Επιστροφή στη δραχμή: Να αποενοχοποιηθεί μια τέτοια πιθανή προοπτική…
Από τον Θεόδωρο Κατσανέβα*
Ο Μπαράκ Ομπάμα και η Φράου Μέρκελ και πολλοί άλλοι το είπανε ευθέως. Πρέπει να στηρίξουμε την ελληνική οικονομία, γιατί αλλιώς θα κινδυνεύσει η ισορροπία της Ευρώπης και αυτό θα είναι κακό για τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Δηλαδή, να στηρίξουμε την Ελλάδα για να σωθούμε εμείς. Την ίδια ώρα, η κατάσταση των οικονομικών της χώρας μας έχει φτάσει σε τέτοια αδιέξοδα που δε φαίνεται φως στην άκρη του τούνελ. Η χειρουργική επέμβαση στα εισοδήματα κυρίως των μικρομεσαίων, που δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία της χώρας, αντί να αναστρέφει, αντίθετα υπονομεύει την υπάρχουσα κατάσταση, επιτείνοντας την ύφεση. Αλλά ας μην είμαστε αφελείς.
Όσες περικοπές και αν γίνουν στο σκέλος των κρατικών δαπανών-και πολλές πρέπει να γίνουν-το πρόβλημα δε λύνεται αν δεν υπάρξει σημαντική αύξηση των εσόδων. Αυτό όμως είναι αδύνατο γιατί δεν το επιτρέπουν :
Όσες περικοπές και αν γίνουν στο σκέλος των κρατικών δαπανών-και πολλές πρέπει να γίνουν-το πρόβλημα δε λύνεται αν δεν υπάρξει σημαντική αύξηση των εσόδων. Αυτό όμως είναι αδύνατο γιατί δεν το επιτρέπουν :
1) η ανύπαρκτη αναταγωνιστικότητα της οικονομίας μας κυρίως λόγω του σκληρού Ευρώ,
2 ) η ύφεση της οικονομίας λόγω της περιοριστικής εισοδηματικής και...
3 ) η αποδιοργάνωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, όπου επί ενάμισι χρόνο δεν υπήρχαν διευθυντές στις διάφορες υπηρεσίες,
4) η διοικητική ραθυμία, το οργανωτικό χάος, η αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων, η ατιμωρησία, η ανυπαρξία συντονισμού.
Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει περίπτωση η Ελλάδα να εμφανίσει πρωτογενή πλεονάσματα, κάτι που δεν το πέτυχε ποτέ στην ιστορία της. Και ειδικότερα σήμερα που τη βαρύνουν δυσθεόρατα χρέη και με νόμισμα το σκληρό Ευρώ. Τώρα που το μεγαλύτερο μέρος των δανείων μας το εισπράττουμε για να πληρώσουμε τα τοκοχρεωλύσια. Θα μηδενίσει το έλλειμμα και τα τεράστια χρέη της ένα κράτος που δαπανά περίπου το μεγαλύτερο κατ’ αναλογία ποσοστό του εθνικού του εισοδήματος σε εισαγόμενα αμυντικά προϊόντα ; Ενενήντα δις Ευρώ μας έχουν κοστίσει οι εισαγωγές αμυντικού εξοπλισμού από χώρες της Ε.Ε. και τις ΗΠΑ τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, αλλά η απειλή από τα ανατολικά σύνορα παραμένει.
Το Ευρώ κατέστρεψε την ελληνική οικονομία
Η επιστροφή στη δραχμή εξορκίζεται ως η απόλυτη καταστροφή της χώρας. Μια χώρα που έχει αποδεκατιστεί ήδη από την τραγική διακυβέρνηση του δίδυμου Σημίτη-Καραμανλή, το όργιο σπατάλης, ατιμωρησίας, αδιαφάνειας, αναξιοκρατίας, της διάλυσης του κράτους. Αλλά το ισχυρότερο πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας το επέφερε η ένταξή στο Ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα το 2001 με την εξοντωτική ισοτιμία των 340,75 δραχμών ανά ένα Ευρώ. Με την ένταξη αυτή, οι τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών περίπου τριπλασιάστηκαν. Το πρόβλημα είναι ότι οι τιμές των κύριων προϊόντων και υπηρεσιών που παράγουμε είναι πολύ υψηλές σε σχέση με αυτές από ανταγωνιστικές μας οικονομίες. Ο προσανατολισμός μας κυρίως στον τουρισμό και στη γεωργία, έχει ως αποτέλεσμα να ανταγωνιζόμαστε χώρες όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος κλπ., με μαλακά νομίσματα, δηλ. με χαμηλή ισοτιμία σε σχέση με το σκληρό Ευρώ. Αντίθετα, οι χώρες της βόρειας Ευρώπης επικεντρώνονται στις νέες τεχνολογίες και τη βιομηχανία και ανταγωνίζονται κυρίως οικονομίες με σκληρό νόμισμα όπως η ΗΠΑ και η Ιαπωνία, δηλ. με σχετικά υψηλή ισοτιμία προς το Ευρώ.
Τα τελευταία χρόνια, το Ευρώ συνεχίζει σαδιστικά την ανοδική του πορεία-μια πολιτική που καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όργανο των μεγάλων κρατών και ειδικότερα της Γερμανίας. Στην άλλη όχθη της γης, η Κίνα διατηρεί υπερβολικά χαμηλή την ισοτιμία του Γουάν έναντι του δολαρίου και του Ευρώ, παρ’ όλες τις εκκλήσεις και τις απειλές των δυτικών. Η Κίνα βέβαια διαθέτει τη γνώση και το πολιτικό ανάστημα για να κάνει αυτό που πρέπει για τη χώρα της. Και έφτασε σήμερα να έχει ένα σωρευτικό συναλλαγματικό πλεόνασμα άνω των 3,5 τρις δολαρίων.
Η ένταξη της Ελλάδας στο Ευρώ με τη συγκεκριμένη υπερβολική αρχική ισοτιμία της δραχμής, ήταν τραγικό λάθος. Η ελληνική οικονομία από χώρα ελάσσονος ανταγωνιστικότητας, μεταβλήθηκε σε μηδενικής ανταγωνιστικότητας. Τα πρωτογενή και σωρευτικά μας ελλείμματα υπερπολλαπλασιάστηκαν και αυξάνονται συνέχεια, με συνέπεια να καταφεύγουμε σε υπέρμετρους δανεισμούς με υψηλά επιτόκια για να τα χρηματοδοτούμε.
Και ας μη λησμονούμε ότι μιας τέτοιας έκτασης τεράστια οικονομική καταστροφή όπως η σημερινή, δεν τη ζήσαμε ποτέ τα τελευταία 100 χρόνια ζώντας με τη δραχμή. Ενώ τη γευτήκαμε τώρα με το Ευρώ. Και αν για μεγάλο μέρος της καταστροφής ευθύνονται φαυλότητες σημερινών πολιτικών, δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι δεν υπήρχαν φαύλοι πολιτικοί και στο παρελθόν.
Σήμερα, κάθε φημολογία για επιστροφή στη δραχμή συνοδεύεται από κραυγές αγωνίας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ενεργήσει ως καταστροφικό ντόμινο για όλη την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι φαίνεται να πρωτοστατούν σ’ αυτήν την ανησυχία ! Γεγονός είναι ότι η Γερμανία θα έχανε τα μεγάλα ποσά που εισπράττει από την εξωφρενική διαφορά των spread. Τελικά το πρόβλημά μας είναι πως θα διασωθεί η Ευρώπη ή πως θα βγούμε εμείς από το τούνελ ; Η επιστροφή στη δραχμή φυσικά και θα πονέσει. Ούτε προτείνεται αν δεν εξαντληθούν άλλες αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις. Αλλά οι μεγάλες ανατροπές δε γίνονται χωρίς πόνο, αίμα και δάκρυα. Στους 2-3 πρώτους μήνες θα έχουμε ελλείψεις αγαθών, υψηλό πληθωρισμό, στάσεις πληρωμών, μεγάλες ζημιές Τραπεζών, ένα γενικότερο πανικό.
Τι θα γίνει αν γυρίσουμε στη δραχμή
Με την επιστροφή στη δραχμή βέβαια τα εισαγόμενα θα ακριβύνουν. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Αφού δεν έχουμε αυτοκινητοβιομηχανία, με την υποτίμηση της δραχμής έναντι του Ευρώ, θα ακριβύνουν τα εισαγόμενα καινούργια αυτοκίνητα. Αυτό θα πλήξει τον κλάδο των εισαγωγέων αυτοκινήτων, αλλά πάνω απ’ όλα τους παραγωγούς αυτοκινήτων της βόρειας Ευρώπης, της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ. Ο μέσος Έλληνας θα αναγκαστεί να κρατήσει το παλιό του αυτοκίνητο και θα ανοίξουν δουλειές για τα συνεργεία όπου θα βρει δουλειά πολύς κόσμος. Αντί να εισάγουμε συνεχώς νέους υπολογιστές, Έλληνες τεχνικοί θα αναβαθμίζουν τους παλαιούς σε συμφέρουσες τιμές. Πολλά πανάκριβα ανταλλακτικά για διάφορα είδη, θα αρχίσουν και πάλι να κατασκευάζονται εδώ, αφού οι τιμές των εισαγόμενων θα γίνουν απαγορευτικές. Τα εισαγόμενα φάρμακα θα ακριβύνουν επίσης, αλλά τότε θα συνέλθει από τη ραγδαία συρρίκνωσή των τελευταίων ετών, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, που μπορεί να υποκαταστήσει τα περισσότερα εισαγόμενα. Οι ελληνικές γαλακτοβιομηχανίες θα γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικές και θα αυξήσουν τις εξαγωγές τους. Τα ναυπηγεία μας θα μπορούν να κάνουν κάποιες δουλειές, όταν με τη δραχμή γίνουν φτηνότερα και συμφέρει η κατασκευή και κυρίως η ανακατασκευή, η επισκευή τους εδώ, αν ληφθεί υπόψη ότι οι χώρες της μακρινής ανατολής είναι πολύ μακριά. Τα πορτοκάλια, τα λεμόνια, τα ροδάκινα, οι ελιές και όχι μόνο, δε θα αφήνονται να πέσουν και να σαπίζουν, αφού τα εισαγόμενα από την Αργεντινή είναι φτηνότερα λόγω της χαμηλής ισοτιμίας του νομίσματός της με το Ευρώ.
Όλα τα αγροτικά μας προϊόντα που είναι και ποιοτικώς ανώτερα, θα γίνουν φτηνότερα και θα πουλιούνται πιο εύκολα στο εξωτερικό. Το γεωργικό μας ισοζύγιο, που λόγω του Ευρώ είναι σήμερα ελλειμματικό-αν είναι δυνατόν- θα γίνει πλεονασματικό. Τα ξενοδοχεία μας θα γίνουν ανταγωνιστικά και θα γεμίσουν με τουρίστες. Αντίθετα, οι «ταξιδιάρηδες» Έλληνες θα αναγκαστούν να περιορίσουν τις εξορμήσεις τους στο εξωτερικό που κοστίζουν σε συνάλλαγμα, αφού θα γίνουν πολύ πιο ακριβές. Αφού περάσει ο πρώτος καιρός του πανικού και επέλθει ορισμένη σταθερότητα, θα εισρεύσουν από το εξωτερικό καταθέσεις σε ξένα νομίσματα που θα επωφεληθούν από την υποτίμηση της δραχμής. Με προϋπόθεση την πάταξη της γραφειοκρατίας, της σπατάλης, της παρασυναλλαγής,, τη μείωση των φορολογικών συντελεστών, μπορεί να δούμε επιτέλους το φως ξένων επενδύσεων για τις οποίες το αυτί μας έχει κουραστεί να ακούει και να μη βλέπουμε τίποτα.
Η επιστροφή στη δραχμή, αναμφίβολα θα είναι επώδυνη. Όμως, αποτελεί μια ολοένα αυξανόμενη πιθανότητα. Ένα αναγκαίο κακό και γι’ αυτό ίσως θα ήταν σκόπιμο να απονευρωθεί η καταστροφολογία που την περιβάλλει. Στην όχι απίθανη τέτοια προοπτική, στους 3-4 πρώτους μήνες θα υπάρξει πανικός, ελλείψεις αγαθών, υψηλός πληθωρισμός, στάσεις πληρωμών, μεγάλες ζημιές Τραπεζών. Αλλά σημασία έχει το τελικό ισοζύγιο. Το οποίο εξαρτάται από τον τρόπο που η κυβέρνηση θα διαχειριστεί το πρόβλημα με γνώμονα την ωφέλεια της χώρας. Η οικονομία θα εισέλθει στη διαδικασία πτώχευσης, στην οποία άλλωστε ήδη βρισκόμαστε. Κατά πάγια πρακτική, θα υπάρξει διαπραγμάτευση με τους δανειστές για την αποπληρωμή μέρους των οφειλών και διαγραφή των υπολοίπων. «Ουκ αν λάβεις ....».
Γεγονός είναι ότι θα έχουμε πρόβλημα νέου δανεισμού και ότι πολλά αγαθά θα λείψουν από την ελληνική αγορά. Ιδιαίτερα το.... χαβιάρι, το ουίσκι, οι Πόρσε Καγιέν, κλπ. ! Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα προέλθει από την κατακόρυφη άνοδο του κόστους των υγρών καυσίμων, γι’ αυτό και είναι συνετό να έχουν ληφθεί μέτρα προαγοράς τους με σημερινές τιμές σε Ευρώ. Οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να εξορθολογιστούν με τη δημιουργία προϋπολογισμών μηδενικής βάσης. Ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός πρέπει επιτέλους να λειτουργήσει στην πράξη και όχι στα λόγια. Το ίδιο και η προώθηση στρατηγικών επενδύσεων, η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, ιδιαίτερα η αιολική που είναι άμεσα αποδοτική. Η επιστροφή στη δραχμή, με συνδυαστική αποτελεσματική πολιτική, όπως έχουν αναφέρει διαπρεπείς οικονομολόγοι όπως ο Bob Chapman του International Forecasting, μπορεί να μετατρέψει την οικονομία σε ανταγωνιστική. Και σταδιακά να φανεί το πολυπόθητο φως στην άκρη του τούνελ. Το παράδειγμα της Αργεντινής που ύστερα από επώδυνη πτώχευση, σήμερα αναπτύσσεται με αλματώδεις ρυθμούς είναι πρόσφατο και πολύ διδακτικό. Κυρίαρχης σημασίας είναι να υπάρξει μια ορισμένη βάση εθνικής κατανόησης και τη χώρα να διοικούν με γνώση και αποφασιστικότητα, με σχέδιο και αποτελεσματικότητα, με εντιμότητα και όραμα, οι άριστοι και όχι οι αρεστοί.
Ιούνιος 2011
*Ο Θ.Κ. είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς
