Κοίτα ποιός μιλάει!

 

  Εχουμε γεννηθεί για να μιλάμε. Ακούγεται απίστευτο, όμως απεικονίσεις του εγκεφάλου νεογέννητων βρεφών έδειξαν πως οι περιοχές του εγκεφάλου που αφορούν τη γλώσσα δραστηριοποιούνται όταν ακούνε ένα παραμύθι, μόλις 48 ώρες μετά τον τοκετό.

Οπως διευκρίνισαν οι νευρολόγοι του ινστιτούτου Σαν Ραφαέλε του Μιλάνου που έκαναν τις απεικονίσεις, οι περιοχές του εγκεφάλου που προορίζονται για την κατανόηση και την επεξεργασία των λέξεων δεν έχουν ακόμη στοιχεία και οι συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων είναι λίγες, δεδομένου ότι το λεξιλόγιο αποτελείται από λευκές σελίδες. Ομως «οι νευρικές δομές που συνδέονται με τη γλώσσα είναι απολύτως ενεργές δύο ημέρες μετά τη γέννηση και στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου», λέει η Ντανιέλα Περάνι, καθηγήτρια Νευρολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Βίτα - Σαλούτε Σαν Ραφαέλε και συντάκτρια της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών» (PNAS). Οι ερευνητές υπέβαλαν σε διάφορες τεχνικές νευροαπεικόνισης 15 μωρά που είχαν γεννηθεί 48 ώρες νωρίτερα σε νοσοκομείο του Μιλάνου. «Πρόκειται όμως για δομές που είναι ακόμη πολύ ανώριμες. Στον εγκέφαλό τους οι περιοχές της γλώσσας ενεργοποιούνται με το ίδιο τρόπο και στα δύο ημισφαίρια, ενώ στους ενηλίκους η ενεργοποίηση της γλώσσας είναι συγκεντρωμένη στο αριστερό ημισφαίριο», προσθέτει η Περάνι.

Εφόσον λοιπόν ο εγκέφαλος ενός μωρού «μιλάει» και «ακούει» από τη γέννησή του, η επόμενη ερώτηση αφορά το περιεχόμενο αυτών των πρώτων λόγων. Οι μιλανέζοι ερευνητές ανακάλυψαν πως τα νεογέννητα αναγνωρίζουν αμέσως τη γλώσσα της προσωδίας, που αποτελείται από ηχοχρώματα και μακρά ή βραχέα φωνήεντα - τον τόνο της φωνής που ανεβαίνει και κατεβαίνει ρυθμικά, χρωματίζοντας με συναισθήματα τις λέξεις των γονιών και των ενηλίκων εν γένει. «Δεν είναι τυχαίο που σε μια περυσινή μελέτη», εξηγεί η Περάνι, «αποδείξαμε την ικανότητα των νεογέννητων να εκτιμούν τη μουσική. Τα μωρά λίγων ημερών μπορούν ήδη να διακρίνουν μια τέλεια αρμονία από ένα κακόφωνο μουσικό κομμάτι».

Το παραμύθι που διαβάστηκε στα νεογέννητα κατά τη διάρκεια του πειράματος ενεργοποιούσε τις περιοχές του εγκεφάλου που αφορούν τη γλώσσα μόνον όταν διαβαζόταν με τον σωστό τονισμό. Αφηνε αδιάφορα τα μωρά όταν οι λέξεις προφέρονταν με ψυχρό και επίπεδο τρόπο, όπως με τη συνθετική φωνή ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. «Αφού διαβάσαμε το παραμύθι κανονικά, το επαναλάβαμε απαλείφοντας κάθε προσωδία. Στο παιδί έφτανε το ακουστικό ερέθισμα, όμως η ενεργοποίηση των περιοχών της γλώσσας μειωνόταν δραστικά. Ηταν σαν να άκουγαν τον ήχο ενός μηχανικού σφυριού, κάτι μη ανθρώπινο», εξηγεί η Περάνι.

Στα μικρά παιδιά, έδειξε η μελέτη, η προσωδία είναι αυτή που καθοδηγεί την εκμάθηση της γλώσσας. Οι λέξεις στις οποίες ο τονισμός και το ύψος του ήχου ποικίλλουν (πράγμα που αντιλαμβάνεται κανείς κυρίως με το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, όπως και τη μουσική), εντυπώνονται ευκολότερα στη μνήμη με τα περιεχόμενά τους (η επεξεργασία των οποίων γίνεται στις περιοχές της γλώσσας, που είναι συγκεντρωμένες, αντιθέτως, στο αριστερό ημισφαίριο). Αυτή η ισορροπία ανάμεσα στα δύο τμήματα του εγκεφάλου, την οποία επισήμαναν οι ερευνητές του Σαν Ραφαέλε στα μωρά δύο ημερών, θα χαθεί σταδιακά για να καταλήξει στην εξειδίκευση της αριστερής περιοχής του εγκεφάλου, που επέρχεται γύρω στην ηλικία των πέντε ετών και διατηρείται στην ενήλικη ζωή.

«Η γλώσσα γεννιέται από έναν συνδυασμό "φύσης" και "ανατροφής", δηλαδή βιολογίας και περιβάλλοντος», συνοψίζει η Περάνι. «Το γεγονός ότι τα εγκεφαλικά κυκλώματα της γλώσσας είναι έτοιμα εκ γενετής επιβεβαιώνει τον ρόλο της βιολογίας. Ομως αυτά τα σπάνια παιδιά τα οποία μεγαλώνουν χωρίς να εκτίθενται σε λέξεις και ομιλίες, δεν μαθαίνουν ούτε μεγάλα να μιλάνε. Αυτό δείχνει πως και το περιβάλλον έχει θεμελιώδη σημασία».