«Ηλίας Τσέχος, ή σταγόνα ή ωκεανός» μια εξαιρετική ταινία του Ηλία Ιωσηφίδη
Γράφει η Δήμητρα Σμυρνή
Η ΕΤ1 πρόβαλε το απόγευμα της περασμένης Κυριακής, 20 Μαΐου, το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Ηλία Ιωσηφίδη, «Ηλίας Τσέχος, ή σταγόνα ή ωκεανός». Έτσι, δόθηκε στο πλατύτερο κοινό όχι μόνο η δυνατότητα να γνωρίσει έναν ιδιαίτερο ποιητή αλλά και να δει πώς η ποίηση γίνεται εικόνα και πώς η εικόνα ποίηση.
Στο ντοκιμαντέρ του Ιωσηφίδη δόθηκε με εκπληκτικό τρόπο η ζωή του ποιητή μέσα από την ποίησή του, καταγράφοντας σταθμούς αυτής της ζωής και παράλληλα ανατέμνοντας τη σχέση ποιητή και ποίησης μέσα από την αρχέγονη σχέση ανθρώπου και φύσης.
Στη γενέθλια γη του Τσέχου, στο Γιαννακοχώρι της Ημαθίας, όλα συνομιλούν μέσα σ' ένα εκτυφλωτικό εσωτερικό φως. Χειμώνες, καλοκαίρια, ζώα, άνθρωποι, όλα γίνονται στίχοι, στίχοι μουσικοί, επιγραμματικοί, δωρικοί, αγνοί, όπως η γη που σκάβεται από τα χέρια του ποιητή, για να φυτέψει στην αυλή του μια ρίζα, που θα καρπίσει.
Οι στέγες των σπιτιών, το μάζεμα των κερασιών, το κάτασπρο σκυλάκι του Ηλία στα πόδια του, η γριά μάνα του -δεξαμενή σοφίας και αγάπης- το ποδήλατό του, ο έρωτας του για τα λουλούδια, ο ήχος της βροχής πάνω στα μανιτάρια, οι νιφάδες του χιονιού να χορεύουν μαζί του σ' έναν ποντιακό χορό, χορό καταλυτικό, δυναμικό, όπως ο ίδιος.
Και κάθε τόσο, μέσα στην έκρηξη της εικόνας και του ήχου -μοναδική καταγραφή του ήχου στην απόλυτη λεπτομέρειά του- έκρηξη της ποίησης. Έκρηξη όμως κυριαρχημένη από κανόνες του ρυθμού, κανόνες της λέξης που χορεύει, γυρεύοντας την απόλυτη αρμονία. Ο ποιητής, δίπλα σ' ένα ρυάκι του τόπου του, αναζητά τη λέξη, γράφει και ξαναγράφει, μετακινεί τις λέξεις, αναζητώντας το απόλυτο. Κι εκεί, πάνω στην αναζήτηση -χωρίς πια κανόνες- αναβλύζει πού και πού ο ποντιακός λόγος και γίνεται κι αυτός ποίηση. Λόγος αυθόρμητος, παρελθόν αγαπημένο, περηφάνια και συνείδηση της φυλής. Κάποιες φορές, στο μοναστήρι του Προδρόμου, πάνω από τον Αλιάκμονα, αυτός κι οι φίλοι του, άλλοι ποιητές της Ημαθίας, έξω από συμβάσεις, αφουγκράζονται τη φωνή της ποίησης, ψάχνουν, συζητούν, υποτάσσονται συνεπαρμένοι στη γοητεία της.
Η ταινία του Ηλία Ιωσηφίδη, ο οποίος έκανε όχι μόνο τη σκηνοθεσία της αλλά και το σενάριο και τη φωτογραφία, ευτύχησε να έχει πρωταγώνιστή της έναν ποιητή, που παλιότερα είχε την εμπειρία και του ηθοποιού και του χορευτή. Έτσι, φωνή, κίνηση, έκφραση, βρήκαν στο πρόσωπό του την ιδανική ερμηνευτική έκφανση.
Ο Τσέχος, με φωνή απόλυτα δεμένη με τη μουσική του Στρατή Σοφιανού, κεντά τους στίχους του πάνω στον καμβά της εικόνας του Ιωσηφίδη, διδάσκοντας την αλήθεια της ποίησης, μακριά από ποιητικά σαλόνια και ατέρμονες συζητήσεις των ομοτέχνων.
Η ταινία πέτυχε απόλυτα το στόχο της. Ο Ηλίας Ιωσηφίδης, ο δημιουργός της, γεννημένος κι αυτός στην Ημαθία, στη Μαρίνα, ασχολείται ως σκηνοθέτης κυρίως με το ντοκιμαντέρ, γιατί πιστεύει πως μέσα απ' αυτό προβάλλονται με μοναδικό τρόπο οι αλήθειες της ζωής. Το ντοκιμαντέρ αντλεί τη δύναμη του από την ίδια την πραγματικότητα, που είναι άκρως εντυπωσιακή, συγκλονιστική και βαθύτατα λυρική, γεμάτη ποίηση. Έτσι, έδωσε στη συγκεκριμένη ταινία, μ' έναν δικό του, μοναδικό τρόπο, με την ποίηση της εικόνας του και την ευαισθησία του, την εικόνα της ίδιας της ποίησης.
Μακάρι η ταινία να μπορούσε να φτάσει στους νέους, να φτάσει στα θρανία των μεγαλύτερων μαθητών. Άλλωστε στην τελευταία τάξη τούς απασχολεί θεματικά η γέννηση της ποίησης, η σχέση ποίησης και ποιητή. Μακάρι να μπορούσαν αυτά τα «ποιητικά κύματα» να φτάσουν όλο και πιο κοντά στις «ακτές των ανθρώπων».
Βέροια 23/5/'12
