Κυριακή της Ορθοδοξίας: "Η πίστη των Ορθοδόξων στη σύγχρονη Ευρώπη"
Η ομιλία του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμ. κ. Ιγνατίου Σωτηριάδη, Συμβούλου της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ε.Ε., που εκφωνήθηκε χθες, Κυριακή της Ορθοδοξίας, ελληνιστί και γαλλιστί, στον Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Βρυξελλών, κατά τη διάρκεια της Διορθόδοξης Θείας Λειτουργίας.Η ομιλία έχει ως εξής:
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ:
Η ΠΙΣΤΗ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
Σεβασμιώτατε, Θεοφιλέστατοι, Σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί αδελφοί και αδελφές εν Χριστώ!
Την πρώτη Κυριακή των Νηστειών επιτελούμε τη μνήμη της αναστήλωσης των ιερών εικόνων, που πραγματοποιήθηκε επί της βασιλείας του αυτοκράτορος Μιχαήλ του Γ’ και της μητρός αυτού Αυγούστης Αγίας Θεοδώρας και επί Πατριαρχίας του Αγίου Μεθοδίου του Ομολογητού. Εορτάζουμε την πανήγυρη της Κυριακής της Ορθοδοξίας, η οποία βασίσθηκε στις αποφάσεις της Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως του Μαρτίου του 843, για να μνημονεύσουμε το θρίαμβο και την τελική νίκη της Ορθοδόξου Πίστεως επί της αιρέσεως της Εικονομαχίας.
Γιατί όμως η νίκη επί της Εικονομαχίας ονομάσθηκε Θρίαμβος της Ορθοδοξίας; Για την Ορθοδοξία, η Εικονομαχία, η μάχη ενάντια στην τιμή των εικόνων, αποτελεί τη σύνθεση όλων των αιρέσεων. Η άρνηση των εικόνων είναι για την Ορθόδοξη θεολογία άρνηση της Ενσάρκωσης του Θεού που έγινε Άνθρωπος. Έπρεπε, λοιπόν, να υποστηριχθεί η Σάρκωση του Χριστού.
Στην Ορθόδοξη Παράδοση η εικόνα έχει διαφορετική σημασία από τη θρησκευτική ζωγραφική που αναπτύχθηκε στη Χριστιανική Δύση από την Αναγέννηση και εξής. Η Έβδομη Οικουμενική Σύνοδος του 787 υπογράμμισε τη δήλωση του Αποστόλου Παύλου: «ο Χριστός εστιν εικών του Θεού του αοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως» (Κολοσσαείς 1, 15).
Η εικόνα, λοιπόν, είναι η αποτύπωση του Χριστού, του Υιού του Θεού, του σαρκωθέντος για τη σωτηρία του κόσμου. Ο Xριστός είναι το παράδειγμα και το πρωτότυπο της αγιότητος και η αγιότης εκφράζει την ανακαίνιση της εικόνας του Θεού εντός ημών και ανοίγει για τον άνθρωπο την οδό για να γίνει Θεός κατά χάριν.
Εδώ αξίζει τον κόπο να υπενθυμίσουμε ότι μετά τη νίκη των ησυχαστών στα μέσα του 14ου αι., η Κυριακή της Ορθοδοξίας απέκτησε μια νέα σημασία. Όντως, οι αποφάσεις της Συνόδου των Βλαχερνών του 1351, που σημείωσε το θρίαμβο της θεολογίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και του ησυχαστικού κινήματος, συμπεριλήφθηκαν εντός του λεγομένου Συνοδικού της Ορθοδοξίας, το οποίο στη νέα του διασκευή διαβάστηκε επίσημα για πρώτη φορά την πρώτη Κυριακή των Νηστειών του 1352.
Ως εδώ υπενθυμίσαμε συντόμως την ιστορία αυτής της μεγάλης εορτής κατά την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και συμφώνως προς την παράδοση της Αγίας Μητρός ημών Εκκλησίας.
Ποια είναι, όμως, η σημασία της Ορθοδοξίας για το σύγχρονο άνθρωπο, για το σημερινό Χριστιανό, για τον Ορθόδοξο που ζει εντός του Κοινού μας Οίκου, της Ευρώπης; Ποια αλήθεια μπορεί να βρει κάποιος μέσα σ’ αυτή;
Δεδομένου ότι η Αλήθεια για μας τους χριστιανούς, για μας τους Ορθοδόξους, δεν είναι ούτε μια ιδέα αφηρημένη, ούτε μια έννοια φιλοσοφική, αλλά ένα Πρόσωπο, ο Ιησούς Χριστός, ο σαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού, τότε η Ορθοδοξία, η Εκκλησία δηλ. του Χριστού, η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική, δεν είναι ούτε μια φιλοσοφία, ούτε μια ιδεολογία, ούτε ένα κάποιο δημιούργημα της ανθρώπινης σοφίας.
Η Ορθοδοξία είναι η απόλυτη αφοσίωση στη Θεία Αποκάλυψη, η οποία μεταδόθηκε σ’ όλους μας μέσα από τη Παράδοση της Εκκλησίας μας και μας κάνει να αναφωνούμε με το Συνοδικό της Ορθοδοξίας: «Αύτη η πίστις των Αποστόλων! Αύτη η πίστις των Πατέρων! Αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν!»Η Ορθόδοξη πίστη εκφράζεται εντός της Εκκλησίας με την προσευχή, τη νηστεία, τη σιωπή, το μοναχισμό, τη θεοπτία, την εφαρμογή των αρετών σε μια κοινωνία που μεταβάλλεται αδιάκοπα, σε μια Ευρώπη που αναζητεί τις ρίζες της, την ταυτότητά της, την κατεύθυνσή της προς το μέλλον. Πρέπει να το ομολογήσουμε με ειλικρίνεια: είμαστε σε κρίση, όλοι γύρω μας μιλούν για μια κρίση, η κρίση έγινε μια λέξη της μόδας!
Οι Χριστιανοί όμως πρέπει να φθάσουν στην κατανόηση της προέλευσης αυτής της κρίσης, του περιεχομένου της, του μέσου υπέρβασής της! Ο βιασμός της φύσεως, η τρομοκρατία, η φτώχεια, η κοινωνική αδικία, η παρακμή της οικογένειας, η απουσία μιας ζωοποιού κουλτούρας και τέχνης, ο θρίαμβος μιας τεχνολογίας συχνά χωρίς καμιά ανθρωπιά, ο νέος αθεϊσμός, ο σχετικισμός, η απομάκρυνση από παραδοσιακές αρχές και αξίες, ο υλισμός, η υποκρισία, το ψεύδος, είναι παράμετροι αυτής της κρίσης που δεν είναι δυνατόν να θεραπευθεί παρά μόνο εντός της Εκκλησίας, την πηγή της ελπίδας και της αισιοδοξίας!
Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, της οποίας το θρίαμβο εορτάζουμε σήμερα, δεν είναι μια Εκκλησία ούτε συντηρητική, ούτε προοδευτική. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού και ο Χριστός είναι ο ίδιος χθες, σήμερα και στους αιώνες (Εβρ. 13, 8).
Εκείνη είναι πάντα στην υπηρεσία του ανθρώπου, μακριά από τα πολιτικά ή οικονομικά, ιδεολογικά ή φιλοσοφικά συμφέροντα. Είναι στοργική ως Μητέρα και δίνει με σθένος και υπομονή τη μαρτυρία της Αληθείας, μεταδίδει το φως του Χριστού, μας οδηγεί στη Ζωή! Επιπλέον, παράλληλα με την αναγγελία του Λόγου του Θεού, η Ορθοδοξία συνεχίζει να στέκεται στο πλευρό των αδύναμων και των αποκλεισμένων και να τους στηρίζει.
Επιτρέψτε μου σ’ αυτό το σημείο να αναφέρω ότι θεωρώ την Εκκλησία στενά συνδεδεμένη με τρεις έννοιες: την Οικουμένη, την Οικολογία και την Οικονομία. Και οι τρεις δείχνουν ότι ο ρόλος της Εκκλησίας στον κόσμο είναι όπως ο ρόλος μιας μητέρας μέσα στην οικογένεια.
Η Εκκλησία μέσα στην Οικουμένη εκφράζει το όραμα της ενότητας μέσα στον κόσμο. Η Εκκλησία σχετικά με την Οικολογία δηλώνει το σεβασμό προς το περιβάλλον που δημιούργησε ο Θεός και την ευθύνη των ανθρώπων απέναντι στην εκμετάλλευση των φυσικών πηγών. Τέλος, η Εκκλησία αντιλαμβάνεται την Οικονομία ως υπεύθυνη διαχείριση της δίκαιης παραγωγής και διανομής των υλικών αγαθών ανάμεσα στους ανθρώπους.
Εμείς, λοιπόν, ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι στην Ευρώπη, καλούμεθα να είμαστε και να γινόμαστε συγχρόνως homo oecumenicus, homo ecologicus και homo economicus, πάντοτε εντός της Εκκλησίας μας, πάντοτε μάρτυρες της Αληθείας, μακριά από κάθε είδος διάκρισης, ξενοφοβίας και βίας.
Σε μια εποχή εικονολατρείας ή, καλύτερα, εικονοδουλείας, όπως η δική μας, σε μια περίοδο δηλ. υποταγής στο χρήμα και στους νόμους της αγοράς, εμείς καλούμεθα σε μια προσωπική εσωτερική μεταμόρφωση, που έχει τη δύναμη να αλλάξει την κοινωνία μας, την Ευρώπη μας και την Οικουμένη όλη. Υπενθυμίζουμε ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούν τον άνθρωπο ως διαχειριστή του πλούτου που του δόθηκε από το Θεό.
Καθήκον μας είναι να γίνουμε κήρυκες του Χριστού στην Ευρώπη με την πνευματική μας ζωή, ακολουθώντας το παράδειγμα των αγίων μας πατέρων. Αυτό μπορεί να συμβεί αν είμαστε ενωμένοι μεταξύ μας, αν είμαστε Αδελφοί, αν αναγνωρίζουμε μια πνευματική Μητέρα για όλους τους Ορθοδόξους, την Πρωτόθρονη δηλ. Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως!
Το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο ως πρώτος διάκονος μεταξύ των άλλων Αδελφών Εκκλησιών της Ορθοδόξου Οικογενείας είναι η εγγύηση για το θρίαμβο της Αγάπης που σώζει τον κόσμο.
Μια τέτοια ημέρα, όπως η Κυριακή της Ορθοδοξίας, δε μπορούμε παρά να στρέψουμε το βλέμμα μας προς την Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Ρώμη και τη Νέα Ιερουσαλήμ, τόπο ιερό και άγιο της Πίστης μας, που υπερασπίσθηκε το δικαίωμά μας να είμαστε πραγματικοί Χριστιανοί, να είμαστε πραγματικοί Άνθρωποι. Μια τέτοια ημέρα ας αναλογισθούμε με ευγνωμοσύνη τους μάρτυρες της Ορθοδοξίας, τους κήρυκες της Αληθείας κατά τον ρουν της Ιστορίας αλλά και της εποχής μας.
Μια τέτοια ημέρα ας προσευχηθούμε με σιωπή ομιλώσα, σημαίνουσα και ευγνωμονούσα για τον Πατέρα μας, τον «Πράσινο» και Οικουμενικό Πατριάρχη, την Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης Κύριο κ. Βαρθολομαίο τον Α’, που εδώ και 20 συναπτά έτη με το αποστολικό, ποιμαντικό, οικολογικό και πνευματικό του έργο ανοίγει νέους δρόμους για την Ορθοδοξία, για την Πίστη και για τον Άνθρωπο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η εξαιρετική του προσωπικότης, το πάθος του για την Εκκλησία και την ενότητά της, οι διεθνείς του πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος, η παρουσία του στον ορίζοντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλα αυτά μας δίνουν την ιερή υπερηφάνεια, την ελπίδα και τη διαβεβαίωση ότι η Ορθοδοξία, η Εκκλησία, εμείς-ως Σώμα Χριστού-έχουμε ένα μέλλον, ένα ρόλο και επίσης μια σημαντική παρουσία ανάμεσα στα έθνη της Ευρώπης, πάνω στη διεθνή σκηνή: να είμαστε αξιόπιστοι κήρυκες αξιών και παραδόσεων για να οδηγήσουμε την κοινωνία μας, την Ευρώπη μας, τον κόσμο μας στην πηγή του ζώντος ύδατος, τον Υιό του Θεού του ζώντος, τον Ιησού Χριστό! «Αύτη η πίστις των Αποστόλων! Αύτη η πίστις των Πατέρων! Αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν!»
Σεβασμιώτατε, Θεοφιλέστατοι, Σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί αδελφοί και αδελφές εν Χριστώ!
Εορτάζοντας σήμερα την Κυριακή της Ορθοδοξίας, ευχαριστούμε τον Ιησού Χριστό, τον Κύριο και Λυτρωτή μας, γιατί μας χάρισε το δώρο της αληθινής πίστης! Του είμεθα ευγνώμονες, γιατί στους κόλπους της Μητρός μας Εκκλησίας έχουμε τη βεβαιότητα της σωτηρίας, έχουμε τη σωστή παιδεία και την πνευματική αρωγή, ώστε να κατορθώσουμε κατά τη διάρκεια αυτής της ευλογημένης περιόδου της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής να εξαγνίσουμε τις αισθήσεις μας, την καρδιά μας, τη διάνοιά μας και όλη μας την ύπαρξη, που έχει μολυνθεί κατά την ώρα της απουσίας του Θεού από μέσα μας! Και ατενίζοντας την εικόνα του Χριστού, του Αιωνίου Λόγου του Θεού, ας αναφωνήσουμε με δίκαιη υπερηφάνεια μαζί με τον ψαλμό: «Τὶς Θεός, μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν ; Σὺ εἶ ὁ Θεός, ὁ ποιῶν θαυμάσια μόνος!»
