« Κάλλιστοι νέοι της ημετέρας πόλεως έθεντο κατ' αυτάς τας βάσεις λαμπρού σωματείου γυμναστικού δηλονότι συλλόγου, εις ον έδωσαν τίτλον Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος » Με αυτή τη λιγόλογη είδηση τις 14 Ιουνίου 1891 η πατραϊκή εφημερίδα «Φορολογούμενος» ανάγγειλε την ίδρυση του πρώτου αθλητικού συλλόγου της Πάτρας.
Την πρωτοβουλία είχε ο Ιωάννης Κρητικός, φοιτητής των μαθηματικών και πτυχιούχος της δημόσιας Σχολής Γυμναστών.
Το πρώτο διοικητικό συμβούλιο του Παναχαϊκού αποτέλεσαν οι Γεώργιος Τζίνης πρόεδρος, Γερ. Ευσταθίου αντιπρόεδρος, Α. Ανδρεόπουλος γενικός γραμματέας, Χρήστος Νικολάου ταμίας, Βασ. Γριμάνης έφορος οργάνων, Ιωάννης Κρητικός επόπτης ασκήσεων, Στεφ. Θωμόπουλος, Λεωνίδας Κανελλόπουλος και Δημ. Παραμυθιώτης σύμβουλοι.
Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος, από τα πρώτα του χρόνια, ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα. Έδωσε στα μέλη του τη δυνατότητα ν? ασχοληθούν με τη γυμναστική, με τον κλασσικό αθλητισμό, με την κολύμβηση και την κωπηλασία, με την ποδηλασία και την σκοποβολή
Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος, από τα πρώτα του χρόνια, ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα. Έδωσε στα μέλη του τη δυνατότητα ν? ασχοληθούν με τη γυμναστική, με τον κλασσικό αθλητισμό, με την κολύμβηση και την κωπηλασία, με την ποδηλασία και την σκοποβολή
Από αυτόν οργανώθηκαν οι πρώτοι στην Πάτρα αγώνες στίβου, ποδηλασίας, κολύμβησης καθώς και οι πρώτες λεμβοδρομίες Από αυτόν διδάστηκαν οι πατρινοί να πηγαίνουν εκδρομές και παρακινήθηκαν οι πατρινοπούλες να ασχοληθούν με τη γυμναστική και την κωπηλασία (1895 οι πρώτες αθλήτριες). Ίδρυσε βιβλιοθήκη, φροντιστήριο ξένων γλωσσών, εσπερινή εμπορική σχολή και σχολείο μουσικής.
Απο μαθητές του σχολείου αυτού συγκρότησε μπάντα και όλα αυτά μέσα στα 5 πρώτα χρόνια ζωής του συλλόγου.
Απο μαθητές του σχολείου αυτού συγκρότησε μπάντα και όλα αυτά μέσα στα 5 πρώτα χρόνια ζωής του συλλόγου.
Ψυχή του Παναχαϊκού, ο άνθρωπος που τον μετέβαλε από αθλητικό σωματείο σε εκπολιτιστικό παράγοντα ήταν ο γιατρός Χρήστος Κορύλλος. Την διοίκηση αποτελούσαν οι σημαντικότεροι άνθρωποι της Πάτρας όπως οι Αθηνόδωρος Σωτηριάδης, Κων. Πράτσικας, Δ. Σ. Πράτσικας, Στεφ. Θωμόπουλος, Γεώργιος Τζίνης, Ευάγ. Καρόκης, Προκλής Παπαρρούπας, Γ. Τριάντης, Μιχ. Φραγκόπουλος, Γ. Χαραλάμπης, Βας. Γκολφινόπουλος, 'ρθουρ Μόρφυ και πολλοί άλλοι.
Ο Σύλλογος χρησιμοποιούσε το δημόσιο γυμναστήριο της Γούναρη (όπου σήμερα βρίσκονται τα δικαστήρια) μέχρι το 1895, όταν αγόρασε το ιδιόκτητο γήπεδό του στη γωνία Γ. Ολυμπίου και Παναχαϊκού. Το 1894 έγινε διάσπαση του Συλλόγου και οι αποχωρήσαντες ίδρυσαν τη Γυμναστική Εταιρεία Πατρών (20/11/1894) με πρωτοβουλία των Αιμίλιου Γερούση, Κων. Πράτσικα, Λουκά Καραμπίνη, Δημ. Μπουκαούρη, Κων Φινόπουλου, Δημ. Σωτηριάδη, Στεφ. Τζίνη
Η Γ.Ε.Π. νοίκιασε οικόπεδο στα Ψηλαλώνια, όπου αργότερα υπήρχε ο κινηματογράφος Ζενίθ και αγόρασε αργότερα οικόπεδο Σολωμού και Σμύρνης στα σημερινά δημοτικά σχολεία Αγίας Βαρβάρας (1910). Είχε τμήματα Στίβου, Κολύμβησης, Γυμναστικής, Ποδοσφαίρου (από το 1902), Πάλης, 'ρσης Βαρών κλπ.
Η Γ.Ε.Π. νοίκιασε οικόπεδο στα Ψηλαλώνια, όπου αργότερα υπήρχε ο κινηματογράφος Ζενίθ και αγόρασε αργότερα οικόπεδο Σολωμού και Σμύρνης στα σημερινά δημοτικά σχολεία Αγίας Βαρβάρας (1910). Είχε τμήματα Στίβου, Κολύμβησης, Γυμναστικής, Ποδοσφαίρου (από το 1902), Πάλης, 'ρσης Βαρών κλπ.
ΣΤΑ ΔΥΟ ΑΥΤΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ, ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΤΟΥ 1896 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΣΕΓΑΣ με πρωτοβουλία του Παναχαϊκού (Ιαν. 1897).
Το ποδόσφαιρο εισήχθη στην Πάτρα πιθανώς από άγγλους εμπόρους ή υπαλλήλους σταφιδικών οίκων οι οποίοι πήγαιναν και στην πατρίδα τους και το έφεραν μάλλον το 1898 ή και νωρίτερα. Πάντως ο πρώτος αγώνας για τον οποίο γίνεται γραπτή μνεία είναι μεταξύ μελών του Παναχαϊκού και άγγλων ναυτών από το πλοίο Boxier . Είναι γνωστά μόνο τα ονόματα τεσσάρων αθλητών του Παναχαϊκού, των άγγλων στην καταγωγή Crowe και Marshal . (Οι Γεώργιος και Φρειδερίκος Μάρσαλ, υιοί Βέρνου Μάρσαλ, είχαν εκπροσωπήσει την Ελλάδα ως μέλη του Παναχαϊκού στο διπλό τέννις στην Ολυμπιάδα του 1896)
«Εις το γυμναστήριον του Παναχαϊκού Συλλόγου διηγωνίσθησαν χθες εις το αγγλικόν παιγνίδιον της πλαστικής σφαίρας, εις το foot - ball . 'γγλοι ναύται των ενταύθα ορμούντων αγγλικών σκαφών και μέλη του Παναχαϊκού, εν οις ο κ. Κρωββ και οι τρεις υιοί του κ. Μάρσαλ. Αμφοτέρωθεν έλαβον μέρος ανά ένδεκα, υπερίσχυσαν δε εν τω διαγωνισμώ οι Παναχαϊκοί νικήσαντες τετράκις αυτοί, δις δε οι 'γγλοι. Εις το γυμναστήριον προσήλθεν πυκνόν πλήθος (εν τω οποίω διεκρίνοντο πολλαί κυρίαι) και παρηκολούθησε το γυμναστικώτατον και διασκεδαστικώτατον αγγλικόν παιγνίδιον, ούτινος η εν τω Παναχαϊκώ εισαγωγή δίδει νέαν ζωήν εις τον σύλλογον.» πηγή: Εφημερίδα Νεολόγος 19 Ιανουαρίου 1899
«Εις το γυμναστήριον του Παναχαϊκού Συλλόγου διηγωνίσθησαν χθες εις το αγγλικόν παιγνίδιον της πλαστικής σφαίρας, εις το foot - ball . 'γγλοι ναύται των ενταύθα ορμούντων αγγλικών σκαφών και μέλη του Παναχαϊκού, εν οις ο κ. Κρωββ και οι τρεις υιοί του κ. Μάρσαλ. Αμφοτέρωθεν έλαβον μέρος ανά ένδεκα, υπερίσχυσαν δε εν τω διαγωνισμώ οι Παναχαϊκοί νικήσαντες τετράκις αυτοί, δις δε οι 'γγλοι. Εις το γυμναστήριον προσήλθεν πυκνόν πλήθος (εν τω οποίω διεκρίνοντο πολλαί κυρίαι) και παρηκολούθησε το γυμναστικώτατον και διασκεδαστικώτατον αγγλικόν παιγνίδιον, ούτινος η εν τω Παναχαϊκώ εισαγωγή δίδει νέαν ζωήν εις τον σύλλογον.» πηγή: Εφημερίδα Νεολόγος 19 Ιανουαρίου 1899
Εισιτήριο 50 λεπτά οι άνδρες, οι γυναίκες δωρεάν. Η ρεβάνς του αγώνα δόθηκε στις 15 Φεβρουαρίου και ο Παναχαϊκός νίκησε πάλι με 4-0. Για πρώτη φορά τώρα γράφηκε στον Νεολόγο ο όρος goals. Ο Παναχαϊκός δεν είχε ξεχωριστό τμήμα ποδοσφαίρου αλλά χρησιμοποιούσε αθλητές από άλλα τμήματα. Ξεχωριστό τμήμα ίδρυσε το 1921. Η ΓΕΠ δημιούργησε τμήμα ποδοσφαίρου από το 1902. Στην Πάτρα ιδρύθηκε το 1902 αμιγώς ποδοσφαιρικό σωματείο η Αχαϊκή Παλαίστρα.
ΙΔΡΥΣΗ ΠΑΝΑΧΑΪΚΗΣ 1923
Το Φως 15 Φεβρουαρίου 1923 γράφει ότι την προηγούμενη εβδομάδα δημιουργήθηκε η ΠΓΕ. Επανενώθησαν τα δύο ιστορικά σωματεία 29 χρόνια μετά τον χωρισμό τους. Το όνομα της ομάδας θα είναι ΠΑΝΑΧΑΪΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ με χρώματα τα κόκκινα και μαύρα του Παναχαϊκού. Για σήμα θα έχει τον Ηρακλή του Παναχαϊκού ενώ τον στεφανώνει η Νίκη. Το γήπεδο της ΓΕΠ θα πωληθεί ενώ του Παναχαϊκού θα επεκταθεί. Τα μέλη των Δ.Σ. επικύρωσαν την συνένωση τον Μάϊο του 1923 με πρώτο πρόεδρο τον Μένιο Τσαφόπουλο, ιδιωτικό υπάλληλο και παλαιό αθλητή.
