Η 3η Σεπτέμβρη του ΔΝΤ

Του Αλέξη Π. Μητρόπουλου*

Το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε στις ει­δικές εθνικές,  κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της   Μεταπολίτευσης. Συσπείρωσε ένα μεγάλο μέρος αγνών αγωνιστών κατά της χούντας, αλλά στελεχώθηκε και από ένα ευρύτερο στρώμα αστών πολιτικών, που λίγο ή καθόλου είχαν εκτεθεί με τη δικτα­τορία.

Απευθύνθηκε με το συνθετικό και αναλυτικό, προοδευτικό λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου στα πλατιά, «μη προνομιούχα», κοινωνικά στρώ­ματα, χωρίς όμως σαφήνεια ταξικών αναφορών, ανεξαρτήτως της επίκλη­σης της μαρξιστικής ορολογίας.

Η ανταπόκριση της διψασμένης κοινωνίας ήταν άμεση και, παρά τις σφοδρές επιθέσεις εναντίον του από τους εκπροσώπους της παλαιάς τάξης πραγμάτων, έπεισε ότι αποτε­λεί, ως πολιτικό υποκείμενο και πρό­γραμμα, ρεαλιστική εναλλακτική πο­λιτική πρόταση. Η εσωκομματική πάλη, κυρίως με τους συν-ιδρυτές της Δημοκρατικής Άμυνας, οδήγησε στην εκκαθάριση και αποβολή τους, παρότι πολλά επι­φανή στελέχη της (όπως ο αείμνη­στος Σάκης Καράγιωργας) δεν αμφισβητούσαν την προεδρία Παπαν­δρέου, αλλά επέμεναν (και σωστά) στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο Α. Παπανδρέου έλεγξε πλήρως τον νέο φορέα, συνεχίζοντας με την εκκα­θάριση και άλλων μικρότερων κομ­ματικών ομάδων, οι οποίες περιε­λάμβαναν αξιόλογους ιδεολογικούς, επιστημονικούς και αγωνιστικούς θύλακες.

Με την πειθήνια «τρόικα» του Εκτελεστικού Γραφείου και μιαν ευ­ρύτερη και αφοσιωμένη σκληρά κομματική ομάδα (που συχνά διερρήγνυετις ιεραρχίες), έλεγξε απόλυ­τα το Κίνημα, αλλά και τη διαδικασία παραγωγής και ανάδειξης στελεχών, καθώς και τους μηχανισμούς ιδεολο­γίας και επικοινωνίας.

Η υποταγή στον αρχηγό

Το ΠΑΣΟΚ ουδέποτε ανέπτυξε πά­γιες δημοκρατικές διαδικασίες, ούτε η ηγεσία του έθεσε ποτέ ένα παρό­μοιο στόχο, όπως συμβαίνει με όλα τα συγκεντρωτικά – πατερναλιστικά κόμματα. Δεν κατάφερε να γίνει δη­μοκρατικό σοσιαλιστικό κόμμα «νέ­ου τύπου».

Ο κεντρικός κομματικός μηχανι­σμός, οι βουλευτές του, οι υπουργοί του, οι υποψήφιοι για τις σημαντικές πολιτικές, αυτοδιοικητικές, συνδικα­λιστικές και διοικητικές θέσεις, ου­δέποτε αναδείχθηκαν μέσα από δι­αφανείς δημοκρατικές διαδικασίες, παρά τα διαρκή (αλλά μειοψηφικά) διαβήματά μας.

Η υποταγή στον αρχηγό, η κολα­κεία των αδυναμιών του, η ευνοι­οκρατία, η συκοφάντηση των αντι­πάλων των κεντρικών στελεχών, η σπίλωση και ο παραγκωνισμός κάθε αντίθετης άποψης, υπήρξαν οι μέθο­δοι συντήρησης και διαιώνισης του αρχηγικού προτύπου και της ομόκε­ντρης βασικής κομματικής ομάδας.

Γι’ αυτό, οι «ιδεολογικές» συ­γκρούσεις που προέκυψαν στα 37 χρόνια παρουσίας του, ήταν κυρί­ως εξουσιαστικές μάχες για τη νο­μή της κομματικής εξουσίας, εκτός από την πρώτη με τη Δημοκρατική Άμυνα και λιγότερο με τη νεολαία (1975-1976), καθώς και ορισμένες σοβαρές μεν, αλλά μεμονωμένες, τοποθετήσεις και φωνές που, καί­τοι είχαν ευρεία αποδοχή στη βάση, αποσιωπούνταν ή αποδοκιμάζονταν από την κορυφή.

Στο πρώτο και πιο καθοριστικό Συνέδριο, που έγινε με καθυστέρηση 10 ολόκληρων χρόνων (!), τον Μάιο του 1984, διεξήχθη η πρώτη (και τε­λευταία) σοβαρή ιδεολογική πάλη.

Τότε ηττήθηκε η σημαντικότερη ιδεολογική κριτική, με αντιπροτά­σεις που δεν τέθηκαν ποτέ σε ψη­φοφορία (Αντώνης Τρίτσης, Μιχάλης Χαραλαμπίδης, Αλέξης Μητρόπουλος κ.ά.) και οριστικοποιήθηκαν τα πάντα: ο παραγκωνισμός και η προ­γραφή αυτών που είχαν άποψη και τόλμησαν να θέσουν υποψηφιότητα, κόντρα στην επίσημη λίστα του Προ­έδρου και του Πολιτικού Γραφείου, και να πρωτεύσουν (σημ.: η πρώτη διαγραφή ήταν του υπογράφοντος στα τέλη του 1984)” η αρχηγική δο­μή” τα ηγετικά πρόσωπα” η ιδεολο­γία” οι εσωτερικές συμμαχίες” ο διε­θνής προσανατολισμός της χώρας.

Εκκρεμής η 3η Σεπτέμβρη

Η πορεία του ελπιδοφόρου Κινή­ματος ήταν προδιαγεγραμμένη: θα άφηνε το πρόγραμμα του σοσιαλι­στικού μετασχηματισμού και των ρι­ζικών αλλαγών και θα περιοριζόταν στην καλύτερη (εν σχέσει με τη Δε­ξιά) διαχείριση του συστήματος.

Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμ­βρη θα παρέμενε ένα έωλο κείμενο, κενό κυβερνητικού περιεχομένου, ενταφιασμένο «στο ιερόν» του Κι­νήματος, απ’ όπου θα ανασυρόταν κατά καιρούς, για να αναρριπίσει πρόσκαιρα συνθήματα κομματικού πατριωτισμού και κινηματικής πε­ρηφάνιας, άνευ πραγματικού ερεί­σματος. Το στρεβλό και ετερόνομο μοντέλο ανάπτυξης, οι κοινωνικές δομές, η γενικότερη επικοινωνιακή κουλτούρα, βάδιζαν στις ίδιες κατα­δικασμένες ρότες.

Έτσι, το ΠΑΣΟΚ δεν άφησε καμιά ουσιαστική σφραγίδα στην ιδεολο­γία, στο μοντέλο ανάπτυξης, σε μό­νιμες διεθνείς επιρροές, σε νέο πο­λιτικό και κομματικό πολιτισμό.

Η συνένωση των λεγόμενων «δη­μοκρατικών δυνάμεων» και η ανά­δειξή τους ως του άλλου πόλου του δικομματικού συστήματος, προσέ­δωσε μεν μιαν αστική εξισορρόπη­ση, απεμπόλησε όμως τον στόχο της κοινωνικής απελευθέρωσης, ακόμη και από τις κυρίαρχες οικονομικο-επιχειρηματικές οικογένειες – κάτι που είχε επισημάνει και ο αείμνη­στος Κωνσταντίνος Καραμανλής, πε­ριγράφοντάς το ως το μέγιστο εμπό­διο για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο.

Απλώς, μετά την πολύχρονη διακυ­βέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η συγκέντρωση της οικονομίας ήταν τέτοια που μια εκατοντάδα και κάτι οικογένειες (για τις οποίες παραπονιόταν ο γενάρχης της Ν.Δ.) μετρούνταν πλέον στα δά­χτυλα των χεριών.

Έτσι, λίγη σημασία έχει το ότι ήρ­θε στην εξουσία το παραγκωνισμένο άλλο μισό του πληθυσμού, το οποίο μονοπωλούσε το δεξιό κράτος και παρακράτος, αφού ο συμφυρμός του με τα συμφέροντα εξανέμισε κάθε ανανεωτική, δημιουργική του πνοή.

Η κοινωνική πολιτική, όμως, είναι βιώσιμη μόνο όταν στηρίζεται σε αυ­τοδύναμη παραγωγική ανάπτυξη και σε έναν σύγχρονο, ευρύ, αντιγραφει­οκρατικό και ανταγωνιστικό δημόσιο τομέα. Την ανυπαρξία αυτού του μο­ντέλου βιώνουμε σήμερα. Δεν ελή­φθησαν ποτέ μόνιμες πρωτοβουλίες για αλλαγή του ετερόνομου μοντέ­λου ανάπτυξης και για τη συγκρότη­ση μιας ευρείας κοινωνικής και πολι­τικής συμμαχίας που θα το στηρίξει.

Οι «εκσυγχρονιστές»

Με τον θάνατο του Α. Παπανδρέ­ου, το 1996, και την έλευση του «εκ­συγχρονιστικού» μπλοκ υπό τον Κ. Σημίτη, ξεχάστηκε ακόμη και κάθε λεκτική αναφορά για τα παραπάνω. Η χώρα ενσωματώθηκε στις αγορές, παραδόθηκε στην αναποτελεσματι­κή ιδιωτική πρωτοβουλία, παραιτήθηκε παντελώς από το στόχο για αυ­τοδύναμη ανάπτυξη και εγκλωβίστη­κε βιαστικά στην καταπλεονεκτική λειτουργία των κανόνων της ΟΝΕ, τα θλιβερά αποτελέσματα των οποίων πληρώνουμε σήμερα.

Χωρίς όραμα και χωρίς επίγνωση, επιδόθηκε στην πιστωτική υπερεπέκταση και στην εικονική ανάπτυξη, με αποκορύφωμα τους υπερφίαλους και δαπανηρούς Ολυμπιακούς Αγώ­νες του doping και της εμπορευμα­τοποίησης, κλείνοντας τα μάτια στη ραγδαία αποσυγκρότηση του πρω­τογενούς και μεταποιητικού τομέα.

Έτσι, για ορισμένους, δεν φαί­νεται ως σοβαρή ιδεολογική απο­στασία το γεγονός ότι ο Πρόεδρος, έστω και αυτής της εκφυλισμένης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, έβαλε τη χώρα στο ΔΝΤ, χωρίς αίσθηση ιδε­ολογικής και πολιτικής διακριτότητας, χωρίς εθνική αξιοπρέπεια και χωρίς συνειδητοποίηση των κινδύ­νων.

Η μετάλλαξη της σοσιαλιστικής ιδεολογίας σε άκρατο νεοφιλελευ­θερισμό, ο απύθμενος μινιστεριαλισμός, η εξουσιαστική συνείδηση «παντός καιρού», η ασυνέπεια λό­γων και έργων, αναίρεσαν πλήρως την ιδρυτική του ιδεολογία. Είναι η άρνηση, η ευθεία αντιστροφή της 3ης του Σεπτέμβρη. Συγκροτούν τα όπλα ενός ανοικτού πολέμου ενα­ντίον της κοινωνίας, που οδηγεί τον λαό και το έθνος σε επικίνδυνες ατραπούς.

Χωρίς εφεδρείες στα ανώτατα όργανα

Σήμερα, στα ανώτατα καθοδηγητικά όργανα του ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχουν δυστυχώς γνήσι­ες σοσιαλιστικές και πατριωτικές εφεδρείες. Πρόσωπα, δηλαδή, που θα δώσουν πάλι ελπί­δα και περηφάνια στις εκατοντάδες χιλιάδες έντιμων και αξιοπρεπών μεσαίων στελεχών, μελών και ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Όλα έχουν συμπράξει (με πράξεις ή παραλεί­ψεις τους, με την υπακοή τους στην ηγεσία, με τη συμμετοχή τους στα όργανα, με την ανοχή τους στους κοινωνικο-οικονομικούς κανιβαλισμούς των δανειστών) στην παράδοση της πα­τρίδας στη Διεθνή Τριαρχία και στα αντικοινωνικά μνημόνια της ύφεσης και της ανεργίας. Η ελαφρά διαφοροποίηση ορισμένων στελε­χών σε δευτερεύοντα ζητήματα της μνημονιακής πολιτικής απλώς χρησιμοποιείται από μερίδα των ΜΜΕ για τη γελοιοποίηση και την απαξίωση της δημοκρατικής διαδικασίας. Γι­ατί, με αυτό τον τρόπο, διασύρονται η έννοια και το περιεχόμενο της πραγματικής και ουσι­αστικής εσωκομματικής αντιπολίτευσης στο κόμμα και την κυβέρνηση του Μνημονίου. Αν ένας σοσιαλιστής, βλέποντας την κατάντια της πατρίδας στην κάθειρξη των μνημονίων, ήθελε σήμερα να δώσει μια φιλοΠΑΣΟΚική

συμβουλή, θα συνιστούσε ένα ανοικτό Συ-νέδριο συγγνώμης και αυτοδιάλυσης, ούτως ώστε να διαρραγείτο θεσμικό εποικοδόμημα και να απεγκλωβιστούν τα χιλιάδες στελέχη που πίστεψαν και συνεχίζουν να πιστεύουν στον σοσιαλισμό και στην αυτοδύναμη οικονο­μική ανάπτυξη της πατρίδας. Γιατί η επιμονή του κυβερνητικού ΠΑΣΟΚ στον καταστροφικό δρόμο του Μνημονίου εμποδί­ζει – συν τοις άλλοις – την πολιτική αναγέν­νηση της χώρας και την ανάδειξη της νέας, άφθαρτης, έντιμης και προοδευτικής πολιτι­κής γενιάς της.

* Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος (www.amitropoulos.gr, amitrop@otenet.gr) είναι πανεπιστημιακός και πρόεδρος της Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝΥΠΕΚΚ, www.enypekk.gr).