Αναψηλάφηση ποντιακής προσφυγικής ιστορίας
110.000 εγγραφές προσώπων έχει ήδη στο ενεργητικό του ο Δημήτρης Πιπερίδης που αφορούν Ποντίους, Μικρασιάτες, Ανατολικοθρακιώτες, Ανατολικορωμυλιώτες και Καππαδόκες.
του Γιάννη Πετρακόπουλου
Από τη λήθη στη μνήμη, άγνωστα δεδομένα, μέσω των ψηφιοποιημένων αρχείων των Ελλήνων αγροτών προσφύγων για να μάθουν οι νεότερες γενιές την οικογενειακή τους διαδρομή.
Την ευκαιρία να γνωρίσουν περισσότερα στοιχεία της προσφυγικής ιστορίας των οικογενειών τους είχαν οι Πόντιοι του Θρυλορίου, μέσω της παρουσίασης που τους έγινε, του ψηφιοποιημένου από τον εκδότη του περιοδικού «Άμαστρις» Δημήτρη Πιπερίδη, ονομαστικού ευρετηρίου Ελλήνων αγροτών προσφύγων, στο πλαίσιο των θερινών πολιτιστικών – ιστορικών εκδηλώσεων, υπό τον καθιερωμένο τίτλο «Παρακάθ΄ κι αροθυμίας», του πολιτιστικού συλλόγου Θρυλορίου «Η Κερασούντα και το Γαρς», εν όψει της εορτής της Αγίας Μαρίνας. Εδώ και πέντε χρόνια ο κ. Πιπερίδης, δημιουργεί μια σύγχρονη κιβωτό του προσφυγικού Ελληνισμού, αφ’ ενός καταχωρίζοντας ηλεκτρονικά τα χειρόγραφα αρχεία των υπηρεσιών αποκατάστασης της εποχής, και αφ’ ετέρου, συμπληρώνοντας στοιχεία και πληροφορίες που αντλεί από τη συνεργασία του με τους απογόνους των προσφύγων. Ήδη, μέχρι στιγμής, έχει γίνει κατορθωτό να τύχουν επεξεργασίας 110.000 εγγραφές προσφύγων, από ένα σύνολο 350.000 καταχωρίσεων, από την πρώτη δεκαετία αφίξεως των προσφύγων, όταν κατά τη διαδικασία διανομής κλήρου, τους εζητείτο να δηλώνουν τον τόπο γέννησής και καταγωγής τους. Έτσι, μέσω και μόνο του επωνύμου των οικογενειών τους, πολλοί μαθαίνουν επιπλέον στοιχεία για το οικογενειακό ιστορικό τους.
Δημήτρης Πιπερίδης: «Θέλουμε να αφήσουμε κάτι χρήσιμο για τον ιστορικό του μέλλοντος».
«Η κεντρική ιδέα του εγχειρήματος είναι ένα πρωτότυπο παιχνίδι μύησης των νέων στην ελληνική ιστορία μέσα από τις δυνατότητες που μας δίνει η νέα τεχνολογία», εξήγησε ο εμπνευστής της προσπάθειας, διευκρινίζοντας: «Κάθε συμμετέχων μας λέει το ονοματεπώνυμο της οικογένειάς του, ψάχνουμε τη βάση δεδομένων των προσφύγων, και βρίσκουμε από πού ήρθε και που εγκαταστάθηκε».
Καταλυτική, είναι η συμβολή των παλαιότερων, αφού όπως λέει «ερχόμαστε σε επαφή με τα μεγαλύτερα μέλη των κοινοτήτων των προσφύγων, δηλαδή με τους σημερινούς 70άρηδες και 80ρηδες, τους παρουσιάζουμε τα δεδομένα που έχουμε, και προσπαθούμε με τη συνεργασία τους να καλύψουμε κενά και παραλείψεις».
Συγκινήθηκαν οι παλαιότεροι
Την παρουσίαση, παρακολούθησαν συγκινημένοι οι πρώτοι απόγονοι των προσφύγων. «Η δικιά μου οικογένεια είναι από τον Καύκασο», μας είπε η κ. Θεογνωσία Μαυρίδου, και εξιστόρησε τη διαδρομή της οικογένειάς της: «Οι γονείς μου ήρθαν στην Ελλάδα, στην Καλαμαριά, το ’22. Ο παππούς μου είχε τέσσερα παιδιά – τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Στην Καλαμαριά είχε πέσει ελονοσία και όλοι έπεσαν στα νοσοκομεία. Εκεί πέθανε και η γιαγιά μου, αλλά και ο παππούς μου την ίδια μέρα που έμαθε ότι πέθανε η γιαγιά μου από τη στεναχώρια του. Τα παιδιά τους μείνανε ορφανά, δεν είχαν κάποιον να τα κοιτάξει, ζήσανε τα δυο αγόρια, μετά χάθηκαν κι αυτά στο αντάρτικο, και μείναμε εμείς τα παιδιά τους εδώ».
Στα όσα πέρασαν οι δικοί της πρόγονοι, αναφέρθηκε η Ευφημία Ζωυφίδου: «Εγώ γεννήθηκα εδώ. Ο πατέρας μου ήρθε από Γιατμούς της Τραπεζούντας του Πόντου. Είχε μείνει ορφανός. Οι Τούρκοι είχαν σκοτώσει τον αδερφό της μάνας του, και αυτή καβάλησε το άλογο και βοηθούσε τον στρατό και τους συγχωριανούς. Ο στρατός όμως είχε χολέρα, και επειδή αυτοί περιποιούνταν τους στρατιώτες, κόλλησε και αυτή και πέθανε κι άφησε τέσσερα παιδιά στους δρόμους. Η αδερφή του πατέρα μου πέθανε δύο χρονών στην αγκαλιά του και με βάφτισε με το όνομα της. Μετά έμεινε με ένα χέρι και ένα πόδι αλλά πήγε μέχρι και τετάρτη γυμνασίου.
Η μάνα μου ζητούσε από τον στρατό μια κονσέρβα για να φάνε. Ο λαός μας υπόφερε πολύ. Εμείς ζήσαμε άλλα χρόνια, αυτοί ζήσανε πολύ δύσκολα χρόνια. Πολλά παιδιά ορφανά και ταλαιπωρημένα».
Χρύσα Μαυρίδου: «Σπουδαίο κεφάλαιο η γνώση του παρελθόντος»
«Έχουμε φτάσει σε μια ηλικία τρίτης και τέταρτης γενιάς, και η αναζήτηση των προγόνων μας είναι πολύ σημαντικό κεφάλαιο για τον καθένα μας», τόνισε η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Θρυλορίου «Η Κερασούντα και το Γαρς», συμπληρώνοντας: «Ο ποντιακός Ελληνισμός, ως πρόσφυγας το ’22, και ως μετανάστης από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα, ακολουθεί τη μοίρα του Ελληνισμού που από τα αρχαία χρόνια αναζητεί τρόπους για καλύτερη ζωή, όταν πολλές φορές η Πατρίδα τον εκδιώκει με διάφορους τρόπους ή δεν μπορεί να τον θρέψει». Η κ. Μαυρίδου, κατέληξε σημειώνοντας πως ο σύλλογος θα σταθεί αρωγός στην προσπάθεια του κ. Πιπερίδη.
Γιάννης Νικολαΐδης: «Πολύτιμη πρωτοβουλία»
Ο περιφερειακός σύμβουλος Γιάννης Νικολαΐδης – που έχει επίσης ασχοληθεί με το θέμα έχοντας γράψει την ιστορία κάθε οικογένειας του Θρυλορίου στην εφημερίδα του συλλόγου, αλλά κι ένα βιβλίο για τους πρόσφυγες ποντιακής καταγωγής δεκατριών οικισμών της Ροδόπης – καυτηρίασε την ελλιπή προσέγγιση του θέματος από την ελληνική Πολιτεία: «Όταν αναφερόμαστε στην προσφυγιά, μιλάμε για ένα μεγάλο κενό, διότι για ολόκληρες δεκαετίες δεν συμπεριλαμβάνεται όσο θα έπρεπε στα ιστορικά εγχειρίδια που διδάσκονται σε διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Σήμερα έχουν αποκατασταθεί ως ένα σημείο αυτές οι ελλείψεις, αλλά ήδη έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και υλικό, αφού οι παλαιότεροι, οι άνθρωποι της πρώτης γενιάς που ήρθαν από τις αλησμόνητες πατρίδες, έχουν φύγει από τη ζωή».
Με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας, ανακαλύπτονται συνεχώς άγνωστα μέχρι πρότινος δεδομένα.
«Μπορεί κάποιος να βρει ακόμη και συγγενείς που ίσως δεν γνωρίζει», υπογράμμισε ακόμη ο κ. Πιπερίδης και τον επιβεβαίωσε ο χοροδιδάσκαλος Στέλιος Νικολάου. «Το σόι της μάνας μου, Χαλκίδου στο πατρικό, που κατάγεται από την Φάτσα, είχε διασκορπιστεί στη Σαμψούντα και στην Ορντού, και μέσω του facebook βρήκα τρίτα και τέταρτα ξαδέρφια μου», αποκάλυψε, και συμπλήρωσε: «Θεωρώ πάρα πολύ ουσιαστική την προσπάθεια του Δημήτρη Πιπερίδη. Είναι πολύ σημαντικό να δούμε όλοι, ειδικά οι νεότεροι, που κατέληξαν οι πρόγονοί μας μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, όταν ο κόσμος διασκορπίστηκε και χάθηκαν οικογένειες».
Το παρελθόν όλων των προσφυγικών κοινοτήτων
Το αρχείο του κ. Πιπερίδη, δεν αφορά μόνο τους Ποντίους, αλλά και τους Μικρασιάτες, τους Ανατολικοθρακιώτες, τους Ανατολικορωμυλιώτες, τους Καππαδόκες.
Γι’ αυτό και ο κ. Νικολαΐδης, πρότεινε να γίνουν και άλλες ανάλογες παρουσιάσεις στο νομό ο οποίος όπως είπε «κατακλύζεται από προσφυγικό στοιχείο».
Χρόνος
