Τους τελευταίους μήνες τρία, φαινομενικά ασύνδετα, ζητήματα απασχόλησαν τον τοπικό τύπο της Πιερίας.
Στο πρώτο, τοπικός βουλευτής μετέφερε την πρόταση για εφαρμογή «Ειδικής Οικονομικής Ζώνης» (Ε.Ο.Ζ.) στην Πιερία.
Στο δεύτερο, αποφασίστηκε από την πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Κατερίνης, με συνοπτικές διαδικασίες, η παραχώρηση του «Τσαλοπουλειου» για 25 χρόνια σε υπό ίδρυση μη κερδοσκοπική εταιρία.
Επίσης άνοιξε διεξοδική συζήτηση για την «αξιοποίηση» του Ολύμπου.
Η προσέγγιση των τοπικών αυτών ζητημάτων θα ήταν λειψή, αν δεν συνοδευόταν από την παρουσίαση του πλαισίου που υπάρχει και των τάσεων που κυριαρχούν στις καπιταλιστικές χώρες και αφορούν το χώρο της τέχνης, της πολιτιστικής κληρονομιάς, των μουσείων κλπ.
Το πλαίσιο και οι τάσεις αυτές έχουν άμεση σχέση με το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα, το οποίο κυριαρχεί παγκόσμια και στο οποίο ζούμε, και τις αξίες, τις ανάγκες και τις προτεραιότητες του. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι έχουν άμεση σχέση με τις ανάγκες για μεγαλύτερη κερδοφορία της άρχουσας τάξης , με τις αξίες και τα οράματά της. Οράματα και αξίες που επιχειρεί να τα εμφανίσει ως οράματα και αξίες όλης της κοινωνίας. Έχουν να κάνουν με την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού, της πολιτιστικής κληρονομιάς.
«ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
Ας δούμε τι «παίζεται» σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Α) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε (3-2010) την καθιέρωση σήματος «ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς», ένα είδος δηλαδή πιστοποίησης. Πρόκειται για «ανάδειξη χώρων» με βάση τη συμβολική και όχι την αισθητική τους αξία. Η ανακοίνωση της Επιτροπής μπαίνει πιο κάτω στο ψητό. Αναφέρει ως πλεονέκτημα την αύξηση της προβολής του «ευρωπαϊκού πολιτιστικού τουρισμού με συνέπεια οικονομικά οφέλη». Πιο κάτω αναφέρεται σε «κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα», την επιβολή δηλαδή του πολιτιστικού μοντέλου των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χώρων στις λιγότερο ανεπτυγμένες.
Στην κατεύθυνση αυτή καθιερώθηκαν οι «Ημέρες ευρωπαϊκής κληρονομιάς»(άρχισαν το 1999 με κοινή πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Στα πλαίσια του θεσμού αυτού έγινε συνάντηση στην Πολώνια (10-2011) με θέματα «Η οικονομική δυναμική της κληρονομιάς πέραν του τουρισμού», «κληρονομία και βιώσιμη ανάπτυξη» κ.α. Στη συνάντηση αναπτύχθηκαν «οικονομικά επιχειρήματα ώστε να πειστούν οι κυβερνήσεις και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να επενδύσουν στην κληρονομία». Στόχος επίσης να γίνει οικονομικά μετρήσιμο ο,τι εξακολουθούσε να έχει μια σχετική αυτονομία , ως κοινωνικό -πολιτιστικό αγαθό.
Β)Μουσεία μετατρέπονται σε εμπορικά καταστήματα με ταυτόχρονη υποβάθμιση της αρχαιολογικής υπηρεσίας προς όφελος Μ.Κ.Ο.(μη κυβερνητικών οργανώσεων). Πολιτιστικές υποδομές παραχωρούνται στο κεφάλαιο(Εθνική Λυρική Σκηνή και Εθνική Βιβλιοθήκη στο ίδρυμα Νιάρχου).
Ο κ.Βενιζελος, πρώην υπουργός πολιτισμού, μίλησε για ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς που θα συμβαδίζει με την τουριστική πολιτική και την «οικονομία του ελευθέρου χρόνου» (Το 2009, εξειδικεύοντας τις κατευθύνσεις της συμφωνίας του Μάαστριχτ) . Κατά τον κ. Βενιζέλο ο χώρος των εκθέσεων και των συγγενών δραστηριοτήτων «έχουν οικονομικό ενδιαφέρον…και περιλαμβάνουν…νέες ευκαιρίες…επιχειρηματικής δραστηριότητας».
Τι κι αν ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων διακήρυξε (2005) ότι «τα μνημεία, τα μουσεία δεν αποτελούν αντικείμενα εκμετάλλευσης ….άλλα παιδευτικά αγαθά και μάρτυρες της εθνικής ιστορίας».
Διάδοχός του, από άλλο κόμμα, στο υπουργείο ήταν ο κ. Λιάπης, όμως η γραμμή κοινή. Ο λόγος για το νέο μουσείο της Ακρόπολης που θα πρέπει να ανταποδίδει τα χρήματα που επενδύθηκαν σ΄αυτό. Αυτή η αγοραία αντιμετώπιση των πολιτιστικών αγαθών, που αντιμετωπίζει το μουσείο ως εμπορικό κατάστημα, θεωρεί χαμένα τα χρήματα που επενδύθηκαν στην πολιτιστική αναβάθμιση του λαού και υποβαθμίζει το κοινωνικό όφελος, το κοινωνικό κέρδος (ενώ για τα υπερκέρδη δεν τα θεωρεί χαμένα).
Σωστά επεσήμαναν οι Έλληνες αρχαιολόγοι ότι για την κυβέρνηση «στο όνομα της κρίσης όλα πρέπει να υποταχθούν στη λογική της εκποίησης» και ότι η ιδιωτικοποίηση των μουσείων θα φέρει την κατάργηση των δωρεάν εισιτηρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, και την απόλυση προσωπικού.
Γ)Η εταιρία ΓΚΑΖ-ΠΡΟΜ στη Ρωσία (ενεργειακός κολοσσός και τράπεζα) ακολουθώντας τη διαπίστωση ότι «όσο πιο συχνή είναι η προβολή του έργου τέχνης μέσα από ένα μουσείο …τόσο πιο πολύ ανεβαίνει η τιμή του» επενδύει στην αγορά έργων τέχνης. Έτσι θα δανείσει τα αγορασμένα έργα σε απαξιωμένα μουσεία για 5-7 χρόνια.
Η Ουνεσκο, σε συνεργασία με τον πετρελαϊκό κολοσσό SHELL, φτιάχνει προγράμματα πολιτιστικού μάνατζμεντ σε περιοχές -φιλέτα (προστατευόμενες).
Από κοντά και οι Μ.Κ.Ο. που θα αναλάβουν την εκμετάλλευση μέσω της προώθησης του οικοτουρισμου και πολιτιστικού τουρισμού. Η οικολογία, ο πολιτισμός, ο εθελοντισμός μετατρέπονται στον ιδεολογικό μανδύα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και της κερδοφορίας.
ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ : ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ;
Η πολιτική του σύγχρονου καπιταλισμού και των αστικών κυβερνήσεων στον τομέα του πολιτισμού έχει στόχο να αξιοποιήσει, στην κατεύθυνση της εμπορευματοποίησής του, και περιφερειακούς μηχανισμούς (Μ.Κ.Ο., τοπικές διοικήσεις, δήμους, περιφέρειες).
Η ευρωπαία επίτροπος Μ. Δαμανάκη (Καθημερινή 4-09) σε άρθρο της σημείωνε ότι «επιβάλλεται η συνεργασία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα –αυτοδιοίκησης για την αξιοποίηση δημοσίων…μνημείων…με την προώθηση έξυπνων προϊόντων με συνεργασία πολιτισμού, τουρισμού, τοπικής ανάπτυξης…για προσέλκυση πολιτιστικών επενδύσεων στην Ελλάδα»
Είναι χαρακτηριστική η δραστηριότητα Μ.Κ.Ο. στην Πελοπόννησο . Οι στόχοι της ξεκινούν από ένα παγκόσμιο συνέδριο (κάτι μας θυμίζει), οικοφεστιβαλ, κατασκευή ενός μυθολογικού πάρκου (κάτι μας ξαναθυμίζει , μήπως την Διαμαντοπούλου;), αξιοποιώντας το όνομα του μυθικού ήρωα Ηρακλή. Στόχος να προσελκυσθούν ιδιώτες --επενδυτές στην κατασκευή θεματικών πάρκων για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και την προσέλκυση τουριστών που επιθυμούν να μάθουν την ελληνική ιστορία και μυθολογία. Οι επενδύσεις θα συνδέονται με τη φιλοσοφία της «πράσινης οικονομίας», ενώ θα κατασκευαστούν χωριά του Ηρακλή(!!!).
Αξιοποιούν την επικοινωνιακή δύναμη των μύθων στην κερδοφόρα εκμετάλλευσή τους και τον οικολογικό πλούτο. Στόχος να κατευθύνει και να εμπνεύσει τις τοπικές ενώσεις σε «αναπτυξιακές συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα».
Συμβουλευτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διαμόρφωση και την εφαρμογή της πολιτικής της στον πολιτισμό, είναι το «ευρωπαϊκό δίκτυο εμπειρογνωμόνων του πολιτισμού». Η ευρωπαϊκή επιτροπή προκήρυξε θέσεις για τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας , που μέσα στις αρμοδιότητες του –ίσως η πιο κύρια- είναι η ενθάρρυνση της συνεργασίας «μεταξύ εκπαίδευσης, των χρηματοδοτικών φορέων και των πολιτιστικών …βιομηχανιών». Βλέπουμε δηλαδή ότι η παρέμβαση επιχειρείται να γίνει και στον χώρο της ιδεολογίας, στον ευαίσθητο χώρο της εκπαίδευσης.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΠΙΕΡΙΑ;
Αν δούμε τι συμβαίνει στην Πιερία τα τελευταία χρόνια (και ειδικά το 2011), ποια ζητήματα ανοίγονται ή επιχειρούν να ανοιχτούν και να υλοποιηθούν, και τα συνδέσουμε με τις τάσεις και τους στόχους που επικρατούν και προωθούνται στην Ευρωπαϊκή (καπιταλιστική) Ένωση στον τομέα του πολιτισμού θα μπορέσουμε να δούμε όλη την εικόνα της τοπικής εφαρμογής της πολιτικής αυτής.
Η Πιερία έχει αρκετούς αρχαιολογικούς χώρους , ένα μουσείο στο Δίον (και φιλοδοξεί να αποκτήσει και άλλο), τον Όλυμπο και την παρολυμπια περιοχή, ένα ιστορικό μοναστήρι, το κάμπινγκ της Σκοτίνας, το νεοκλασικό Τσαλόπουλου και το υπό ίδρυση μουσείο παλαιών εντύπων στην Κατερίνη κ.α. Διαθέτει επίσης ιδέες (από τα προηγούμενα φαίνεται ότι δεν είναι και τόσο πρωτότυπες, άλλα εισαγόμενες) και κατά καιρούς ακούγονται προτάσεις.
Ξεκινούν από την ίδρυση αρχαίας πόλης (Πισσάνος), πανεπιστήμιου Ολύμπου, θεματικών πάρκων (Διαμαντοπούλου), αξιοποίηση των Αλυκών κ.α.
Με τα δεδομένα αυτά η περιοχή μπορεί να εξελιχτεί σε οικονομικό φιλέτο για μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Οι επιχειρηματικοί όμιλοι όμως για να επενδύσουν χρειάζονται κίνητρα (υποδομές, επιχορηγήσεις, ειδικό φορολογικό καθεστώς με φοροαπαλλαγές, αγορά για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους ). Χρειάζονται επίσης ειδικό οικονομικό καθεστώς, ειδικές οικονομικές ζώνες όπως τις ονομάζουν(Ε.Ο.Ζ.), όπου θα ισχύουν συνθήκες ενός εργασιακού Νταχάου (μισθοί στα όρια πείνας, ανυπαρξία εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, φτηνοί ξένοι εργάτες , Σ.Δ.Ι.Τ.) και μιας ελαστικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, που δεν θα αποτελεί εμπόδιο στα κερδοσκοπικά παιγνίδια των κεφαλαιοκρατών. Έτσι θα εξασφαλισθεί μια ικανοποιητική κερδοφορία στις μεγάλες επιχειρήσεις. Βέβαια δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβούν όλα αυτά, ειδικά τώρα στις συνθήκες της οικονομικές κρίσης.
Στο πρόβλημα εμπλέκεται και το επιμελητήριο, που διεκδικεί μερίδιο της πίτας, αλλά παράλληλα φοβάται την καθολική λεηλασία της από τους μεγάλους της Ευρώπης.
Με το έδαφος να έχει φύγει κάτω από τα πόδια του (λόγω της καπιταλιστικής κρίσης) και τον κύριο όγκο των επενδύσεων να περιορίζεται στα φωτοβολταϊκά (!!!), αφού συμφώνησε με την παραγωγική αποδιάρθρωση του τόπου, που επέβαλαν οι πολυεθνικές εταιρίες, (έξοδος βιοτεχνών στα Βαλκάνια, περιορισμός της παραγωγής καπνού, έλλειψη κεφαλαίων, καθυστέρηση υποδομών στον τουρισμό) βρέθηκε σ΄ ένα αναπτυξιακό και κερδοσκοπικό κενό(για τους εργάτες βέβαια δεν μιλά κανείς).
Ο Όλυμπος και η παρολυμπια περιοχή θα ήταν μια λύση . Και τι δεν ακούσαμε στις διάφορες συζητήσεις. «Σχολείο του Ολύμπου», τελεφερίκ στο Μύτικα και άλλα πολλά. Ξαφνικά κάποιοι θυμήθηκαν και τα άτομα με ειδικές ανάγκες1, που ενώ δεν έχουν ράμπες για να κατεβούν ένα πεζοδρόμιο, έχουν τους δάσκαλους τους απλήρωτους 14 μήνες και δεν έχουν χρήματα για πετρέλαιο θέρμανσης, πρέπει να διεκδικήσουμε, ως κοινωνία, την κατασκευή τελεφερίκ για να ανεβούν στο Μυτικα(!!!).
Είναι φανερό ότι παίζονται πολλά στην περιοχή μας. Οι παράγοντες που δεν μπήκαν ακόμη στο παιγνίδι (και κάποιοι τους θέλουν έξω από αυτό), δηλαδή εργαζόμενοι και λαϊκά στρώματα, εκπαιδευτικοί και μαθητές, πολιτιστικοί φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει να παρέμβουν και μ’ έναν συντονισμένο αγώνα να δώσουν άλλη τροπή στα πράγματα. Το εργατικό κέντρο, οι πολιτιστικοί φορείς, οι σύλλογοι των εκπαιδευτικών πρέπει να έχουν λόγο και να παρέμβουν. Να διεκδικήσουν μια ανάπτυξη σε όφελος του λαού και όχι των μεγάλων συμφερόντων, με σεβασμό στο περιβάλλον και στο λαϊκό πολιτισμό. Να διεκδικήσουν δηλαδή το χτίσιμο μιας άλλης κοινωνίας.
Ν. Σαλπιστής
---------------------------------------------------------
1.Τελικά ο ανθρωπισμός ενός κοινωνικού συστήματος κρίνεται από τις προτεραιότητές του. Όταν ένα κοινωνικό σύστημα έχει ως πρώτη επιλογή το κέρδος των κεφαλαιοκρατών και αδιαφορεί για την πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα (τα άτομα με ειδικές ανάγκες), τότε δεν αξίζει να υπάρχει.
