Μπήκε ο λύκος στο... μαντρί

Βάλαμε τον λύκο στο μαντρί μας; Το ερώτημα αυτό απα­σχολεί τους περισσότερους Έλληνες τραπεζίτες (αλλά και όλα τα καλοπληρωμένα τραπεζικά μεγαλοστελέχη) στην προοπτική των ελέγχων που θα κάνει η BlackRock Solutions με υπεργολάβο το ελληνι­κό τμήμα της ελεγκτικής εταιρείας Ernst & Young.

Στον τραπεζικό κλάδο είναι πλέον διάχυτη η εικόνα ότι από τις αρχές του επόμενου χρόνου, οπότε θα δη­μοσιοποιηθούν τα αποτελέσματα του ελέγχου, οι βασικοί μέτοχοι των τρα­πεζών θα βρεθούν αντιμέτωποι με το δίλημμα είτε να συμμετάσχουν σε αυξήσεις κεφαλαίου, βάζοντας αρ­κετά λεφτά από την τσέπη τους, είτε να χάσουν τον έλεγχο.

Οι βασικοί λόγοι είναι η καταγραφή των ζημιών από τα ομόλογα που θα ανταλλαγούν ή μετακυλιστούν, αλλά και τα επιπλέον βάρη που πιθανότα­τα θα προκύψουν από τα χαρτοφυλά­κια δανείων τους. Και αυτό θα κρίνει το πόσο βαθιά θα πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη οι μέτοχοι.

♦ Αν προχωρήσουν, θα κρατήσουν τις τράπεζες, που θα είναι όμως πια πολύ μικρές σε κεφαλαιοποίηση, δε­δομένης της μεγάλης χρηματιστηρι­ακής πτώσης, άρα και ευάλωτες σε επιθετικές εξαγορές.

♦ Αν δεν το κάνουν, θα πρέπει να προχωρήσουν σε συνεργασίες και συγχωνεύσεις, όπως είναι και η κρυ­φή επιταγή του Μνημονίου. Σε αντί­θετη περίπτωση είναι πολύ πιθανό να αναγκαστούν να προσφύγουν στη βοήθεια του Ταμείου Χρηματοπιστω­τικής Σταθερότητας και τελικά να κρατικοποιηθούν.

Κρίσιμη η ρευστότητα

Ήδη το ενδεχόμενο αύξησης κε­φαλαίου διαγράφεται ως «χρήσιμο» στο άμεσο μέλλον για τις περισσό­τερες ελληνικές τράπεζες και θα γίνει «αναγκαίο» όταν τελειώσει η διαπραγμάτευση για το rollover των ελληνικών ομολόγων. Και μπορεί οι εξελίξεις στο πλαίσιο του ελέγχου να μην επηρεάζουν τη ρευ­στότητα των τραπε­ζών και την ασφάλεια των καταθέσεων, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το σκηνικό θα παραμείνει το ίδιο.

Αντίθετα όλες οι ενδεί­ξεις (χρηματιστηριακές, θε­σμικές  και  κεφαλαια­κές) συνηγορούν στο ότι το ελληνικό τρα­πεζικό   σύστημα   κι­νείται με μαθηματική ακρίβεια πίσω στην εποχή που βρισκόταν πριν από τη μεγάλη του ανάπτυξη με τον σχηματισμό των μεγάλων   ομίλων και την ευρωπαϊ­κή του επέκταση.

Άλλωστε τόσο η τρόικα όσο και η ΤτΕ, μέσω της οποίας θα γίνει ο έλεγχος, αντιλαμβάνονται ότι, αν η οικονομική κρίση εξελιχθεί σε τρα­πεζική, το παιχνίδι θα χαθεί. Ήδη η «ανάληψη» αρκετών δισ. ευρώ του Δημοσίου στις αρχές της εβδομάδας από τις τράπεζες, προκειμένου να πληρωθούν οι υποχρεώσεις των ομο­λόγων και του δανεισμού, έδειξε ότι η ρευστότητα είναι σε κρίσιμα επί­πεδα. Μπορεί να μην χρειάστηκε η προσφυγή στον έκτακτο μηχανισμό χρηματοδότησης (ELA), αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο για το αμέσως επό­μενο διάστημα.

Έτσι θεωρείται απαραίτητο οι τρά­πεζες να μπορούν να καλύπτουν τους νέους υψηλότερους δείκτες κε­φαλαιακής επάρκειας, ώστε, με δε­δομένη την ύφεση της οικονομίας, να μπορούν να απορροφούν ακόμη και απρόβλεπτες επισφάλειες. Πα­ράλληλα (εδώ είναι και ο όρος που θέτουν οι ξένοι για να μπουν ως ιδι­ώτες στο πακέτο βοήθειας της Ελλά­δας) να εμπνέουν εμπιστοσύνη σε ξένες τράπεζες και επενδυτές, ώστε να μπορούν να αντλούν κεφάλαια εί­τε από τη διατραπεζική είτε από τις ξένες αγορές κεφαλαίων. Και έτσι να μειώσουν και την εξάρτησή τους από την ΕΚΤ, που τον Ιούλιο σκαρφάλω­σε στα ιστορικά υψηλά των 105 δισ. ευρώ αντί να μειωθεί στα 70-80 που ήταν ο στόχος... Το πρόβλημα, επο­μένως, είναι σοβαρό και πολλαπλό.

Όπως... Ιρλανδία;

Από την άλλη πλευρά, οι τραπε­ζίτες έχουν και τα δίκια τους για τα κριτήρια που επελέγη η BlackRock, όπως και για μερικές άλλες παρα­μέτρους που θα δούμε πιο κάτω. Ο πρώτος φόβος των τραπεζιτών είναι ότι στην Ιρλανδία, μετά την έλευση της BlackRock για έναν αντίστοιχο έλεγχο, όλεςοι τράπεζες   κρατι­κοποιήθηκαν.

Στην περίπτω­ση των ιρλανδι­κών τραπεζών, με­τά τα τεστ, προέκυψαν επιπρόσθετες προβλέ­ψεις ύψους 20 δισ. ευ­ρώ. Όμως οι ιρλανδικές τράπεζες είχαν πολλά στεγαστικά ενυπόθηκα δάνεια subprime (απ’ αυτά ξεκίνησε η διε­θνής κρίση, αν θυμά­στε), κάτι που δεν συμ­βαίνει στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, οι ελληνικές τράπεζες έχουν άλλου τύπου ζητήματα. Για πα­ράδειγμα τις δε­κάδες χιλιάδες ρυθμίσεις που κάνουν για να κρατούν ενήμερα δάνεια τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έπρεπε να έχουν γίνει «κόκκινα» και είτε να διαγράφο­νται είτε να παίρνουν προβλέψεις. Τα «κόκκινα» δάνεια σε χώρες με ύφε­ση τύπου Ελλάδας έφτασαν στο 20%-30% στο απόγειο της κρίσης. Άρα και εδώ τα ποσοστά θα φτάσουν ανάλο­γα επίπεδα αντί του 10%-15% που έχουν προβλέψει οι τράπεζες.

Εδώ λοιπόν οι τράπεζες ανησυχούν ότι το πόρισμα του ελέγχου θα ανεβάσει τις επισφάλειες και θα αξιολο­γήσει την οικονομική τους επάρκεια κάτω από το όριο του 10%, κάτι που θα πλήξει τη φερεγγυότητά τους. Η ανησυχία δεν είναι παράλογη, αφού από το δίκτυο της ΤτΕ έχει «μεταδο­θεί» ότι ο έλεγχος στα δανειακά χαρ­τοφυλάκια θα είναι εξονυχιστικός.

Οι αισιόδοξοι τραπεζίτες λένε ότι δεν μπορεί τα διαγνωστικά τεστ της BlackRock να διαφέρουν πολύ από τα αποτελέσματα των stress tests της ΕΚΤ που βασίστηκαν σε δυσμε­νείς υποθέσεις (π.χ. με τα μη εξυπη­ρετούμενα δάνεια στο 15%). Άλλοι, όμως, ανησυχούν ότι, αν η BlackRock «μπουκάρει» στα λογιστήρια, «θα τα δουν όλα». Και εδώ δεν εννοούν μό­νο ένα έμμεσο due dilligence, αλλά πιθανές πρακτικές τραπεζών για τον περιορισμό των προβλέψεων ώστε να μην πέσουν περισσότεροι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας.

Έτσι, σε αυτές τις συνθήκες, τα διαγνωστικά τεστ ίσως αναγκάσουν αρκετές τράπεζες να προχωρήσουν σε μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου για να ικανοποιούν το ελάχιστο όριο επάρκειας του 10% για τον δείκτη Core Tier Ι από το 2012. Κάτι που, όπως θα δούμε, θα οδηγήσει εκ των πραγμάτων σε αναδιάταξη του κλά­δου και ίσως το πέρασμά του σε... ξένα (ή άλλα) χέρια.

Η «ταυτότητα» της BlackRock

Ποια είναι, επιτέλους, αυτή η BlackRock, η οποία θα αποτε­λέσει τον ελεγκτή και... τρόμο των ελληνικών τραπεζών μέχρι το τέ­λος του έτους; Ας γνωρίσουμε τον νέο αυτόν παίκτη, αφού κανείς δεν φρόντι­σε να μας τον... συστήσει.

Σήμερα η BlackRock θεωρείται ο με­γαλύτερος και ισχυρότερος διαχειρι­στής χρήματος στον κόσμο. Έχει έδρα στη Νέα Υόρκη, πελάτες σε 60 χώρες, περίπου 10.000 υπαλλήλους, ενώ εδώ και μόλις δύο χρόνια κατέχει τα πρω­τεία - από τότε, δηλαδή, που εξαγό­ρασε την Barclays Global Investors σε ένα στρατηγικό ντιλ 14 δισ. δολαρίων.

Σε αντίθεση με τις Goldman και Lazard, που σφύζουν από... εκατοντα­ετίες τραπεζικής συνωμοσιολογίας, η BlackRock μετρά μόνο 23 χρόνια ζω­ής. Ιδρύθηκε το 1988 και αρχικά προ­σέφερε μόνο προϊόντα σταθερής από­δοσης, φροντίζοντας να μένει μακριά από τις δημόσιες ή τις ηχηρές υποθέ­σεις. Η καρδιά της άρχισε να χτυπά­ει όταν δύο μεγαλοστελέχη της (τότε) First Boston , οι Λάρι Φινκ και Ρομπερτ Κάπιτο, άφησαν την τράπεζα για να δημιουργήσουν μια εταιρεία συμβού­λων διαχείρισης κεφαλαίου, η οποία τέθηκε κάτω από την «ομπρέλα» της BlackStone Private Equity . Η νέα εται­ρεία ονομάστηκε BlackStone Financial Management.

Το 1992 η κεντρική ομάδα αποφά­σισε να εγκαταλείψει την «ομπρέλα» της BlackStone και μετονομάστηκε σε BlackRock. Μέχρι το 1999 είχε σχεδόν διπλασιάσει τα υπό διαχείριση κεφά­λαιά της. Σιγά σιγά ήρθε και η ώρα των εξαγορών, με σημείο καμπής αυτή της Merrill Lynch Investment Managers (MLIM), το 2006. Η επέκταση δεν είχε τέλος, με τις συμφωνίες να πέφτουν σαν το χαλάζι και τους πελάτες να έρ­χονται σε αντίστοιχους ρυθμούς, είτε προς διαχείριση είτε προς... εξαγορά. Δεν είναι τυχαίο ότι η BlackRock εί­ναι σήμερα ο μεγαλύτερος μέτοχος της Apple με 5,5% - ένα μερίδιο που αντιστοιχεί σε 15 δισ. δολάρια. Η συμ­φωνία με την Barclays στα 13,5 δισ. δο­λάρια ήταν μάλλον «ψωμοτύρι» γι’ αυ­τή, που όμως την έβαλε σε ένα νέο πε­δίο διαχείρισης κεφαλαίων, περίπου 1 τρισ. δολαρίων. Μετά τη συμφωνία

αυτή, τα υπό διαχείριση κεφάλαιά της αγγίζουν τα 3,5 τρισ. δολ., ενώ το χαρ­τοφυλάκιο για το οποίο παρέχει επεν­δυτικές συμβουλές ξεπερνά τα 9 τρισ. Είναι, δηλαδή, η μεγαλύτερη διεθνώς επενδυτική εταιρεία.

Οι θεωρίες... συνωμοσίας

Καλά όλα αυτά για το... αμερικανι­κό όνειρο. Με την Ελλάδα, όμως, τι γί­νεται; Ιδιαίτερα, αφού η αμερικανική επενδυτική τράπεζα πρακτικά βάζει στο μάτι (και στο χέρι) όλα τα δεδομένα των ελληνικών τραπεζών. Τόσο «αθώα» είναι τα πράγματα;

Τι λέει η... συνωμοσιολογία; Καταρ­χάς, ότι η BlackRock ποτέ δεν απομα­κρύνθηκε από την BlackStone: η από­σχιση ήταν εικονική, ούτως ώστε να μην έχει τα όποια «βάρη» του ομίλου Blackstone, ο οποίος παρείχε τις «δια­συνδέσεις». Μέλη της οικογένειας Ρότσιλντ βρίσκονται ανέκαθεν στο Δ.Σ. της BlackStone - μέχρι το 2008 ήταν ο Nathaniel Jacob Rothsch ild και έκτο­τε ο Randall Rothsch ild, ως διευθύνων σύμβουλος.

Επίσης η Black Rock , μέσω των κε­φαλαίων που διαχειρίζεται προς όφε­λος τρίτων, τυχαίνει να είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος διεθνής επενδυτής στο Χ.Α. με θέσεις στην Τράπεζα της Ελλάδος, την ΕΤΕ, την EFG Euroba nk και την Εμπορική. Και όλως τυχαίως - πάλι μέσω των υπό διαχείριση κε­φαλαίων ή των συμβουλών ρίσκου - θεωρείται και σημαντικός μέτοχος των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγη­σης Moody’s και S&P. Ακόμη, αξιω­ματούχοι της κατείχαν υψηλά αξιώ­ματα ή ήταν συνδεδεμένοι με τους τρεις βασικούς οίκους αξιολόγησης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Ρίτσαρντ Τζενρέτ, μέλος του Δ.Σ. της Blackstone (μητρικής της BlackRock) και πρώην διευθυντής της McGraw-Hill, μητρικής του οίκου Standard & Poor’s.

Εάν λοιπόν όλα αυτά... αληθεύουν, γιατί η Τράπεζα της Ελλάδος κάλεσε την BlackRock να αξιολογήσει τις ελλη­νικές τράπεζες; Γιατί της έδωσε τη δυ­νατότητα να «ξεσκονίσει» τα λογιστή­ρια, όπως θα έπραττε ένας μελλοντικός αγοραστής; Κι επίσης, γιατί της έδωσε προνόμιο να είναι η μόνη που θα μιλή­σει για το μέλλον των ελληνικών τραπε­ζών, καθορίζοντας απολύτως την τύχη τραπεζών και μετόχων τους προσεχείς μήνες;

Η απάντηση είναι απλή: Με τον μη­χανισμό ενίσχυσης ρευστότητας στη διάθεση της Ελλάδας και των τραπε­ζών της, η ΤτΕ απλώς... δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Αυτοί που (μας) πλη­ρώνουν, θέλουν συγκεκριμένες εγγυ­ήσεις. Εγγυήσεις τις οποίες, στην πα­ρούσα φάση, κλήθηκε να προσφέρει η BlackRock. Το τι θα συμβεί ή μπορεί να συμβεί το έχετε ήδη διαβάσει σε αυτό το αφιέρωμα...

Τι θα κάνει στην Ελλάδα

Η ανάλυση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών θα γίνει από την BlackRock με τα στοιχεία της 30.6.2011, ενώ το πόρισμά της θα παραδοθεί στην ΤτΕ. Η ΤτΕ έχει επισήμως την ευθύνη να δώσει στον οίκο τα μακροοικονομικά δεδομένα, τα οποία αποτελούν στοιχεία καθοριστικής σημασίας για τις εκτιμήσεις του. Εδώ υπάρ­χει και η πρώτη ασάφεια, αφού το μακρο­οικονομικό περιβάλλον δεν είναι απολύτως ακριβές λόγω της διεθνούς συγκυρίας, ενώ υπάρχουν εκκρεμότητες στην υλοποίηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της

21ης Ιουλίου, στις αποκρατικοποιήσεις και σε άλλους παράγοντες, που δεν έχουν ακό­μη προσδιοριστεί.

Εκτός από τον διαγνωστικό έλεγχο, η BlackRock θα κάνει και εκτίμηση για τα δα­νειακά χαρτοφυλάκια των ελληνικών τρα­πεζών μέχρι το 2014. Στο μικροσκόπιο θα μπουν όλες οι τράπεζες με έδρα τη χώρα μας. Δηλαδή, εκτός από τις ελληνικές τράπε­ζες, θα ελεγχθούν και οι θυγατρικές πολυε­θνικών που εδρεύουν στην Ελλάδα, όπως για παράδειγμα η Geniki και η Emporiki, αλλά όχι η Marfin και η τράπεζα Κύπρου.

Στην πρώτη ομάδα ελέγχου εντάσσονται επτά τράπεζες. Πρόκειται δηλαδή για τις τέσσερις μεγάλες (ΕΤΕ, Alpha, Eurobank, Πειραιώς), καθώς και τις ΑΤΕ, Τ.Τ. και Emporiki. Στη δεύτερη ομάδα ανήκουν οι 11 μικρότερες. Η Black Rock θα ξεκινήσει αυτή τη βδομάδα συναντήσεις με τις υπό έλεγχο τράπεζες, για να τους αποσαφηνίσει τη με­θοδολογία του ελέγχου και τα στοιχεία που θα χρειαστεί από τις τράπεζες, προκειμέ­νου να πραγματοποιήσει τον έλεγχο. Οι συναντήσεις αρχίζουν στις 29 Αυγού­στου και λήγουν στις 14 Σεπτεμβρίου για

την πρώτη ομάδα, ενώ για τη δεύτερη θα γίνουν από 15 έως 29 Σεπτεμβρίου. Στόχος η έρευνα να έχει ολοκληρωθεί έως τον Νο­έμβριο, έτσι ώστε το πόρισμα να παραδοθεί στην ΤτΕ στο τέλος του έτους. Με βάση τη διαγνωστική μελέτη της BlackRock, το κόστος του rollover για τις ελληνικές τράπεζες, αλλά και το κριτήριο του 10% για την επάρκεια κεφαλαίων τους (που τίθεται από την 1η Ιανουαρίου του 2012), η ΤτΕ θα υποδείξει ποιες θα πρέπει να προχωρήσουν (αν πρέπει) σε αυξήσεις κεφαλαίου.