του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΕΡΕΜΕΤΗ*
«Χωρίς το μνημόνιο δεν θα μπορούσαμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις».
Πρόκειται για ένα «αποστομωτικό» επιχείρημα που συνεχίζει να δημιουργεί σύγχυση ακόμη και στις γραμμές του αριστερού κινήματος. Όπως τεκμηριώνεται με τα στοιχεία του συνημμένου πίνακα, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική:
Α) Τα συνολικά έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης (Κεντρική Δημ. Διοίκηση, ΟΤΑ, ΝΠΔΔ και Κοινωνική Ασφάλιση) ήταν, σε όλη τη διάρκεια της ενδεκαετίας 2000-2010, υψηλότερα από τις δαπάνες που απαιτήθηκαν για την πληρωμή μισθών των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα και πάσης φύσεως συντάξεων.
Β) Τα έσοδα αρκούσαν και αρκούν για τους μισθούς και τις συντάξεις. Για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους δεν αρκούν!1
Πηγή: Συνημμένος πίνακας: Eurostat για τα συνολικά έσοδα και τους τόκους,EΛΛΣΤΑΤ για μισθούς και συντάξεις - επεξεργασία δική μας. Γ) Το 2009, κατ' εξαίρεση, – λόγω της σημαντικής υποχώρησης των δημοσίων εσόδων (-7,3%) σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση της δαπάνης για μισθούς (+10,5%), συντάξεις (+6,7%) και τόκους (+7,5%) - ανακύπτει για πρώτη φορά πρόβλημα επάρκειας των τρεχόντων εσόδων για την πληρωμή και όλων των τόκων του Δ.Χ..
Δ) Η εξόφληση των χρεολυσίων, σε όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου γινόταν κατά βάση με «αναχρηματοδότηση» - δηλαδή με νέο δανεισμό.
Συνεπώς όποιος υιοθετεί το επιχείρημα ότι «δεν θα είχαμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις» υπονοεί ότι αφού θα είχαμε εξοφλήσει κατά προτεραιότητα τα οφειλόμενα για την ετήσια εξυπηρέτηση του Δ.Χ. (τόκους και χρεολύσια), δεν θα έμεναν επαρκή έσοδα για να πληρωθούν όλοι οι μισθοί και οι συντάξεις. Αλλά εάν είχαμε ζητήσει την αναδιαπραγμάτευση του ΔΧ, πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι οι τρέχουσες υποχρεώσεις σε τόκους και χρεολύσια δεν θα τακτοποιούνταν ούτε όλες, ούτε εξ ολοκλήρου.
Η αδυναμία αυτή θα ίσχυε, βεβαίως, στο βαθμό που δεν θα μπορούσαμε να αντλήσουμε πιστώσεις ούτε καν με βραχυχρόνιο δανεισμό (όπως εξακολουθεί να γίνεται ακόμη και τώρα που ο μακροχρόνιος δανεισμός έχει απαγορευτικό κόστος).
Εν πάση περιπτώσει, είναι προφανές ότι πίσω από την επιχειρηματολογία αυτή υπάρχει ως θεμελιώδης παραδοχή η απόλυτη και αποκλειστική προτεραιότητα των υποχρεώσεων έναντι κάθε είδους πιστωτών. Όλες οι άλλες υποχρεώσεις (μισθοί-συντάξεις) έρχονται δεύτερες και καλύπτονται μόνο εάν περισσεύουν ή βρεθούν λεφτά...
Το ίδιο επιχείρημα επανέρχεται και πάλι, στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναδιάρθρωση – η οποία ταυτίζεται με τη χρεοκοπία και με ό,τι το ζοφερό αυτή σημαίνει για καθένα, μέσα στη γενικευμένη σύγχυση που καλλιεργείται.
Σε συνθήκες ενδεχόμενης «αναστολής» των πληρωμών για τόκους και χρεολύσια, βέβαια δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την πρόκληση φαινομένων πανικού με επίκεντρο τις τραπεζικές καταθέσεις. Τέτοια φαινόμενα θα μπορούσαν με τη συνδρομή ορισμένων αστοχιών να ωθήσουν σε κατάρρευση τις τράπεζες και, στην προέκτασή τους τα έσοδα και το δημόσιο ταμείο – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πληρωμή μισθών και συντάξεων (αλλά και όλη την αγορά, πλήττοντας το δίκτυο εφοδιασμού της χώρας από το εξωτερικό σε καύσιμα, τρόφιμα και ό,τι άλλο αγοράζεται με πίστωση).
Την ισχυρότερη εγγύηση ότι μια τέτοια εκτροπή δεν μπορεί πλέον να αποκλειστεί αποτελεί η συστηματική χρήση τρομοκρατικών τερατολογιών όπως η ανωτέρω: η φοβική διέγερση της κοινής γνώμης με συστηματικό τρόπο, αν και γίνεται για προπαγανδιστικούς λόγους, ταυτόχρονα προετοιμάζει τις πανικόβλητες αντιδράσεις και τις καθιστά πολύ πιθανότερες.
Όλοι οι κυβερνητικοί προπαγανδιστές – από τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Οικονομικών, τον Διοικητή της Τ.Ε. μέχρι και τα μιντιακά «βαποράκια» - με την καταχρηστική επίκληση τέτοιου είδους επιχειρημάτων εξαντλούν τα περιθώρια καθοδήγησης και προσανατολισμού των αντιδράσεων της κοινής γνώμης σε έκτακτες περιστάσεις. Εμφανιζόμενοι διαρκώς να έχουν μόλις και μετά βίας κατορθώσει να αποτρέψουν το «κακό» στην πραγματικότητα το προπαρασκευάζουν.
1 Ο σχολιασμός του ερωτήματος υιοθετεί την άρρητη υπόθεση στην οποία στηρίζεται το ίδιο το επιχείρημα: την υπόθεση δηλαδή ότι «όλα τα δημόσια έσοδα μπαίνουν στο ίδιο πορτοφόλι και από αυτό γίνονται κι όλες οι πληρωμές». Πρόκειται για μια τραβηγμένη απλούστευση. Υπάρχουν κατηγορίες εσόδων που δεν προσφέρονται για οποιαδήποτε πληρωμή και έχουν απολύτως προσδιορισμένο εκ του νόμου προορισμό. Για λόγους απλοποίησης θεωρείται ότι έχουν αντιμετωπισθεί κάθε είδους τριβές και προβλήματα χρηματοδότησης σε όλο το δίκτυο των ενδοκυβερνητικών συναλλαγών.
* Ο Δημήτρης Σερεμέτης ειναι Αναπληρωτής Καθηγητής Εφηρμοσμένης Οικονομικής, στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου
