Σωτήριος Δ. Μασταγκάς
1878-2011. Εκατόν τριάντα τρία χρόνια. Η τιμή και ο εορτασμός της επανάστασης δεν είναι κενός τύπος. Απέναντι στις προκλήσεις που απευθύνει η ιστορία, είναι κανόνας συμπεριφοράς και τρόπος ζωής. Καθώς η παγκοσμιοποίηση σήμερα δεν ευρίσκεται απλώς «προ των πυλών» της πόλεως, αλλά «εντός αυτών», με ρεαλισμό, θαρραλέα και τίμια, ειλικρινώς και εντίμως συναγωνιζόμαστε τους προγόνους και πατέρες μας.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο ρωσικός ιμπεριαλισμός έκαμνε το τεράστιο άλμα από τον Δνείστερο ποταμό στη Μεσόγειο θάλασσα, πραγματοποιώντας έτσι το μεγάλο του όνειρο. Τα ρωσικά τηλεβόα και οι κανονιοφόροι έγραψαν τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου στις πύλες της Κωνσταντινούπολης, που δημιουργούσε τη μεγάλη Βουλγαρία μέχρι τον Όλυμπο, πάνω στους ελληνικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας και της Θράκης και στα προαιώνια ελληνικά εδάφη. Αλλά οι κάτοικοι του Ολύμπου, της Πιερίας και της Μακεδονίας δεν έκαναν επιλογή τυράννων μπροστά στον οθωμανικό ζυγό και στον μεγαλοϊδεατικό ταυτόχρονα πανσλαβισμό. Εξεγέρθηκαν.
Η επανάσταση του 1878 υπήρξε ένα κίνημα, ένας μεγάλος ξεσηκωμός για την επιβίωση του μακεδονικού ελληνισμού, ο οποίος έβλεπε τη σωτηρία του προς μία και μόνη κατεύθυνση: την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Από το Λιτόχωρο απλώθηκε η επανάσταση του 1878 σαν τη φλόγα στο δάσος, στα χωριά του Ολύμπου και των Πιερίων, στον Κολινδρό, στη μονή των Αγίων Πάντων, στην περιοχή του Αλιάκμονα, επάνω στο Βίτσι στη Δυτική Μακεδονία, ως πέρα στην Αχρίδα και το Μοναστήρι, σ’όλη τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Το μικρό ελλαδικό κράτος εξαναγκάστηκε να βγει από την αφάνεια και να αποστείλει βοήθεια προς τον ελληνικό βορρά, παρά τις ισχνές του δυνάμεις. Τη Μακεδονία έσωσε τότε το Συνέδριο του Βερολίνου και η ισορροπία δυνάμεων των μεγάλων και ισχυρών της Δύσεως, στους οποίους έφτασαν οι έγγραφες διαμαρτυρίες των υπόδουλων Ελλήνων και τα θαρραλέα αιτήματα για εθνική ανεξαρτησία.
Η παμμακεδονική επανάσταση μας υπενθυμίζει ότι η επανάσταση εκείνη δεν ήταν κίνημα που στρεφόταν μόνο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά κυρίως μια σπαρακτική φωνή διαμαρτυρίας και τρόμου εναντίον του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Ας μη λησμονούμε, περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση, ότι η ελληνική από καταβολής κόσμου Μακεδονία της σημερινής εποχής, με τα εκατομμύρια του συμπαγούς ελληνισμού της, δεν είναι η Μακεδονία ούτε του 1878, ούτε του 1903.
Στην επανάσταση του Ολύμπου στα 1878, οι κάτοικοι του Ολύμπου και της Πιερίας «έβαλαν το κεφάλι τους στον τορβά» και προτίμησαν να παραμείνουν Έλληνες ή να πεθάνουν τουλάχιστον σαν Έλληνες. Στην εξ ενστίκτου αμύνης επανάσταση οι κάτοικοι του Ολύμπου και της Πιερίας δεν μίλησαν με τη γλώσσα των συμπτώσεων, αλλά με την αποκαλυπτική γλώσσα της ιστορίας τους. Στις νεότερες γενιές κατέθεσαν ως τεκμήριο την έξοχη προκήρυξη –αγλάισμα υψηλού φρονήματος και ήθους- της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης της Μακεδονίας, υπό τον Ευάγγελο Κοροβάγκο.
