Τα αποκριάτικα έθιμα σε όλη την Ελλάδα

  Το καρναβάλι στην Ελλάδα δεν γιορτάζεται μόνο στην Πάτρα… Γλέντι, διασκέδαση και ποτο περιμένουν όσους επιλέξουν να ξεχάσουν για λίγο την σκληρή καθημερινότητα της λιτότητας και να αφεθούν στο γιορτινό κλίμα των ημερών επίσης σεΞάνθη, Ρέθυμνο, Τύρναβο και άλλες πόλεις της χώρας, γνωστές για τις ξεχωριστές αποκριάτικες εκδηλώσεις, που έχουν αρχίσει και υποδέχονται χιλιάδες καρναβαλιστές από κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Ρέθυμνο

Oι Κρητικοί ξέρουν από πρώτο χέρι τι σημαίνει γλέντι και ξεφάντωμα και το αποδεικνύουν έμπρακτα και τις Απόκριες. Η καρδιά του καρναβαλιού στο πανέμορφο νησί της Κρήτης «χτυπά» στο Ρέθυμνο με περισσότερους από 15.000 καρναβαλιστές και πάνω από 30 άρματα να συμμετέχουν κάθε χρόνο στην καθιερωμένη παρέλαση.

Μια πρώτη γεύση από Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι παίρνουν όλοι από τη νυχτερινή παρέλαση την Παρασκευή. Χιλιάδες μασκαράδες που εργάζονται πυρετωδώς τους τελευταίους μήνες για το γεγονός αυτός, παρουσιάζουν για πρώτη φορά στους θεατές τις στολές και τα άρματα τους και ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης.

Το ξεφάντωμα και οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώνονται την Κυριακή, ημέρα της μεγάλης παρέλασης,όταν χιλιάδες επισκέπτες «συγχρονίζονται» με τους καρναβαλιστές των ομάδων, παρελαύνουν στους κεντρικούς δρόμους του Ρεθύμνου και καταλήγουν στην παραλία, όπου καίγεται ο βασιλιάς Καρνάβαλος, εν μέσω πυροτεχνημάτων.

Την Καθαρά Δευτέρα η αναβίωση μοναδικών εθίμων σε γραφικά Ρεθεμνιώτικα χωριά προκαλεί και προσκαλεί όλους να ζήσουν μια αξέχαστη εμπειρία.

Έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης, ο «Καντής», το μουτζούρωμα σε συνδυασμό με το καλό κρασί και τους ήχους της λύρας αποτελούν την πιο επιτυχημένη συνταγή για ένα μοναδικό τριήμερο για τους λάτρεις της παράδοσης.

Ξάνθη
Το πιο δημοφιλές και εντυπωσιακό καρναβάλι στη βόρεια Ελλάδα πραγματοποιείται κάθε χρόνο στη πόλη της Ξάνθης. Διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1966 και σήμερα έχει χαράξει τη δική του πορεία στο χρόνο αποκτώντας φανατικούς φίλους που κάθε χρόνο φορούν τη καινούρια τους στολή και παρελαύνουν μαζί με τον βασιλιά καρνάβαλο στους δρόμους της όμορφης πόλης της Θράκης.

Οι Ξανθιώτες έχουν επανειλημμένως αποδείξει ότι δεν έχουν να ζηλέψουν σε διασκέδαση καιευρηματικότητα τον φημισμένο «αντίζηλό» τους, την Πάτρα και έχουν κάνει θεσμό το διάσημο, πλέον, καρναβάλι τους.

Η κορύφωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων είναι το τελευταίο σαββατοκύριακο με τις δύο μεγάλες παρελάσεις, την νυχτερινή του Σαββάτου με επίκεντρο την κεντρική πλατεία, την οποία ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια και την μεγάλη παρέλαση της Κυριακής, όπου και φέτος, χιλιάδες μεταμφιεσμένοι, άρματα με φαντασμαγορικά και σατιρικά θέματα θα δημιουργήσουν μια πανδαισία χρωμάτων και ήχων.

Την παρέλαση θα ανοίξει ο «Βασιλιάς Καρνάβαλος» και θα ακολουθήσουν οι καρναβαλιστές που με την εμφάνιση και τα άρματά τους θα σατιρίσουν και θα σχολιάσουν την επικαιρότητα με καυστικότητα όπως ορίζει η παράδοση. Η καρναβαλική πομπή θα καταλήξει στο γήπεδο της πόλης, όπου και θα επακολουθήσει το μεγάλο γλέντι των συλλόγων. Μετά το τέλος της παρέλασης θα αναβιώσει το έθιμο «Τζαρούς», στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου, μέσα σε μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα με πυροτεχνήματα.

Το γλέντι συνεχίζεται την πρώτη ημέρα της Σαρακοστής με εκδηλώσεις στο κέντρο και τις γύρω περιοχές. Στην πλατεία των Αβδήρων σας περιμένει η «Μεγαλύτερη Φασολάδα», λαγάνα, νηστίσιμοι μεζέδες, άφθονο κρασί, γλέντι με παραδοσιακή μουσική και διαγωνισμός χαρταετού. Στο Μυρωδάτο θα αναβιώσει ο Θρακιώτικος Γάμος. Στον Πολύσιτο του Δήμου Βιστονίδας, κατά την διάρκεια της παρέλασης, θα ζωντανέψουν παραδοσιακά έθιμα «γάμοι» και οι γνωστοί«μουτζούρηδες».

Τύρναβος

Καθαρή Δευτέρα στον Τύρναβο με το «Μπουρανί» (χορτόσουπα χωρίς λάδι).  Γύρω από την προετοιμασία του στήνεται ολόκληρο το σκηνικό του παιχνιδιού με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους «μπουρανίδες». Τον φαλλό,  στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων βλέπει κανείς στην πόλη σε διάφορα μεγέθη και χρώματα.

Φεύγοντας, άλλωστε, από τον Τύρναβο, εκτός από το ονομαστό τσίπουρο, θα πάρετε ως σουβενίρ έναν πήλινο φαλλό. Παλιά η εκδήλωση του Μπουρανιού ήταν πιο γνήσια, πιο περιεκτική και φυσικά πιο ξεδιάντροπη. Γύρω από την φωτιά για την προετοιμασία του εδέσματος, οι καρναβαλιστές χόρευαν αλληλοπειράζονταν, τραγουδούσαν άσεμνα τραγούδια, πετούσαν βωμολοχίες και έκαναν πρόστυχα πειράγματα προς τους άντρες περαστικούς.

Άμφισσα

Διασκέδαση, φαγητό, ποτό και χορός μέχρι τελικής πτώσεως περιμένει όσους επιλέξουν την Άμφισσα για να περάσουν το τριήμερο των Αποκριών με την όμορφη πόλη της Κεντρικής Ελλάδας έχει καταφέρει να αποκτήσει πλέον το δικό της ξεχωριστό στίγμα στο καρναβαλικο χάρτη της Ελλάδας.

Το βράδυ του Σαββάτου, γιορτάζεται η νύχτα των στοιχειών της Χάρμαινας, με τα στοιχειά (ξωτικά, νεράιδες, ξυλένιοι, αχυρένιοι, αράπηδες κ.α.) να κατεβαίνουν μέσα στις μαύρες φορεσιές τους σέρνοντας βαριές αλυσίδες και κρατώντας αναμμένες δάδες, και να περιηγούνται στους δρόμους, βυθίζοντας την πόλη σε μια μυστηριακή και υποβλητική ατμόσφαιρα που ζωντανεύει τους θρύλους για τα «στοιχειά» που στην περιοχή είχαν πάντα μεγάλη διάδοση.

Το σπουδαιότερο στοιχειό που είναι συνδεδεμένο με την παράδοση της περιοχής είναι το στοιχειό της Χάρμαινας, το οποίο ξυπνάει κάθε χρόνο τέτοια μέρα, αρχίζει από την συνοικία Χάρμαινα, και με συνοδεία εκατοντάδων μεταμφιεσμένων φτάνει στο κέντρο της Άμφισσας όπου συναντά και αναμετράται με τα δύο άλλα μεγάλα στοιχειά της πόλης, αυτά της Τέχολης και του Γκιριζιού, ενώ σε διάφορα σημεία της πόλης μέσα σε μεγάλα καζάνια βράζει ο πατσάς που σερβίρεται στους επισκέπτες με την συνοδεία άφθονου ντόπιου κρασιού.

Την τελευταία Κυριακή της αποκριάς πραγματοποιείται το περίφημο «Καρναβάλι της Άμφισσας», με παρέλαση αρμάτων και το κάψιμο του καρνάβαλου στην πλατεία, οι εορταστικές εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με λαϊκό γλέντι, χορούς και τραγούδια μέχρι το πρωί.

Μεσσήνη
Κάθε χρόνο γίνονται στη Μεσσήνη εορταστικές καρναβαλικές εκδηλώσεις οι οποίες κορυφώνονται το διήμερο της Κυριακής της Τυροφάγου και της Καθαρής Δευτέρας. Οι εκδηλώσεις αυτές χρονολογούνται, σύμφωνα με την παράδοση, από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό. Το βράδυ της Κυριακής της Τυροφάγου αναβιώνει το έθιμο της «φωτιάς», μοναδικό στην Ελλάδα. Οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές σε διάφορες γειτονιές της πόλης, γύρω από τις οποίες κυριαρχεί το γλέντι και ο χορός μέχρι το πρωί, γίνεται αναπαράσταση παλαιών εθίμων και ιστοριών από τους ντόπιους.

Την Καθαρή Δευτέρα στη θέση «Κρεμάλα», γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση, κρεμάστηκε στη συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή είχε το θάρρος, εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δει, να του πει ότι η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να «κρεμαστεί» από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας γίνεται η παρέλαση με μαζορέτες, άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους και χορευτικά συγκροτήματα.

Νάξος
Στη γενέτειρα του Διονύσου ο εορτασμός αρχίζει το πρώτο Σάββατο της Αποκριάς με τοσφάξιμο των χοίρων. Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής, στην Απείρανθο εμφανίζονται οι «κουδουνάτοι». Αυτοί φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Οι ίδιοι κρατούν «σόμπα», ξύλο που παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό. Μαζί τους μπλέκονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα».

Στις αποκριάτικες εκδηλώσεις των «Κουδουνάτων» μπορεί κανείς να δει το «γάμο της νύφης», το «θάνατο», την «ανάσταση του νεκρού» και το «όργωμα». Την Καθαρή Δευτέρα στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο και Λιβάδια οι κάτοικοι ντύνονται «Κορδελάτοι» ή «Λεβέντες». Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους «Λεβέντες» αποδίδεται στους πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι «Σπαραρατόροι«, που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και στο γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.

Γαλαξίδι

Το Γαλαξίδι τιμά το Τριώδιο με ξέφρενο χωρό μα παραμένοντας πιστό στην παράδοση. Η Καθαρή Δευτέρα όμως είναι η αποκορύφωση των εκδηλώσεων. Οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές σε πλατείες και δρόμους και γλεντάνε με φαγητό, χορό και τραγούδι. Αντί για χαρτοπόλεμο και κομφετί πετούν αλευρί και ένας πόλεμος ξεκινά σε ολόκληρη την πόλη.  Αυτό το έθιμο διατηρείται από το 1801.

Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν σε κύκλους. Ενας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα. Στο μουντζούρωμα συμμετέχουν όλοι, ανεξαιρέτως ηλικίας.

Θήβα 
Κάθε Καθαρή Δευτέρα στη Θήβα ένα έθιμο από το 1830 αναβιώνει μέχρι και σήμερα.Πρόκειται για τον βλάχικο γάμο. Οι Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ηπείρο, τη Θεσσαλία κατέβηκαν νοτιότερα και βρήκαν πιο γόνιμο έδαφος. Το θέαμα είναι μοναδικό και η μουσική που το ζωντανεύει ζωντανή.

Σοχός 
Η φύση αναστατώνεται όταν ομάδες μεταμφιεσμένων με μαύρες γιδοπροβιές, φορώντας τέσσερα κουδούνια κυκλοφορούν χοροπηδώντας και τραγουδώντας δυνατά. Οι «Κουδουνοφόροι Τράγοι», από αιώνες πριν μέχρι και σήμερα, την περίοδο της Αποκριάς γεμίζουν τους δρόμους του Σοχού υποδεχόμνεοι την άνοιξη.

Κάρπαθος 
Την Καθαρή Δευτέρα λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.