Η Μικρασιατική εκστρατεία, Η Μικρασιατική καταστροφή, η Συνθήκη της Λωζάνης, η αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών και κύρια ο ξεριζωμός 1.500.000 Ελλήνων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη χάραξαν και καθόρισαν το μέλλον και την ανάπτυξη του νέου Ελληνικού κράτους.
Το θέμα το διαπραγματεύτηκαν και το διαπραγματεύουν πολλοί έλληνες επιστήμονες (όπως εξάλλου αναφέρει και η συγγραφέας), αλλά η μελέτη της ιστορικού κας Berit Tolleshaug συμπληρώνει, αναδεικνύει, παρουσιάζει και ανοίγει δρόμο στην προσέγγιση ενός τόσο ουσιαστικού θέματος όπως η Συνθήκη της Λωζάνης και η αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών [Ελλήνων –Οθωμανών(Τούρκων)] και μάλιστα με κορμό, πάνω στον οποίο στηρίζει και κατασκευάζει πολύ προσεκτικά την επιστημονική της άποψη, τον νορβηγό ήρωα Φρίντγιοφ Νάνσεν.
Ο Φρίντγιοφ Νάνσεν με το πλοίο Φραμ συνέβαλε αποφασιστικά στην εξερεύνηση των πόλων, ταυτίστηκε με το νεοσύστατο νορβηγικό κράτος, και ως διεθνής, ανεξάρτητη, ανθρωπιστική προσωπικότητα(ύπατος αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών) αγωνίστηκε και για την επιβίωση των εξαθλιωμένων για διάφορους λόγους λαών (του ρώσικου μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, του αρμενικού μετά τη γενοκτονία από τους Τούρκους, του ελληνικού προσφυγικού πληθυσμού μετά την αναγκαστική ανταλλαγή) και τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και των αξιών των ιδρυτικών λαών της Κοινωνίας των Εθνών ώστε ο ανθρωπισμός να πρέπει να είναι κυρίαρχη και πρώτη επιλογή τους.
Το βιβλίο αποτελείται από τρία θεματικά κεφάλαια εκτός από την εισαγωγή και το συμπέρασμα.
Το κεφάλαιο I, Ο ήρωας, δίνει μια γενική παρουσίαση και διαπραγμάτευση του Φρίντγιοφ Νάνσεν ως πρωταγωνιστή, με έμφαση στις μεθόδους και τις προσεγγίσεις του. Η ανάλυση επικεντρώνεται γύρω από το πολιτικό και ανθρωπιστικό του έργο σε συσχέτιση με την Κοινωνία των Εθνών. Καθώς η θέση του Νάνσεν στην Κοινωνία των Εθνών προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τη φήμη του ως πολικού εξερευνητή, παρατίθεται στην αρχή του κεφαλαίου μια περίληψη της ζωής του και της δράσης του.
Ο Φρίντγιοφ Νάνσεν εισήλθε στην ελληνική τραγωδία εν έτει 1922 με την ιδιότητα του ΄Υπατου Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους έλληνες πρόσφυγες. Για να εξεταστεί ο ρόλος του στη διαμόρφωση μιας λύσης στη σύγκρουση, είναι, εντούτοις, αναγκαίο να υπεισέλθει κανείς στις διάφορες προϋποθέσεις και τις αιτίες που αποτέλεσαν τη βάση για τα γεγονότα του 1922.
Το κεφάλαιο II, Η τραγωδία, έχει ως αφετηρία τις περιφερειακές προϋποθέσεις που αποτέλεσαν τη βάση της απόφασης για μια υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Σε μια ανασκόπηση των άμεσων και των βαθύτερων αιτίων που προκάλεσαν την απόφαση, καταγράφονται στο παρόν κεφάλαιο οι πολιτικές και ιδεολογικές δομές που έθεσαν περιορισμούς στις δραστηριότητες του Νάνσεν ως ΄Υπατου Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους έλληνες πρόσφυγες.
Το κεφάλαιο III, Κάθαρσις, συνδέει τον ήρωα από το κεφάλαιο I με την τραγωδία από το κεφάλαιο II και αναλύει το έργο του Νάνσεν ως ΄Υπατου Αρμοστή για τους έλληνες πρόσφυγες. Το πρώτο μέρος του κεφαλαίου διαπραγματεύεται το Νάνσεν ως ανθρωπιστή πρωταγωνιστή· το δεύτερο μέρος, την αξία του ως πολιτικού παράγοντα με ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία του στη διαδικασία που οδήγησε στη συμφωνία ανταλλαγής. Δίνεται έμφαση στην θεώρηση του πρωταγωνιστή Νάνσεν σε σχέση με διαρθρωτικούς περιορισμούς όπως ο επιθετικός εθνικισμός και η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Το κεφάλαιο περιέχει επίσης μια παρέκβαση, όπου χύνεται φως στα κριτήρια και τις συνέπειες του σχεδίου της ανταλλαγής. Το συμπέρασμα παρέχει μια ανακεφαλαίωση της μελέτης.
Το βιβλίο συμπληρώνουν οι φωτογραφίες αρχείου για το Φρίντγιοφ Νάνσεν, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το Γιασέρ Κεμάλ, των προσφύγων κλπ .
Το θέμα το διαπραγματεύτηκαν και το διαπραγματεύουν πολλοί έλληνες επιστήμονες (όπως εξάλλου αναφέρει και η συγγραφέας), αλλά η μελέτη της ιστορικού κας Berit Tolleshaug συμπληρώνει, αναδεικνύει, παρουσιάζει και ανοίγει δρόμο στην προσέγγιση ενός τόσο ουσιαστικού θέματος όπως η Συνθήκη της Λωζάνης και η αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών [Ελλήνων –Οθωμανών(Τούρκων)] και μάλιστα με κορμό, πάνω στον οποίο στηρίζει και κατασκευάζει πολύ προσεκτικά την επιστημονική της άποψη, τον νορβηγό ήρωα Φρίντγιοφ Νάνσεν.
Ο Φρίντγιοφ Νάνσεν με το πλοίο Φραμ συνέβαλε αποφασιστικά στην εξερεύνηση των πόλων, ταυτίστηκε με το νεοσύστατο νορβηγικό κράτος, και ως διεθνής, ανεξάρτητη, ανθρωπιστική προσωπικότητα(ύπατος αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών) αγωνίστηκε και για την επιβίωση των εξαθλιωμένων για διάφορους λόγους λαών (του ρώσικου μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, του αρμενικού μετά τη γενοκτονία από τους Τούρκους, του ελληνικού προσφυγικού πληθυσμού μετά την αναγκαστική ανταλλαγή) και τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και των αξιών των ιδρυτικών λαών της Κοινωνίας των Εθνών ώστε ο ανθρωπισμός να πρέπει να είναι κυρίαρχη και πρώτη επιλογή τους.
Το βιβλίο αποτελείται από τρία θεματικά κεφάλαια εκτός από την εισαγωγή και το συμπέρασμα.
Το κεφάλαιο I, Ο ήρωας, δίνει μια γενική παρουσίαση και διαπραγμάτευση του Φρίντγιοφ Νάνσεν ως πρωταγωνιστή, με έμφαση στις μεθόδους και τις προσεγγίσεις του. Η ανάλυση επικεντρώνεται γύρω από το πολιτικό και ανθρωπιστικό του έργο σε συσχέτιση με την Κοινωνία των Εθνών. Καθώς η θέση του Νάνσεν στην Κοινωνία των Εθνών προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τη φήμη του ως πολικού εξερευνητή, παρατίθεται στην αρχή του κεφαλαίου μια περίληψη της ζωής του και της δράσης του.
Ο Φρίντγιοφ Νάνσεν εισήλθε στην ελληνική τραγωδία εν έτει 1922 με την ιδιότητα του ΄Υπατου Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους έλληνες πρόσφυγες. Για να εξεταστεί ο ρόλος του στη διαμόρφωση μιας λύσης στη σύγκρουση, είναι, εντούτοις, αναγκαίο να υπεισέλθει κανείς στις διάφορες προϋποθέσεις και τις αιτίες που αποτέλεσαν τη βάση για τα γεγονότα του 1922.
Το κεφάλαιο II, Η τραγωδία, έχει ως αφετηρία τις περιφερειακές προϋποθέσεις που αποτέλεσαν τη βάση της απόφασης για μια υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Σε μια ανασκόπηση των άμεσων και των βαθύτερων αιτίων που προκάλεσαν την απόφαση, καταγράφονται στο παρόν κεφάλαιο οι πολιτικές και ιδεολογικές δομές που έθεσαν περιορισμούς στις δραστηριότητες του Νάνσεν ως ΄Υπατου Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους έλληνες πρόσφυγες.
Το κεφάλαιο III, Κάθαρσις, συνδέει τον ήρωα από το κεφάλαιο I με την τραγωδία από το κεφάλαιο II και αναλύει το έργο του Νάνσεν ως ΄Υπατου Αρμοστή για τους έλληνες πρόσφυγες. Το πρώτο μέρος του κεφαλαίου διαπραγματεύεται το Νάνσεν ως ανθρωπιστή πρωταγωνιστή· το δεύτερο μέρος, την αξία του ως πολιτικού παράγοντα με ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία του στη διαδικασία που οδήγησε στη συμφωνία ανταλλαγής. Δίνεται έμφαση στην θεώρηση του πρωταγωνιστή Νάνσεν σε σχέση με διαρθρωτικούς περιορισμούς όπως ο επιθετικός εθνικισμός και η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Το κεφάλαιο περιέχει επίσης μια παρέκβαση, όπου χύνεται φως στα κριτήρια και τις συνέπειες του σχεδίου της ανταλλαγής. Το συμπέρασμα παρέχει μια ανακεφαλαίωση της μελέτης.
Το βιβλίο συμπληρώνουν οι φωτογραφίες αρχείου για το Φρίντγιοφ Νάνσεν, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το Γιασέρ Κεμάλ, των προσφύγων κλπ .
