ΠΡΕΜΙΕΡΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 10 ΜΑΡΤΙΟΥ ΩΡΑ 21.00
“….ο Βάις καταδεικνύει την διαλεκτική άμεση σχέση ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες ιδεολογίες: ακραίος ατομικισμός και δικαίωση του εγώ και βίαιη εξέγερση των κυριαρχούμενων τάξεων. Η ερμηνεία του είναι πως η ακρότητα της πρώτης ιδεολογίας είναι και γενεσιουργό αίτιο της δεύτερης….”
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΧΑΡΗ ΑΜΑΝΑΤΙΔΗ
ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΛΦΑ
Ένα δύσκολο πλην εξόχως φιλόσοφο πολιτικό έργο ετοιμάζουν, αρχές Μαρτίου, για τους κατερινιώτες θεατές οι φίλοι που αποτελούν το Θέατρο Πήγασος. Πιστοί στη γραμμή τους, να παραμένουν δηλαδή ένα εργαστήρι δημιουργικών θεατρικών πρακτικών αλλά και καινοτόμος πυρήνας ριζοσπαστικών ιδεών μάς δίνουν τη νέα δουλειά τους σε σκηνοθεσία Χάρη Αμανατίδη. Πρόκειται για το έργο του Πέτερ Βάις «Η δολοφονία του Μαρά», που διαδραματίζεται 20 χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση μέσα στο χώρο των λουτρών του ψυχιατρικού ασύλου του Σαραντόν.
Ο Βάις, στρατευμένος δημιουργός, δραστήριος προοδευτικός διανοούμενος επινόησε έναν διάλογο ανάμεσα σε δύο ακραίες προσωπικότητες, τον Μαρά και τον Σαντ. Τι θέλει στην πραγματικότητα να πει το έργο «Η δολοφονία του Μαρά»; Παίρνει θέση υπέρ ενός από τους δύο ήρωες, υπέρ μιας απ' τις δύο ιδεολογίες;
«Ο Βάις διχάζεται ανάμεσα στον Σαντ και στον Μαρά. Κλείνει ελαφρά το μάτι στον Μαρά με την έννοια της υπεράσπισης της επανάστασης ως ανθρώπινης ανάγκης αλλά και από την άλλη ως την έκρηξη μιας συσσωρευμένης οργής των απόκληρων και των κατεστραμμένων κάθε συστήματος από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα εναντίον των κυρίαρχων ελίτ. Παράλληλα, ο Βάις καταδεικνύει την διαλεκτική άμεση σχέση ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες ιδεολογίες: ακραίος ατομικισμός και δικαίωση του εγώ και βίαιη εξέγερση των κυριαρχούμενων τάξεων. Η ερμηνεία του είναι πως η ακρότητα της πρώτης ιδεολογίας είναι και γενεσιουργό αίτιο της δεύτερης.
Το έργο πρωτοανέβηκε το 1964. Έκτοτε ανεβάζεται συνεχώς σε όλες τις σκηνές του κόσμου (αυτόν τον καιρό παίζεται και σε αθηναϊκούς θιάσους). Ποιες ανάγκες του κοινού ικανοποιεί, σε ποια ερωτήματα νομίζεις ότι απαντά;
Το έργο απαντά στα ερωτήματα που θέτει η κατάσταση που βιώνουμε. Διακρίνουμε μια κατάρρευση αξιών και ιδεών της ευρωπαϊκής ηπείρου, αξίες με τις οποίες πορευτήκαμε τα τελευταία χρόνια (δικαιοσύνη, αδελφότητα, ισονομία). Μέσα στον ορυμαγδό της κατάρευσης βλέπουμε τις αξίες που ενσαρκώνουν οι ήρωες του έργου Σαντ και Μαρά να έρχονται στο προσκήνιο με εξίσου ακραία, απόλυτη μορφή τους: ατομικισμός, κατανάλωση, ναρκισσισμός, λατρεία του εγώ του δυτικού ανθρώπου και από την άλλη η ωμή βία, η λατρεία της συλλογικής βίας που ακόμα είναι τυφλή αλλά που μέσα της κρύβει μια επαναστατικότητα που δημιοργείται από τις ακρότητες του ατομικισμού. Ο Δεκέμβριος του 2008 για παράδειγμα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν μια τέτοια αντίδραση όπως και άλλα πρόσφατα γεγονότα.
«Το έργο γράφτηκε το '63. Η ψυχανάλυση, το σωματικό θέατρο και το θέατρο της σκληρότητας του Αρτό βρίσκονταν τότε στο απόγειο. Κι ο Βάις εφευρίσκει τη σύμβαση του ασύλου για να δέσει με έναν δραματουργικό ιστό τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, τον Μαρά και τη Σαρλότ Κορντέ. Το τρίτο πρόσωπο, δηλαδή ο Μαρκήσιος ντε Σαντ, ήταν η λύση. Γιατί επέλεξε τον Μαρκήσιο ντε Σαντ;
Γιατί η εκρηκτική προσωπικότητα του Σαντ ταίριαζε στο ότι ο Σαντ ήταν ο απόλυτος εκφραστής του εγώ, με όλες τις ακρότητες και τις εμμονές του. Παράλληλα, ο ίδιος υπήρξε αρχικά ήταν ενταγμένος στην Γαλλική Επανάσταση και αναγνώριζε την αναγκαιότητά της. Στο έργο του Σαντ ήδη βλέπουμε ότι τον απασχολεί το αίτημα της απόλυτης μοανδικής ατομικής ελευθερίας και των ορίων της.
Συχνά η επιχειρηματολογία του Μαρά παραπέμπει σε μανιφέστα των επαναστατικών κομμάτων.
«Είναι αυτούσιοι οι λόγοι του από την εφημερίδα που έβγαζε, το "Φύλλο του λαού", και από τις προκηρύξεις του. Ο Βάις φτιάχνει ένα θέατρο-ντοκουμέντο. Ο λόγος του Μαρά είναι ο λόγος του επαναστάτη που θεωρεί ότι η εξουσία -ακόμη και η επαναστατική- αναπαράγεται. Ο Μαρά επαναστατεί στην ιδέα ότι αυτοί που έκαναν την Επανάσταση μετά την εκμεταλλεύτηκαν.
Στην παράσταση που ετοιμάζετε χρησιμοποιείτε ως εργαλείο θεατρικής προσέγγισης μια σωματική αντίληψη του τρόπου έκφρασης, αντίληψης που παραπέμπει στη μέθοδο και την αισθητική του δασκάλου σας Θόδωρου Τερζόπουλου.
Έκρινα ότι τέτοιου είδους κείμενα (βαθιά φιλοσοφικά, ποιητικά) δεν μπορείς να τα αναδείξεις αλλιώς σύμφωνα με τις τρέχουσες ιδέες του συμβατικού θεάτρου. Αντίθετα, απέναντι σε τέτοια κείμενα, ο ηθοποιοός πρέπει να στέκεται μ’ όλη του την ύπαρξη. Το σώμα του δηλαδή δεν μπορεί να ναρκισσεύεται αναδεικνύοντας κλισέ και σχήματα της κρατούσας αισθητικής αλλά να υποφέρει. Να υποφέρει ως πάσχον σώμα που πάνω του έχουν αντίκτυπο όλα όσα λέγονται στο έργο. Με άλλα λόγια ο ηθοποιός με τον τρόπο αυτόν συνδέεται με τις ρίζες του θεάτρου, με την ιερότητα της θεατρικής πράξης, με το ιερό και ανίερο ταυτόχρονα της θυσίας και της φανέρωσης όλων αυτών που περίτεχνα κρύβει το συμβατικό θέατρο από τα μάτια μας. Το ανοιχτό σώμα, το σώμα το πλημμυρισμένο ενέργεια οδηγεί τον λόγο στο να σημαίνει αυτό που λέει.
Με βάση αυτά που υποστηρίζεις η προετοιμασία της παράστασης θα πρέπει να ήταν κοπιαστική και πρωτόγνωρη εμπειρία. Πώς ανταποκρίθηκαν τα μέλη του θιάσου σε αυτήν την ιερή αποστολή αν μπορώ να το πω έτσι.
Κοπιαστική όντως υπήρξε η προετοιμασία. Πρωτόγνωρη όμως όχι. Κι αυτό γιατί θα θυμάστε πως το περασμένο καλοκαίρι πραγματοποιήσαμε έναν κύκλο μαθημάτων με τον δάσκαλό μας Θεόδωρο Τερζόπουλο, πράγμα που μας γέμισε ενέργεια και μας έδωσε το ερέθισμα να επιχειρήσουμε κι εμείς, με τις δικές μας δυνάμεις, αυτήν την προσέγγιση. Είναι ένας δρόμος δύσκολος, που δίνει όμως στους ηθοποιούς την ευκαιρία να αναπτύξουν τα εκφραστικά τους μέσα και να γνωρίσουν αυτό που αποκαλείται ολοκληρωτικό θέατρο. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ηθοποιοί του Θεάτρου Πήγασου στα τριάντα χρόνια της ύπαρξής του πάντα έψαχναν να βρουν απαντήσεις σε αυτό που συνιστά η ίδια η θεατρική τέχνη.
ΣΤΑΘΗΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ
