3η του Σεπτέμβρη...
“Διατίθεται ἀπόγνωσις
εἰς ἀρίστην κατάστασιν”
εἰς ἀρίστην κατάστασιν”
Κική Δημουλά
Τότε ήταν όλα διαυγή, σαν λαμπερό πρωινό, ξεπλυμένο από τη βροχή.
Ένας λαός που, παρά την αγωνιστική εικόνα που του φιλοτέχνησαν οι επαγγελματίες κανακευτές του, όντας κουρασμένος από δεκαετίες ήττας, δεν αντιστάθηκε μαζικά στη χούντα - πέραν φυσικά από λίγες χιλιάδες ψυχωμένους νεαρούς στη Νομική και το Πολυτεχνείο, κάποιες εκατοντάδες, σε αντιστασιακές οργανώσεις, και πέντε έξι ψυχωμένους με αρχηγό τον Αλέκο Παναγούλη, που προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον δικτάτορα.
Με την κατάρρευση της χούντας, ένα νέο κόμμα, το ΠΑΣΟΚ, κατ’ επίφαση Κίνημα, με έναν συναρπαστικό ηγέτη που προκαλούσε ρίγη συγκίνησης στο δημοκρατικό λαό (ο διαζευκτικός διαχωρισμός με τον ΜΗ δημοκρατικό λαό, τότε ίσχυε…), ανέτειλε στον πολιτικό ορίζοντα. Εκτόξευε πυρακτωμένα συνθήματα σε ένα τρίπτυχο που αναρρίπιζε ελπίδες: Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση. Στην αρχή ήταν τετράπτυχο. Τέταρτη πτυχή οι «Δημοκρατικές Διαδικασίες». Απαλείφθηκε ως αυτονόητο απότοκο των προηγούμενων, αλλά αποτέλεσε και την κερκόπορτα απ´ όπου πέρασε ο αρχηγισμός του προέδρου του (όχι δηλαδή ότι το είχε και πολύ ανάγκη…).
Σήμα του ο ήλιος που ανέτειλε και για να συμβολίσει τη νέα εποχή. Το χρώμα του πράσινο, δεν νοηματοδοτούσε κάτι (πολύ μετά, επί υιού, ενέσκηψε η λατρεία της πράσινης ανάπτυξης). Απλώς, το πράσινο θεωρήθηκε ακίνδυνο. Ήταν αφενός το χρώμα της ελπίδας, αφετέρου αποτελούσε την εναλλακτική λύση για να μην φοβίσει τις κεντρώες μάζες, καθώς το χρώμα της σημαίας της μητρικής αντιδικτατορικής οργάνωσης, του ΠΑΚ, ήταν το κόκκινο και σήμα του το αστέρι - το σήμα των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων του Τρίτου Κόσμου που χάραζαν νέους αυτόνομους δρόμους, αποτασσόμενοι τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, τον σοβιετικό σοσιαλ-ιμπεριαλισμό, και την κινεζική βαρβαρότητα.
Το ΠΑΣΟΚ -τότε- πρόβαλε ως η μοντέρνα αριστερά της εποχής. Με ανάλυση μάλλον εξεζητημένη και αστήρικτη επιστημονικά, ενέτασσε την Ελλάδα (κυρίως λόγω πολιτικής ιστορίας και όχι λόγω γεωστρατηγικής και οικονομικής θέσης) στον Τρίτο Κόσμο. Αναλυτικά εργαλεία του ένας κακοχωνεμένο και άγαρμπος μαρξισμός (άλλωστε ο Μάρξ κολλάει παντού), οι οικονομολόγοι (Σαμίρ Αμίν, Πωλ Σουήζη κ.α.) που θεωρούσαν ότι κύρια αντίθεση ήταν αυτή μεταξύ του φτωχού Νότου και του καπιταλιστικού Βορρά, έτσι που ο ταξικός αγώνας έπαιρνε την μορφή του εθνικοαπελευθερωτικού, οι εικονοκλαστικές αμφισβητήσεις του γαλλικού Μάη του '68, (σ.σ. χρόνια πολλά αργότερα, στη δεκαετία του '90 ο ΣΥΝ ανακάλυψε τον Μάη του '68, όταν το ΠΑΣΟΚ από την δεκαετίας του '70, είχε τα συνθήματά του ενταγμένα στην εσωτερική του προβληματική. Είναι αστείο αλλά και ο λογογράφος του ΓΑΠ, όταν του ενέταξε στον λόγο του την περίφημη (γελοιογραφικής πλέον υφής) φράση «να γίνουμε αντιεξουσιαστές στην εξουσία», έλκυε την έμπνευσή του από την πασοκική κουλτούρα εκείνης της εποχής!)
Με την απόσταση του χρόνου βλέπει κανείς το πρώιμο ΠΑΣΟΚ σαν… την αυλή των θαυμάτων της πολιτικής ζωής. Ένα καλειδοσκόπιο απόψεων και ιδεολογιών, όπου συνυπήρχαν παλιοί κεντρώοι (προχουντικά ήθελε κουράγιο να είσαι έστω και κεντρώος), δημοκράτες αστοί, Αντρεϊκοί (αυτό πάει σκέτο), τριτοκοσμικοί «εθνικοαπελευθερωτές», ακτιβιστές -ελάχιστοι βέβαια- που προβληματίζονταν ακόμη εάν ο σοσιαλισμός μπορεί να έλθει δια της κοινοβουλευτικής οδού ή δια της ένοπλης επανάστασης, (σε αυτές τις θεωρητικές αναζητήσεις βασίστηκαν οι Δεξιές προβοκατόρικες σπερμολογίες, ότι ο ηγήτωρ νους και ο εκτελεστικός βραχίονας της 17Ν, ευρίσκονταν στους κόλπους του), κ.α.
Στην δεκαετία του '70 το ΠΑΣΟΚ αποκρυστάλλωνε την αντιφατικότητα ενός κόσμου που ξεκινούσε από διάφορες ιδεολογικές αφετηρίες αλλά είχε ένα ενιαίο συνδετικό ιστό: Την αντίθεση στη Δεξιά και το κράτος της. Η συγγραφή της ιδρυτικής του διακήρυξης, της 3ης του Σεπτέμβρη (σ.σ. ο δικός μας Γιώργος Λακόπουλος τα ξέρει με λεπτομέρειες καθώς τα έχει ξεψαχνίσει, γράφοντας «το Μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ»), έγινε στο Καστρί, μεταξύ φασολάδας, φέτας και ελιάς (πολύ αργότερα ήρθαν τα γκουρμέ στο Κολωνάκι). Το σοκ των κεντρώων στελεχών απέναντι στους νεαρούς με τα αμπέχονα που ορκίζονταν στον… Τσε και τον Αλιέντε ήταν αξεπέραστο, σε σημείο που ο ευπρεπής Γιάννης Αλευράς αποχώρησε από την παρουσίαση της ιδρυτικής διακήρυξης καθώς ένιωθε ξένος όχι μόνο δίπλα στους… Βελουχιώτηδες νεαρούς με τα γένια και τα μακριά μαλλιά (αναδειχθέντες όμως από κοινωνικούς αγώνες), αλλά ίσως στον αρχηγό του, με την «εξωτική» για πολιτικό αρχηγό εμφάνιση, ζιβάγκο και το δερμάτινο μπουφάν!
Συνυπήρχαν στο ΠΑΣΟΚ μέχρι και τροτσκιστές! Η «αυτοοργάνωση του λαού» που κήρυξε ο Αντρέας (ο λαός με ενθουσιασμό ανταποκρίθηκε γιατί ήθελε να συμμετέχει), τους έφερε στις οργανώσεις του με στόχο την ιδεολογική τους επικράτηση - πολύ περισσότερο βέβαια που ιδεολογική και πολιτική όσμωση με τον τροτσκισμό είχε ο ίδιος ο Αντρέας. Συνομιλητής του ήταν τότε ο Πάμπλο (παρ’ όλες τις εφηβικές προβληματικές τους σχέσεις), όπως και κάποιοι που είχαν δράσει στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο της Αλγερίας (σύντομα τους αποκεφάλισε).
Γύρω στο '78 η Δεξιά κατέρρεε, ο Αντρέας έκανε δεξιά στροφή για να ελκύσει τους νοικοκυραίους, και σπριντ προς την εξουσία που θα το ζήλευε ο Σουμάχερ, την κατέλαβε το '81 και άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Ο Στέφανος Τζουμάκας φέρεται να έχει περιγράψει την κυβερνητική πορεία του ΠΑΣΟΚ αποκαλυπτικά με μία μόνο φράση (που φυσικά δεν αφορά τον ίδιο): Την πρώτη τετραετία βγάλαμε λαμπερές γυναίκες, την δεύτερη βγάλαμε λεφτά και την τρίτη κοιτάγαμε πώς θα γλιτώσουμε από τον εισαγγελέα…
Ε, τα υπόλοιπα ήρθαν φυσιολογικά…
