Οταν μας βλεπουν σαν αριθμους ... "Η θεωρία των παιγνίων στα σύγχρονα πολιτικά κόμματα. Το παράδειγμα της Νέας Δημοκρατίας"

Η θεωρία των παιγνίων στα σύγχρονα πολιτικά κόμματα. Το παράδειγμα της Νέας Δημοκρατίας

  

... Από την διπλωματική εργασία του Αριστείδη Ράβανου (2011) 'Το Μάνατζμεντ ενός Πολιτικού Οργανισμού'... Η θεωρία των παιγνίων ξεκίνησε ουσιαστικά το 1928. όταν ο ουγγρικής καταγωγής μεγάλος μαθηματικός John von Neumann δημοσίευσε το θεμελιώδες θεώρημα «μηδενικού αθροίσματος» στο οποίο η απώλεια ενός παίκτη είναι ίση με το κέρδος ενός δεύτερου. Το 1944 ο Neumann σε συνεργασία με τον Oskar Morgenstem δημοσίευσαν τη Θεωρία Παιγνίων' και Οικονομική Συμπεριφορά. Με αυτή μελέτησαν ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, όπου το καλύτερο που μπορεί να πετύχει κανείς εξαρτάται από το τι θα κάνει ο αντίπαλος. Από εκείνη την' περίοδο, η συγκεκριμένη θεωρία εφαρμόστηκε σε ένα μεγάλο εύρος πεδίων, μεταξύ των οποίων οι επιχειρήσεις (ιδιαίτερα όταν υπάρχουν δύο μείζονες «παίκτες»), ακόμα και στην πολιτική.

Μια από τις αγαπημένες θεωρίες στη σημερινή ηγετική ομάδα της Ν.Δ. είναι αυτή των παιγνίων. Στο στενό κύκλο των επιτελών του κ. Σαμαρά, βασικός του συνεργάτης και σύμβουλος ασπάζεται και επιχειρηματολογεί υπέρ της κλασικής θεωρίας των παιγνίων που συνδυάζονται άμεσα με την πολιτική στρατηγική. Πως γίνεται αυτό; Με την κατ’ αντιστοιχία αλληλεπίδραση των πολλών- ψηφοφόρων. Στη συνέχεια, η Ν.Δ. και ο κ. Σαμαράς, αν υποθέσουμε ότι ξεκινάει με σχεδόν ίσους όρους με έναν αντίπαλο, στην τελική ευθεία θα προσπαθήσει να κατισχύσει παίρνοντας την' πρόσθετη υποστήριξη ενός μικρού τμήματος του εκλογικού πληθυσμού. Ουσιαστικά πρόκειται για μια θεωρητική έννοια ενός παιχνιδιού που αντικείμενό του είναι η ανάλυση των αποφάσεων σε καταστάσεις (παιχνίδια) στρατηγικής αλληλεπίδρασης.

Η σύγκρουση στρατηγικών

Από τη θεωρία είναι γνωστό, ότι αφορά δυο ή περισσότερους παίχτες -στην παρούσα περίπτωση τη Ν.Δ. το ΠαΣοΚ και τα υπόλοιπα κόμματα- όπου ο κάθε πολιτικός αρχηγός υποτίθεται ότι γνωρίζει τις στρατηγικές που φέρνουν' την ισορροπία των άλλων παιχτών', και ότι κανένας δεν' έχει τίποτα να κερδίσει με το να αλλάξει μόνο την δική του στρατηγική. Αν κάθε παίχτης (πολιτικός αρχηγός) έχει μια επιλεγμένη στρατηγική κανένας παίχτης δεν μπορεί να κερδίσει με το να αλλάξει την δική του στρατηγική ενώ οι υπόλοιποι παίχτες διατηρούν αναλλοίωτη τη δική τους στρατηγική. Κάθε παίκτης προσπαθεί να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει, για να εμποδίσει τον αντίπαλό του να αποκτήσει πλεονεκτήματα που θα περιορίσουν τα κέρδη του. Επομένως, οι ενέργειές του εςαρτώνται άμεσα από τη θέση (στρατηγική) που θα επιλέξει ο αντίπαλος. Στην κλασική θεωρία παιγνίων έχουμε ένα σύνολο παικτών, ένα σύνολο στρατηγικών, που υπαγορεύει την' πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει κάθε παίκτης και μια «συνάρτηση ανταπόδοσης» για κάθε επιλογή στρατηγικής. Αυτή η ανταπόδοση παριστάνεται με μια αριθμητική τιμή.

Σκοπός ενός παίκτη, δηλαδή του πολιτικού αρχηγού, είναι να βελτιστοποιήσει την ανταπόδοση γι1 αυτόν'. Επειδή όμως και οποιοσδήποτε άλλος προσπαθεί να πετύχει τον ίδιο στόχο, το ερώτημα είναι πώς θα πρέπει να ενεργήσει κάθε παίκτης. Εκτός, από το γεγονός ότι οι δυο βασικοί πολιτικοί αρχηγοί, αποφασίσουν' να μεγιστοποιήσουν' την ανταπόδοσή τους. υπάρχει περίπτωση να καταλήξουν' στο χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα και για τους δύο. Το βασικό τους πρόβλημα είναι πως, ακόμη και αν διαλέξουν μια στρατηγική που αντιστοιχεί σε μια ισορροπία, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι να απεμπολήσουν μια ευνοϊκότερη ανταπόδοση. Αυτό φαίνεται στο φημισμένο «δίλημμα του κρατούμενου».

Παράδειγμα

Παράδειγμα: Ας υποθέσουμε όη δύο άνθρωποι έχουν συλληφθεί ως ύποπτοι για κάποια παράβαση που έκαναν από κοινού. Οι δύο ύποπτοι κρατούνται σε διαφορετικά δωμάτια για ανάκριση, χωρίς να είναι σε θέση να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αν ο ένας εξ αυτών ομολογήσει, ενώ ο άλλος κρατήσει το στόμα του κλειστό, τότε αυτός που ομολόγησε θα αφεθεί ελεύθερος, ενώ ο άλλος που κράτησε το στόμα του κλειστό θα καταδικαστεί σε φυλάκιση τριών χρόνων. Αν και οι δύο ομολογήσουν (προδίδοντας έτσι ο ένας τον άλλον), τότε θα καταδικαστούν σε φυλάκιση δύο χρόνων ο καθένας. Αν, τέλος, και οι δύο κρατήσουν το στόμα τους κλειστό (ουσιαστικά συνεργαζόμενοι), τότε θα καταδικαστούν σε φυλάκιση ενός χρόνου ο καθένας. Η ισορροπία Nash υπάρχει όταν και οι δύο ύποπτοι ομολογούν, αν και η περίπτωση που συνεργάζονται κρατώντας το στόμα τους κλειστό έχει καλύτερη ανταπόδοση για τον καθέναν τους.

Οι παραδοχές

Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ν.Δ. θεωρούμε ότι η πολιτική είναι ένα παιχνίδι και ξεκινάμε με τις απλοποιημένες παραδοχές.

Α' Παραδοχή

Όλοι οι ψηφοφόροι είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι σε μια ιδεολογική κλίμακα από το 1 έως το 10, όπου το 1 είναι η άκρα αριστερά και το 10 η άκρα δεξιά. Αυτό σημαίνει πως 10% των ψηφοφόρων έχουν' ιδεολογία 1 (άκρα αριστερά), 10% έχουν ιδεολογία 2, 10% ιδεολογία 3,..., 10% έχουν' ιδεολογία 10 (άκρα δεξιά). Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν' ισχύει στη πραγματικότητα.

10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

Ακρα αριστερά                                                            Ακρα δεξιά

Β' Παραδοχή

Υπάρχουν δύο μόνο υποψήφιοι που διεκδικούν κάποιο αξίωμα ο καλός = © και ο κακός = θ. Καλούνται και αυτοί να τοποθετηθούν ιδεολογικά από το 1 έως το 10 και στη συνέχεια να διεκδικήσουν την' ψήφο το υ κό qio υ Ούτε αυτή η παραδοχή δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σχέση με την πραγματικότητα. Τις περισσότερες φορές μοιάζει να είναι και οι δύο κακοί.

Γ' Παραδοχή

Ο κόσμος ψηφίζει τον υποψήφιο που είναι πιο κοντά στη δική του θέση σε αυτήν την ιδεολογική κλίμακα. Αν τύχει οι υποψήφιοι να βρίσκονται σε ίση απόσταση από μια συγκεκριμένη ιδεολογική θέση, τότε μοιράζονται τους ψηφοφόρους της. Και σε αυτό το σημείο μπορεί κάποιος να εγείρει πολλές ενστάσεις αλλά τονίζω πως οι απλουστεύσεις αυτές έγιναν μόνο για τη δική μας ευκολία. Το ερώτημα που τίθεται με βάση αυτές τις παραδοχές είναι ... «Ποια είναι η καλύτερη στρατηγική (ιδεολογική θέση) για κάποιον υποψήφιο ώστε να κερδίσει nc εκλογές;» Σε κάθε παιχνίδι υπάρχουν διαφορετικές στρατηγικές. Άλλες είναι καλύτερες σε μια περίπτωση άλλες είναι χειρότερες. Υπάρχουν' όμως και στρατηγικές που είναι πάντα καλύτερες από κάποιες άλλες. Αν για κάποιο παίχτη η στρατηγική Α φέρνει πάντα χειρότερα αποτελέσματα από τη στρατηγική Β. τότε λέμε πως η στρατηγική Α κυριαρχείται από την στρατηγική Β και είναι προφανές πως ο παίχτης θα προτιμάει πάντα την Β αντί για την Α.

Σε αυτό το παιχνίδι κάθε παίχτης έχει 10 στρατηγικές, δηλαδή 10 ιδεολογικές θέσεις που μπορεί να επιλέξει για να δώσει τον αγώνα του. Το λογικό είναι να επιλέξει εκείνη που θα του φέρει περισσότερους ψηφοφόρους, χωρίς να αγνοεί την τοποθέτηση και του αντιπάλου του. Μήπως υπάρχουν' στρατηγικές που κυριαρχούνται, ποιες είναι αυτές και ποια είναι η καλύτερη λύση για τον υποψήφιο;

Πως η πρώτη θέση κυριαρχείται από τη δεύτερη θέση; Ο σκοπός είναι να δείξω πως αν η Ν.Δ. τοποθετηθεί στη δεύτερη θέση έχει πάντα καλύτερα αποτελέσματα απ' ότι αν τοποθετηθεί στην' πρώτη θέση, ανεξάρτητα από το που θα παίξει ο βασικός της αντίπαλος.

Οι υποθέσεις με βάσει τη θεωρία

*Ας υποθέσουμε πως και οι δυο, ΝΔ και ΠαΣοΚ, δηλ. τα δυο κόμματα εξουσίας, είναι στην πρώτη θέση:

10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

ΝΔ/ΠΑΣΟΚ

τότε αφού έχουν ίσες αποστάσεις, από όλους, θα μοιραστεί το 50% στον' καθένα.

*Αν όμως ως απάντηση στην πρώτη θέση του αντιπάλου ΠαΣοΚ η Ν.Δ. τοποθετηθεί στη

δεύτερη θέση:

10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

ΠΑΣΟΚ    ΝΔ

τότε το ΠαΣοΚ λαμβάνει 10% από την πρώτη θέση και η Ν.Δ. λαμβάνει 90% γιατί είναι πιο κοντά από τους υπολοίπους. Έτσι αν' ο αντίπαλος της βρεθεί στην πρώτη θέση. τη συμφέρει να είναι στη δεύτερη.

**Δεν δίνεται τόσο ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι κερδίζει η Ν.Δ. (ΝΔ=>90%, ΠαΣοΚ=>10%) αλλά στο ότι το αποτέλεσμά είναι καλύτερο για μας στη θέση 2=>90% από τη θέση 1=>50%. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με όλες τις άλλες στρατηγικές του αντιπάλου. Ένα ακόμα παράδειγμα θα καταδείξει πως η πρώτη θέση κυριαρχείται από τη δεύτερη θέση.

Αν ο αντίπαλος -ΠαΣοΚ- πάει στην' έβδομη θέση, και η Ν.Δ. στην' πρώτη: Υπό αυτές τις συνθήκες το ΠαΣοΚ θα λάβει 65% γιατί είναι πιο κοντά στους ψηφοφόρους που είναι στις θέσεις 10,9, 8, 7, 6, 5 και το 4 μοιρασμένο. Ενώ η Ν.Δ. λαμβάνει το 35% γιατί είναι πιο κοντά στις θέσεις 1,2,3 και το 4 μοιρασμένο.

10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

ΝΔ                                                                         ΠΑΣΟΚ

Αν όμως σε απάντηση στο επτά. η Ν.Δ. πάει στη δεύτερη θέση:

10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

               ΝΔ                                                          ΠΑΣΟΚ

τότε ο αντίπαλος (ΠαΣοΚ) παίρνει 60% από τις θέσεις 10,9,8,7,6 και 5 ενώ η Ν.Δ. καταλαμβάνει το 40% από τις θέσεις 1,2,3 και 4. Αρα. διαπιστώνεται ότι παρόλο που δεν κατάφερε να κερδίσει, είναι εντούτοις σε λίγο καλύτερη θέση. αφού είχε στο 1=>35% ενώ έχει στο 2=> 40%. Αρα πάλι προτιμάει τη θέση 2 από τη θέση 1, ότι και να κάνει ο ανταγωνιστής της. Με ανάλογο τρόπο βρίσκεται πως η στρατηγική 10 κυριαρχείται από την' στρατηγική 9, δηλαδή πως συμφέρει πάντα η θέση 9 από την θέση 10.

Τα πολιτικά συμπεράσματα

Πρώτο Πολιτικό Συμπέρασμα

Οι πολιτικές τοποθετήσει.: στα άκρα είναι μαθηματικά καταδικασμένες σε ήττα Ποια είναι λοιπόν η λογική αντίδραση σε αυτή τη διαπίστωση; Μα φυσικά, να αγνοηθούν αυτές τις δύο ακραίες στρατηγικές. Αν όμως αγνοηθούν' οι ακραίες θέσεις το ιδεολογικό φάσμα στο οποίο θα «ποντάρουν'» οι υποψήφιοι θα είναι... 2345678 9. Και το ερώτημα που τίθεται είναι ... «Ισχύει το ίδιο για τις ακραίες στρατηγικές 2 κα 9, δηλαδή μπορούν' και αυτές να διαγραφτούν' με τον ίδιο τρόπο; » Η απάντηση έρχεται απλά και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες ... ΝΑΙ! Οπότε αν' επαναλάβουν μερικές φορές τη διαδικασία αυτή θα μείνουν στο τέλος οι στρατηγικές 5 και 6.

Δεύτερο Πολιτικό Συμπέρασμα

Οι καλύτερες στρατηγικές είναι αυτή που ονομάζεται «μεσαία; χώρος» ή «κέντρο» Για κάποιον υποψήφιο που θέλει να πείσει όσους γίνεται περισσότερους ψηφοφόρους είναι οι μεσαίες στρατηγικές, αυτό δηλαδή που ονομάζεται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας «Μεσαίος Χώρος» ή «Κέντρο». Παρατηρείται ότι η Θεωρία Παιγνίων, μπορεί να βοηθήσει έναν πολιτικό να σχεδιάσει σωστά την προεκλογική εκστρατεία του, κι έτσι μπορούν σε ένα βαθμό να συμβάλουν στη έκβαση του αποτελέσματος και συνεπώς να επηρεάσουν τη ζωή ολόκληρης της κοινωνίας.

Πρακτική εφαρμογή της θεωρίας στη Ν.Δ.

«Αν παίζουν δύο, συμφέρει να μπλοφάρεις μόνο όταν έχεις τα χειρότερα χαρτιά, όχι όταν έχεις μέτρια». Αυτός ο κανόνας αναφέρεται στο βιβλίο Theory of Games and Economic Behaviour (1944) του μαθηματικού Τζον φον Νόιμαν και του οικονομολόγου Όσκαρ Μόργκενστερν, που συγκαταλέγονται τους θεμελιωτές της θεωρίας παιγνίων.Η υπόθεση έχει ως εξής: Είναι δυο παίκτες, που πρέπει να αποφασίσουν. Ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσει η Ν.Δ. ενώ έχει τα χειρότερα χαρτιά είναι να μπλοφάρει. Αν περιμένει την' κίνηση του ΠαΣοΚ. θα χάσει, είτε προχωρήσει ή όχι το κυβερνών κόμμα.

Στο κρίσιμο δίλημμα βρέθηκε ο πρόεδρος της Ν.Δ. λίγους μήνες μετά την' εκλογή του. Τον Μάιο του 2010 έπρεπε να αποφασίσει ναι ή όχι στο μνημόνιο. Να πει ναι ή όχι στα μέτρα; Απαιτούνταν μεγάλη προσοχή για το ποιος έχει το βασικό λόγο στα λεγόμενο «συνεργατικά παιχνίδια» που είναι εξαιρετικά πολύπλοκα. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να καθοριστεί ποιος από τους συμμετέχοντες «παίκτες» στο παιγνίδι έχει τον έλεγχο, γιατί οι πιθανές συμμαχίες καθιστούν απρόβλεπτη την κατάσταση.

Σε κάποια παιχνίδια δεν' προβλέπεται η συνεργασία, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί αυθόρμητα. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι το «δίλημμα του φυλακισμένου»: δύο εγκληματίες ύποπτοι για τη συμμετοχή σε μια ληστεία συλλαμβάνονται και ανακρινονται χωριστά. Ο ανακριτής λέει και στους δύο: «Γνωρίζουμε ότι είστε ένοχοι. Αν εσύ ομολογήσεις και ο συνεργός σου όεν ομολογήσει, θα είσαι ελεύθερος και ο φίλος σου θα εκτίσει ποινή δεκαετούς φυλάκισης. Αν όμως ομολογήσετε και οι όΰο, θα μοιραστείτε την ποινι): 5 χρόνια έκαστος. Σε περίπτωση που όεν ομολογήσει κανείς σας, θα πάρετε το ελάχιστο, 1 χρόνο έκαστος. Σε πληροφορώ ότι ο συνεργάτης μου κάνει την ίδια κουβέντα με το σύνεργό σου. Τι αποφάσισες να κάνεις;». Οι δύο παίκτες έχουν όλες τις πληροφορίες (το παιχνίδι είναι «πλήρους πληροφόρησης»), αλλά βρίσκονται χωριστά και δεν μπορούν' να επικοινωνήσουν' (το παιχνίδι είναι «μη συνεργατικό»).Για τα παιχνίδια αυτού του είδους ο Νας απέδειξε, εν έτει 1950, την' ύπαρξη μιας ισορροπίας, δηλαδή ενός συνδυασμού «βέλτιστων» στρατηγικών'. Στο δίλημμα του φυλακισμένου, η ισορροπία του Νας προβλέπει ότι θα ομολογήσουν και οι δύο. Πράγματι, ο κίνδυνος δεκαετούς φυλάκισης ξεπερνά το δυνητικό όφελος από τη φυλάκιση ενός μόνου χρόνου .Τα αποτελέσματα αυτού του είδους μπορεί να μοιάζουν προφανή, όμως οι ίδιες τεχνικές υπολογισμού μπορούν να εφαρμοστούν' σε καταστάσεις όλο και πιο πολύπλοκες, παρέχοντας λιγότερο προφανή αποτελέσματα, όπως είναι και η πολιτική.

Το δίλημμα του «φυλακισμένου» στη Ν.Δ.

Αν εφαρμοστεί το παίγνιο το «Δίλημμα του φυλακισμένου» για να δοθεί μια απάντηση στο τι έπρεπε να πράξει ο αρχηγός της ΝΔ τότε λοιπόν υποχρεωτικά υπάρχει η εξής συνετή λύση της παρακάτω ισορροπίας.

α) Αποφασίζει ο Πρωθυπουργός να ψηφιστεί το μνημόνιο με απλή πλειοψηφία και όχι με αυξημένη; Ο κ Σαμαράς διαλέγει το όχι, με το σκεπτικό πως δεν έχει να χάσει τίποτε, ούτε να του καταλογισθούν ευθύνες.

β) Πάει ο Παπανδρέου στην ψήφιση με τους 180 (κάτι που δεν έγινε τελικά); Ο πρόεδρος της Ν.Δ. διαλέγει το ναι για να συμβάλλει στην διάσωση του κράτους αφού τη θέση του αυτή την προβάλλει ως αναγκαστική κίνηση σωτηρίας του κράτους.

Οι παραπάνω κινήσεις αποτελούσαν την μοναδική «βέλτιστη λύση» για τη Ν.Δ. και τον κ Σαμαρά, ώστε να τεθεί στο περιθώριο ο Πρωθυπουργός. Τελικά ο κ Σαμαράς επέλεξε το όχι, από τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός αποφάσισε να ψηφιστεί το μνημόνιο με απλή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Συμπέρασμα: παρά την' κριτική που του ασκείται σήμερα, ένα χρόνο μετά την καταψήφιση του μνημονίου από τη Ν.Δ., με εξαίρεση την κυρία Ντόρα Μπακογιάννη που διεγράφη. ο κ. Σαμαράς, ούτε έχασε κάτι, αλλά και δεν του καταλογίζονται ευθύνες. Ως εκ τούτου, πέρα από το γεγονός ότι ενοχλήθηκαν διάφορα οικονομικά κέντρα και του ασκήθηκε δριμεία κριτική από τα ΜΜΕ. κατάφερε και τις εσωκομματικές εντάσεις να εξουδετερώσει σε μεγάλο βαθμό, αλλά και το σύνολο των στελεχών και των βουλευτών να λέει ότι έχει δίκιο. Επίσης, η αντίθεση στο μνημόνιο, τελικά, όπως αποδεικνύεται. παρά τις διαφορετικές απόψεις που μπορεί να έχει ο καθένας, του δίνει πόντους, πολιτικούς και επικοινωνιακούς, που ενδέχεται να φανούν και δημοσκοπικά στην' πορεία. Αρα. η θεωρία των παιγνίων. εφαρμόστηκε και την κέρδισε ο κ Σαμαράς.

2011, Πηγή: Διπλωματική εργασία: Το Μάνατζμεντ ενός Πολιτικού Οργανισμού, Αριστείδης Ράβανος, Κύπρος, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου - Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτριος Βασιλείου

http://gerasimos-politis.blogspot.com/2012/05/thewria-paixniwn-nea-dhmokratia.html