Στις 27 Ιουλίου η Standard & Poor’s υποβάθμισε την αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας σε «CC» της κλίμακας "junk", προειδοποιώντας μάλιστα για πιθανή περαιτέρω υποβάθμιση. Η S&P κατέληξε στο συμπέρασμα ότι παρά το δεύτερο πακέτο στήριξης ύψους 109 δισ. ευρώ που είχε πολύ πρόσφατα συμφωνηθεί να δοθεί στην Ελλάδα από την Ευρώπη, η χώρα βρισκόταν ήδη σε καθεστώς «επιλεκτικής χρεοκοπίας» με ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας ολοκληρωτικής χρεοκοπίας.
Μια πλήρης χρεοκοπία της Ελλάδας θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την Ευρώπη. Χρειάζεται να ληφθούν επειγόντως μέτρα που θα βοηθήσουν να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην Ελλάδα και θα δώσουν ώθηση στην παραπαίουσα οικονομία της. Η επαναφορά του ελληνικού χρέους σε βιώσιμη τροχιά θα δώσει θάρρος σε άλλες υπερχρεωμένες οικονομίες της Ευρώπης που τραβάνε το δικό τους Γολγοθά για να ανακάμψουν. Στο τέλος της ημέρας, η αποφασιστική δράση για τη διάσωση της Ελλάδας θα διασφαλίσει μακροπρόθεσμα την ανταγωνιστικότητα της ευρύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας.
Δεν αμφισβητεί κανείς πως η Ελλάδα έχει άμεση ανάγκη από μεταρρυθμίσεις. Το ελληνικό χρέος αναμένεται να αναρριχηθεί σύντομα στο 160% του ΑΕΠ. Η χώρα υποφέρει από υψηλή ανεργία και οικονομική αδράνεια. Τα μέτρα λιτότητας που συμφωνήθηκαν με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ είναι βέβαιο πως θα παρεμποδίσουν την όποια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη. Δεδομένης της δεινής οικονομικής θέσης στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα, οι λύσεις που βασίζονται στην εξωτερική βοήθεια θα είναι απαραίτητο συστατικό κάθε προσπάθειας για ανάκαμψη, ωστόσο δεν είναι οι μόνες ενέργειες που πρέπει να γίνουν. Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα, κυρίως σε μακροπρόθεσμη βάση, είναι η επένδυση στους ακρογωνιαίους λίθους μιας ισχυρής οικονομίας: την καινοτομία και τη σωστή διακυβέρνηση.
Έρευνα και εκπαίδευση
Η καινοτομία είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και, σε μεγαλύτερη κλίμακα, των εθνικών οικονομιών. Η ικανότητα να παράγουν νέες ιδέες και να τις μετατρέπουν σε επιτυχημένες επιχειρήσεις είναι αυτό που διαχωρίζει τις ισχυρές οικονομίες από τις αδύναμες. Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στους πυλώνες της καινοτομίας: την εκπαίδευση, την έρευνα, και την κουλτούρα που προάγει την ανάπτυξη.
Mε δεδομένες τις περικοπές δαπανών προϋπολογισμού που προβλέπει το νέο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, η Ελλάδα πιθανότατα θα «σφίξει τo ζωνάρι» στους τομείς εκπαίδευσης και έρευνας, εκτός εάν δοθεί απόλυτη προτεραιότητα και μέρος της οικονομικής βοήθειας διοχετευτεί ειδικά σε αυτούς. Περισσότερες επενδύσεις θα πρέπει να προσανατολιστούν άμεσα σε πανεπιστήμια και ακαδημαϊκά ερευνητικά κέντρα για υποτροφίες και υποδομές. Μια τέτοια κίνηση θα σηματοδοτήσει τη δέσμευση της Ελλάδας να είναι ανταγωνιστική μακροπρόθεσμα. Η χώρα έχει ήδη πραγματοποιήσει επενδύσεις στην ενέργεια, τη διαχείριση απορριμάτων και τον τουρισμό. Οι επιδοτήσεις σε εταιρείες που επενδύουν σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, η πράσινη τεχνολογία, το λογισμικό και η τεχνολογία κινητής (για να αναφέρουμε μερικούς) θα βοηθούσαν αρκετά.
Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα του ρόλου της καινοτομίας ως κινητήριας δύναμης για την οικονομική ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση είναι ο αμερικανικός νόμος του 1958 U.S. National Defense Education Act που υπογράφηκε από τον τότε πρόεδρο Dwight Eisenhower. Ο νόμος διοχέτευσε 1 δισ. δολάρια στην επιστήμη και την τεχνολογική εκπαίδευση σε διάστημα τεσσάρων ετών από την ψήφισή του. Αυξήθηκε ο αριθμός των διδακτορικών προγραμμάτων και πολλαπλασιάστηκαν οι επιστήμονες και οι μηχανικοί. Η ραγδαία ανάπτυξη και ηγετική θέση του αμερικανικού τεχνολογικού κλάδου τις δεκαετίες που ακολούθησαν μπορεί να αποδοθεί σε αυτήν την πρωτοβουλία.
Πού πάνε τα χρήματα των πακέτων στήριξης;
Εκτός από καινοτομία, η Ελλάδα έχει ανάγκη από ένα διαφανές και αμερόληπτο κράτος δικαίου, ώστε το πακέτο διάσωσης να εκπληρώσει το σκοπό του. Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει που πηγαίνουν τα χρήματα της εξωτερικής βοήθειας, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο «πρόσωπο» της Ελλάδας.
Ήδη πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι καχύποπτες πως ορισμένοι Έλληνες ηγέτες προσποιούνται ότι «επισκευάζουν» τη χώρα τους με τα χρήματα της Ε.Ε., ενώ στην πραγματικότητα επιδιώκουν να διατηρήσουν ζωντανό το παλαιό σύστημα της πολιτικής πατρωνίας.
Πολλά κρατικά περιουσιακά στοιχεία υποτίθεται ότι πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν στο άμεσο μέλλον. Μια πλήρως ανοικτή και διαφανής διαδικασία κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχία του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και για να πειστούν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και οι ιδιώτες πιστωτές πως τα χρήματά τους δαπανώνται όπως πρέπει.
Παράδειγμα διαφάνειας για τους Έλληνες ηγέτες θα πρέπει να αποτελεί ο αμερικανικός νόμος AmericanRecovery & ReinvestmentAct του 2009. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ αποφάσισε τότε να δαπανήσει 787 δισ. δολάρια για την αναζωογόνηση της οικονομίας. Ο νόμος προέβλεπε επίσης «πρωτοφανή επίπεδα λογοδοσίας και διαφάνειας για τις κρατικές δαπάνες." Σήμερα, είναι πράγματι δυνατόν να εντοπίσει κανείς στο διαδίκτυο που πήγαν τα χρήματα και πόσες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν μετά την εφαρμογή του νόμου σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Η τεχνολογία της πληροφορίας μπορεί να βελτιώσει τη δημόσια διοίκηση με το να δίνει real time πρόσβαση στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και τα σχετικά αποτελέσματα, βοηθώντας στη διαχείριση των εσωτερικών κινδύνων, τη βελτίωση του ελέγχου των κονδυλίων, την ενίσχυση προτύπων και κανόνων, καθώς και τον εξορθολογισμό αυτοματοποιημένων διαδικασιών. Τα συστήματα πληροφορικής προσφέρουν στην κάθε χώρα τα εργαλεία, όχι μόνο για να ασκήσει υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική για τις μελλοντικές γενιές, αλλά και για να βελτιώσει την ικανότητα των ρυθμιστικών αρχων να προσφέρουν καλές δημόσιες υπηρεσίες και να λαμβάνουν εύστοχες αποφάσεις.
Χαμηλά στην κατάταξη
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση Global InformationTechnology από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η Ελλάδα κατατάσσεται στη θέση 64 μεταξύ 138 χωρών στον τομέα της πληροφορικής. Αν εστιάσει κανείς στη χρήση της πληροφορικής από την κυβέρνηση, το σκορ είναι ακόμη χειρότερο: η Ελλάδα έρχεται στη θέση 109. Άλλες χώρες έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της καινοτομίας μέσω της πληροφορικής και τις επενδύσεις λογισμικού, και είναι πλέον καιρός η Ελλάδα να κάνει το ίδιο.
Παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία δεν είναι η πανάκεια για όλα τα οικονομικά προβλήματα, έχει τη δυνατότητα να βελτιώνει τις διαδικασίες, να εντοπίζει την απάτη και να προάγει ένα σύστημα δικαίου ενισχύοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια και λογοδοσία- πράγματα που τόσο η Ελλάδα, όσο και άλλα προβληματικά κράτη σε όλο τον κόσμο έχουν απόλυτη ανάγκη. Το σημαντικότερο όλων είναι πως η τεχνολογία της πληροφορίας μπορεί να προσφέρει διορατική ανάλυση που να δίνει μια εικόνα στους αξιωματούχους για το τί είναι πιθανό να συμβεί στο προσεχές διάστημα.
Τέλος, ένα μέρος του πακέτου στήριξης της Ε.Ε. θα πρέπει να δοθεί για την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και την εξασφάλιση πιστωτικών πόρων για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Είναι βέβαιο πως εν μέσω δυσχερών οικονομικών συνθηκών οι ελληνικές τράπεζες θα θέσουν πιο αυστηρούς όρους δανεισμού, περιορίζοντας την πρόσβαση στην πίστη. Τα δάνεια θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε όσους τα χρειάζονται για να προάγουν την καινοτομία και την ανάπτυξη. Αυτό θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο σύστημα-και δεν υπάρχει καλύτερο οικονομικό κίνητρο από την εμπιστοσύνη.
Στην ελληνική μυθολογία, οι θεοί επέβαλαν τιμωρία στον Σίσυφο, τον βασιλιά της Κορίνθου να σπρώχνει έναν τεράστιο ογκόλιθο έως την κορυφή ενός λόφου, ωστόσο κάθε φορά που πλησίαζε στην κορυφή, ο βράχος κυλούσε πίσω στους πρόποδες. Ο Σίσυφος καταδικάστηκε να επαναλαμβάνει τη διαδικασία αιώνια. Μετά από πολλαπλές διασώσεις και οικονομικές παρεμβάσεις, η μεταρρύθμιση της ελληνικής οικονομίας μπορεί να αρχίσει να φαίνεται «σισύφειο έργο». Η αναμόρφωση της Ελλάδας δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Αλλά η έμφαση στην καινοτομία, την ανάπτυξη και τη διαφάνεια, σε συνδυασμό με την αναμόρφωση της οικονομίας και την επιβολή μέτρων λιτότητας θα διασφαλίσει ότι η Ελλάδα θα αναδυθεί ως μια ανταγωνιστική οικονομία μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Μια πλήρης χρεοκοπία της Ελλάδας θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την Ευρώπη. Χρειάζεται να ληφθούν επειγόντως μέτρα που θα βοηθήσουν να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην Ελλάδα και θα δώσουν ώθηση στην παραπαίουσα οικονομία της. Η επαναφορά του ελληνικού χρέους σε βιώσιμη τροχιά θα δώσει θάρρος σε άλλες υπερχρεωμένες οικονομίες της Ευρώπης που τραβάνε το δικό τους Γολγοθά για να ανακάμψουν. Στο τέλος της ημέρας, η αποφασιστική δράση για τη διάσωση της Ελλάδας θα διασφαλίσει μακροπρόθεσμα την ανταγωνιστικότητα της ευρύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας.
Δεν αμφισβητεί κανείς πως η Ελλάδα έχει άμεση ανάγκη από μεταρρυθμίσεις. Το ελληνικό χρέος αναμένεται να αναρριχηθεί σύντομα στο 160% του ΑΕΠ. Η χώρα υποφέρει από υψηλή ανεργία και οικονομική αδράνεια. Τα μέτρα λιτότητας που συμφωνήθηκαν με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ είναι βέβαιο πως θα παρεμποδίσουν την όποια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη. Δεδομένης της δεινής οικονομικής θέσης στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα, οι λύσεις που βασίζονται στην εξωτερική βοήθεια θα είναι απαραίτητο συστατικό κάθε προσπάθειας για ανάκαμψη, ωστόσο δεν είναι οι μόνες ενέργειες που πρέπει να γίνουν. Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα, κυρίως σε μακροπρόθεσμη βάση, είναι η επένδυση στους ακρογωνιαίους λίθους μιας ισχυρής οικονομίας: την καινοτομία και τη σωστή διακυβέρνηση.
Έρευνα και εκπαίδευση
Η καινοτομία είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και, σε μεγαλύτερη κλίμακα, των εθνικών οικονομιών. Η ικανότητα να παράγουν νέες ιδέες και να τις μετατρέπουν σε επιτυχημένες επιχειρήσεις είναι αυτό που διαχωρίζει τις ισχυρές οικονομίες από τις αδύναμες. Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στους πυλώνες της καινοτομίας: την εκπαίδευση, την έρευνα, και την κουλτούρα που προάγει την ανάπτυξη.
Mε δεδομένες τις περικοπές δαπανών προϋπολογισμού που προβλέπει το νέο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, η Ελλάδα πιθανότατα θα «σφίξει τo ζωνάρι» στους τομείς εκπαίδευσης και έρευνας, εκτός εάν δοθεί απόλυτη προτεραιότητα και μέρος της οικονομικής βοήθειας διοχετευτεί ειδικά σε αυτούς. Περισσότερες επενδύσεις θα πρέπει να προσανατολιστούν άμεσα σε πανεπιστήμια και ακαδημαϊκά ερευνητικά κέντρα για υποτροφίες και υποδομές. Μια τέτοια κίνηση θα σηματοδοτήσει τη δέσμευση της Ελλάδας να είναι ανταγωνιστική μακροπρόθεσμα. Η χώρα έχει ήδη πραγματοποιήσει επενδύσεις στην ενέργεια, τη διαχείριση απορριμάτων και τον τουρισμό. Οι επιδοτήσεις σε εταιρείες που επενδύουν σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, η πράσινη τεχνολογία, το λογισμικό και η τεχνολογία κινητής (για να αναφέρουμε μερικούς) θα βοηθούσαν αρκετά.
Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα του ρόλου της καινοτομίας ως κινητήριας δύναμης για την οικονομική ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση είναι ο αμερικανικός νόμος του 1958 U.S. National Defense Education Act που υπογράφηκε από τον τότε πρόεδρο Dwight Eisenhower. Ο νόμος διοχέτευσε 1 δισ. δολάρια στην επιστήμη και την τεχνολογική εκπαίδευση σε διάστημα τεσσάρων ετών από την ψήφισή του. Αυξήθηκε ο αριθμός των διδακτορικών προγραμμάτων και πολλαπλασιάστηκαν οι επιστήμονες και οι μηχανικοί. Η ραγδαία ανάπτυξη και ηγετική θέση του αμερικανικού τεχνολογικού κλάδου τις δεκαετίες που ακολούθησαν μπορεί να αποδοθεί σε αυτήν την πρωτοβουλία.
Πού πάνε τα χρήματα των πακέτων στήριξης;
Εκτός από καινοτομία, η Ελλάδα έχει ανάγκη από ένα διαφανές και αμερόληπτο κράτος δικαίου, ώστε το πακέτο διάσωσης να εκπληρώσει το σκοπό του. Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει που πηγαίνουν τα χρήματα της εξωτερικής βοήθειας, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο «πρόσωπο» της Ελλάδας.
Ήδη πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι καχύποπτες πως ορισμένοι Έλληνες ηγέτες προσποιούνται ότι «επισκευάζουν» τη χώρα τους με τα χρήματα της Ε.Ε., ενώ στην πραγματικότητα επιδιώκουν να διατηρήσουν ζωντανό το παλαιό σύστημα της πολιτικής πατρωνίας.
Πολλά κρατικά περιουσιακά στοιχεία υποτίθεται ότι πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν στο άμεσο μέλλον. Μια πλήρως ανοικτή και διαφανής διαδικασία κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχία του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και για να πειστούν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και οι ιδιώτες πιστωτές πως τα χρήματά τους δαπανώνται όπως πρέπει.
Παράδειγμα διαφάνειας για τους Έλληνες ηγέτες θα πρέπει να αποτελεί ο αμερικανικός νόμος AmericanRecovery & ReinvestmentAct του 2009. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ αποφάσισε τότε να δαπανήσει 787 δισ. δολάρια για την αναζωογόνηση της οικονομίας. Ο νόμος προέβλεπε επίσης «πρωτοφανή επίπεδα λογοδοσίας και διαφάνειας για τις κρατικές δαπάνες." Σήμερα, είναι πράγματι δυνατόν να εντοπίσει κανείς στο διαδίκτυο που πήγαν τα χρήματα και πόσες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν μετά την εφαρμογή του νόμου σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Η τεχνολογία της πληροφορίας μπορεί να βελτιώσει τη δημόσια διοίκηση με το να δίνει real time πρόσβαση στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και τα σχετικά αποτελέσματα, βοηθώντας στη διαχείριση των εσωτερικών κινδύνων, τη βελτίωση του ελέγχου των κονδυλίων, την ενίσχυση προτύπων και κανόνων, καθώς και τον εξορθολογισμό αυτοματοποιημένων διαδικασιών. Τα συστήματα πληροφορικής προσφέρουν στην κάθε χώρα τα εργαλεία, όχι μόνο για να ασκήσει υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική για τις μελλοντικές γενιές, αλλά και για να βελτιώσει την ικανότητα των ρυθμιστικών αρχων να προσφέρουν καλές δημόσιες υπηρεσίες και να λαμβάνουν εύστοχες αποφάσεις.
Χαμηλά στην κατάταξη
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση Global InformationTechnology από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η Ελλάδα κατατάσσεται στη θέση 64 μεταξύ 138 χωρών στον τομέα της πληροφορικής. Αν εστιάσει κανείς στη χρήση της πληροφορικής από την κυβέρνηση, το σκορ είναι ακόμη χειρότερο: η Ελλάδα έρχεται στη θέση 109. Άλλες χώρες έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της καινοτομίας μέσω της πληροφορικής και τις επενδύσεις λογισμικού, και είναι πλέον καιρός η Ελλάδα να κάνει το ίδιο.
Παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία δεν είναι η πανάκεια για όλα τα οικονομικά προβλήματα, έχει τη δυνατότητα να βελτιώνει τις διαδικασίες, να εντοπίζει την απάτη και να προάγει ένα σύστημα δικαίου ενισχύοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια και λογοδοσία- πράγματα που τόσο η Ελλάδα, όσο και άλλα προβληματικά κράτη σε όλο τον κόσμο έχουν απόλυτη ανάγκη. Το σημαντικότερο όλων είναι πως η τεχνολογία της πληροφορίας μπορεί να προσφέρει διορατική ανάλυση που να δίνει μια εικόνα στους αξιωματούχους για το τί είναι πιθανό να συμβεί στο προσεχές διάστημα.
Τέλος, ένα μέρος του πακέτου στήριξης της Ε.Ε. θα πρέπει να δοθεί για την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και την εξασφάλιση πιστωτικών πόρων για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Είναι βέβαιο πως εν μέσω δυσχερών οικονομικών συνθηκών οι ελληνικές τράπεζες θα θέσουν πιο αυστηρούς όρους δανεισμού, περιορίζοντας την πρόσβαση στην πίστη. Τα δάνεια θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε όσους τα χρειάζονται για να προάγουν την καινοτομία και την ανάπτυξη. Αυτό θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο σύστημα-και δεν υπάρχει καλύτερο οικονομικό κίνητρο από την εμπιστοσύνη.
Στην ελληνική μυθολογία, οι θεοί επέβαλαν τιμωρία στον Σίσυφο, τον βασιλιά της Κορίνθου να σπρώχνει έναν τεράστιο ογκόλιθο έως την κορυφή ενός λόφου, ωστόσο κάθε φορά που πλησίαζε στην κορυφή, ο βράχος κυλούσε πίσω στους πρόποδες. Ο Σίσυφος καταδικάστηκε να επαναλαμβάνει τη διαδικασία αιώνια. Μετά από πολλαπλές διασώσεις και οικονομικές παρεμβάσεις, η μεταρρύθμιση της ελληνικής οικονομίας μπορεί να αρχίσει να φαίνεται «σισύφειο έργο». Η αναμόρφωση της Ελλάδας δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Αλλά η έμφαση στην καινοτομία, την ανάπτυξη και τη διαφάνεια, σε συνδυασμό με την αναμόρφωση της οικονομίας και την επιβολή μέτρων λιτότητας θα διασφαλίσει ότι η Ελλάδα θα αναδυθεί ως μια ανταγωνιστική οικονομία μέσα στην επόμενη δεκαετία.
