εισάγονται σε σχολή, και όχι σε τμήμα όπως σήμερα. Η κατανομή τους στα τμήματα θα γίνεται μετά το τέλος του πρώτου έτους, ανάλογα με την επίδοση και τις προτιμήσεις των φοιτητών, χωρίς να αποκλείεται και η αλλαγή σε επόμενα έτη
Σε τελείως λάθος κατεύθυνση όπως είναι δομημένο σήμερα το σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας, και ειδικά για σχολές όπως η Ιατρική, το Χημικό κ.α. όπου στο πρώτο έτος περιλαμβάνονται εργαστήρια με τη χρήση ακριβών αντιδραστηρίων και ύπαρξη πολυαρίθμων αιθουσών για την άσκηση των φοιτητών. Βασίζεται στο αμερικανικό μοντέλο εκπαίδευσης, ενώ τα ελληνικά πανεπιστήμια δομήθηκαν πάνω σε ευρωπαϊκά πρότυπα.
- Υιοθέτηση του ψηφιακού συγγράμματος που θα είναι ελεύθερα διαθέσιμο στο Διαδίκτυο
Δεν συμβαίνει πουθενά στον κόσμο (ας μου επιτρέψει η κα υπουργός την προσωπική εμπειρία φοίτησης και διδασκαλίας σε πολλά κέντρα αριστείας της αλλοδαπής: Columbia, Harvard, BU, Tufts, UHeidelberg, UAarhus κ.α). Ειδικά σε σχολές όπως το Βιολογικό, το Χημικό αλλά και η Ιατρική είναι εξαιρετικά δύσκολη αν όχι αδύνατη η μελέτη με τη χρήση ψηφιακών συγγραμμάτων. Παράλληλη χρήση ναι, υιοθέτηση ψηφιακού συγγράμματος λάθος! Η πληθώρα των συγγραμμάτων μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλον αποτελεσματικότερο και συμφέροντα για το κράτος τρόπο (ένα σύγγραμμα, όπως ο νόμος προβλέπει, ανά μάθημα). Στο κάτω-κάτω, οι φορολογούμενοι Έλληνες στην πλειοψηφία τους θα επιθυμούσαν για τα παιδιά τους άρτια πανεπιστημιακή εκπαίδευση, όχι σπατάλη, αλλά ούτε και υποβάθμιση.
- Θα οργανωθούν Κέντρα Αριστείας
Η οργάνωση κέντρων αριστείας επαφίεται μάλλον στη διάθεση των πανεπιστημιακών δασκάλων. Κανένας νόμος δεν θα ήταν επαρκής αν οι ίδιοι οι δάσκαλοι δεν ήθελαν αναγκασμένοι από ένα σύστημα αξίων και αξιών να γίνουν άριστοι. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και πολλά διάσπαρτα πανεπιστημιακά τμήματα χωρίς καμία επιβολή νόμου αποφάσισαν να ανήκουν σε club διεθνούς αριστείας.
- Σε κάθε περιοχή, θα υπάρχει συντονισμός και συνεργασία των ερευνητικών δραστηριοτήτων μεταξύ των ΑΕΙ και των ερευνητικών κέντρων
Τίποτα το καινοφανές και δεν χρειάζεται επιβολή νόμου. Τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα βρίσκονται εδώ και πολλά χρόνια σε αγαστή επιστημονική συνεργασία με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
- Χρηματοδότηση της έρευνας με βάση τις εθνικές στρατηγικές (π.χ. πράσινη ανάπτυξη) και την αριστεία
Καλές οι εθνικές στρατηγικές αλλά ξέρετε κα υπουργέ, στη μικρή μας χώρα υπάρχουν επιστημονικές ομάδες αριστείας που ασχολούνται με πολλαπλά αντικείμενα, θετικής αλλά και θεωρητικής κατεύθυνσης. Οι αφορισμοί και οι εμμονές σε θέματα πιασιάρικα (βλ. πράσινη ανάπτυξη), μόνο απογοήτευση μπορούν να φέρουν σε ανιδιοτελείς σκαπανείς της επιστήμης των φρικτά υποχρηματοδοτούμενων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων!! Ακόμα περιμένουν οι διδακτορικοί φοιτητές την έκβαση των προγραμμάτων Ηράκλειτος ΙΙ, ενάμιση χρόνο μετά τη λήξη προθεσμίας υποβολής!! Οι περισσότεροι φοιτητές μας, όταν δεήσετε να αποφασίσετε για την κατανομή των προγραμμάτων θα έχουν ήδη φύγει ή θα έχουν τελειώσει, αφιλοκερδώς και με γονική επιχορήγηση, για άλλη μια φορά, το ερευνητικό τους πρωτόκολλο!!!
- Η αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων θα γίνεται αποκλειστικά από ξένους κριτές
Αφού βεβαίως έχετε καταλήξει στην απαξίωση όλων ημών των πανεπιστημιακών (πολλοί από τους οποίους τυγχάνουν κριτές σε ερευνητικά προγράμματα πανεπιστημίων της αλλοδαπής και ρυθμίζουν τη ροή επιστημονικών δημοσιεύσεων στα εγκυρότερα περιοδικά διεθνώς), αποφασίζετε ότι η αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων θα γίνεται αποκλειστικά από ξένους κριτές. Σωστό βεβαίως, εφ όσον κρίνετε εξ ιδίων τα αλλότρια. Η διαρκής κομματική σας ενασχόληση δεν σας επέτρεψε την φοίτηση σε κάποιο ίδρυμα της αλλοδαπής και έτσι εκφράζετε πολύ σωστά έναν ενδόμυχο φόβο! Θα έπρεπε όμως κα υπουργέ, να κάνετε τον κόπο να δείτε το στελεχιακό δυναμικό των ελληνικών ιδρυμάτων των οποίων προΐσταστε. Με υποχρηματοδότηση, μέσα σε ελεεινές συνθήκες, πολλά ελληνικά πανεπιστήμια και πολλές μονάδες σε αυτά αποτελούν όχι απλές οάσεις αλλά σημεία αναφοράς διεθνώς. Σήμερα, με το πάτημα ενός κουμπιού στο διαδίκτυο, αξιολογούμαστε όλοι. Θα έπρεπε να κάνετε τουλάχιστον αυτόν τον κόπο πριν προχωρήσετε σε αφοριστικές προτάσεις απαξιώνοντας μια πλειάδα ελλήνων πανεπιστημιακών. Αλήθεια, ποια ήταν η τελευταία φορά που επισκεφτήκατε, έτσι μόνη σας, από δική σας πρωτοβουλία και χωρίς τη συνοδεία καμερών, ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα;
- Λειτουργική ενοποίηση
Όσον αφορά στη λειτουργική ενοποίηση σαφώς και στη σωστή κατεύθυνση, αλλά ήταν δικό σας σύνθημα ή παράφραση «κάθε πόλη και ΑΕΙ κάθε χωριό και ΤΕΙ»!!!
- Θα ενισχυθούν τα προπτυχιακά και τα μεταπτυχιακά προγράμματα, που θα προσελκύουν και ξένους φοιτητές
Χωρίς χρηματοδότηση και οικονομική στήριξη ποιος ξένος φοιτητής θα έρθει να σπουδάσει στη χώρα μας;
- Στα εκλεκτορικά σώματα για την εκλογή και εξέλιξη των πανεπιστημιακών θα συμμετέχουν ξένοι πανεπιστημιακοί
Η συμμετοχή ξένων πανεπιστημιακών δεν εγγυάται απαραίτητα την αξιοκρατία. Αν υπάρξει ένα σύστημα συνεχούς αξιολόγησης και κατάταξης (ranking) με άμεσο αντίκτυπο στην μετέπειτα χρηματοδότηση αλλά και την αγορά εργασίας, θα άλλαζε τη νοοτροπία και πράξη όχι μόνο των πανεπιστημιακών αλλά και των υποψήφιων φοιτητών. Ένας πανεπιστημιακός στο MIT δεν αποφασίζει αξιοκρατικά επειδή το DNA του είναι διαφορετικό, αλλά γιατί η μελλοντική του χρηματοδότηση και επομένως επιστημονική του επιβίωση εξαρτώνται από το αξιοκρατικό των αποφάσεών του. Από την άλλη οι φοιτητές επιλέγουν το πανεπιστήμιο τους με βάση την διεθνή ή εθνική κατάταξή του, γιατί το πτυχίο ενός τέτοιου πανεπιστημίου θα αποτελέσει βέβαιο εισιτήριο για την είσοδο στην αγορά εργασίας.
- Θα δίνεται η δυνατότητα να εκλεγούν μέλη ΔΕΠ και ξένοι επιστήμονες, όπως επίσης θα δίνεται η δυνατότητα ταυτόχρονης κατοχής θέσης ΔΕΠ σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Στόχος είναι διακεκριμένοι επιστήμονες να προσφέρουν την εμπειρία τους στα ελληνικά ΑΕΙ χωρίς να εγκαταλείπουν τη θέση τους
Καλώς να ορίσουν οι ξένοι συνάδελφοι. Το δεύτερο σκέλος τελείως στη λάθος κατεύθυνση, και από προσωπική πείρα (και μετά σχεδόν δεκαπενταετή παραμονή σε ΗΠΑ και Γερμανία). Οι περισσότεροι ξένοι επιστήμονες έχουν συνηθίσει σε έναν αλλο τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων με απρόσκοπτη εισροή χρηματοδοτήσεων, τεχνολογικά τελευταίου τύπου υλικοτεχνική κτιριακή υποδομή, διδακτικό έργο χωρίς παρεμβατισμούς ποικίλης, μερικές φόρες με χρήση ακόμη και βιας, προέλευσης!! Σε ελάχιστες περιπτώσεις ευοδωθήκαν τέτοιου είδους πειράματα, ενώ τις περισσότερες φορές η παράλληλη κατοχή ταυτόχρονα θέσης ΔΕΠ και στα ελληνικά πανεπιστήμια, ειδώθηκε ως αφορμή διακοπών από την πολύ σκληρή, είναι αλήθεια, πανεπιστημιακή πραγματικότητα της αλλοδαπής!!!
- Τα ΑΕΙ θα μπορούν να ιδρύουν παραρτήματα σε άλλες χώρες
Είναι ευχής έργον τα ελληνικά ΑΕΙ να αποτελέσουν σημείο αναφοράς, τμήματά τους να ιδρυθούν σε χώρες αναφοράς πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και να προσελκύσουν ξένους αλλά και ομογενείς φοιτητές.
- Θα παρέχεται η δυνατότητα -με βάση τις προδιαγραφές που θέτει κάθε πανεπιστήμιο- ίδρυσης ακαδημαϊκών εδρών ΔΕΠ με χορηγία
Εφόσον το πανεπιστήμιο θέσει τις απαραίτητες αξιοκρατικές προδιαγραφές, θα ήταν ευχής έργον να προσελκύσει χορηγίες, αρκεί να μην καταλήξει κάθε κολλητός του τάδε ή του δείνα μεγαλοπαράγοντα και μεγαλοχορηγού να γίνεται “endowed” καθηγητής.
Εν κατακλείδι, το υπό συζήτηση νομοσχέδιο εμπεριέχει κάποια κομμάτια προς την σωστή κατεύθυνση. Προωθεί όμως αλλαγές βασιζόμενο στο αμερικανικό μοντέλο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που δεν έχει σχέση με την ελληνική πραγματικότητα ούτε σε προπτυχιακό αλλά ούτε και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Ο νόμος πλαίσιο του ’82 βασισμένος εν πολλοίς στο ίδιο μοντέλο ανάπτυξης με την θεσμοθέτηση επικούρων, αναπληρωτών κλπ., καταστρατηγήθηκε και τελικά, εκ του αποτελέσματος, οδηγήθηκε σε πλήρη απαξίωση. Όλα τα μέλη ΔΕΠ μοιραία οδεύουν με δημοσιοϋπαλληλική ακρίβεια στις ανώτατες βαθμίδες, χωρίς φρένο. Ο υπό συζήτηση νόμος δεν φαίνεται να μπορεί να αλλάξει αυτή την στρεβλή πορεία. Η αξιολόγηση, κατάταξη και επακόλουθη αναλογικά χρηματοδότηση θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση στο πολύπλοκο πρόβλημα των ελληνικών ΑΕΙ. Ας τολμήσουν λοιπόν στο υπουργείο!!!
Και κάτι τελευταίο, ίσως όμως το πιο σημαντικό. Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο δεν αναφέρει τίποτε για το καυτό θέμα του ασύλου, τη συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές των διοικήσεων των πανεπιστημίων (πρυτάνεις, πρόεδροι), τον τρόπο εκλογής των διοικήσεων, το μέγιστο χρόνο φοίτησης σε προπτυχιακό αλλά και μεταπτυχιακό επίπεδο, τις πανεπιστημιακές βαθμίδες εξέλιξης, τη μονιμότητα των μελών ΔΕΠ. Τα αγκάθια λοιπόν φαίνεται να μένουν πάλι εκτός. Τα κύρια, που θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν τη συναλλαγή φοιτητών-διοικήσεων και να ενδυναμώσουν την αξιοκρατία και αξιοσύνη στο ελληνικό πανεπιστήμιο, δεν φαίνεται και πάλι να συζητούνται. Ίσως γιατί το μέγεθος των υποδημάτων του Παπανούτσου, μεταφορικά αλλά κυρίως αντικειμενικά, είναι πολύ μεγάλο για τα κομψευόμενα πόδια της κας υπουργού!!!
Η Έφη Μπάσδρα είναι πανεπιστημιακός
