Εκθεση για τους Ρωμιούς δημοσιογράφους και εκδότες στην Κωνσταντινούπολη

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ-11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

 

  Έκθεση με τίτλο «Ρωμιοί Δημοσιογράφοι και Εκδότες στην Ιστορία της Πόλης (1830- 1914)» οργανώνουν το Σωματείο Δημοσιογράφων της Τουρκίας και η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών, στο Μουσείο Τύπου της Πόλης, στις 29 Σεπτεμβρίου.

Σκοπός της έκθεσης είναι η παρουσίαση της δραστηριότητας των Ρωμιών εκδοτών και δημοσιογράφων της Πόλης, από την περίοδο που άρχισε τακτική έκδοση εφημερίδων μέχρι την έναρξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, λένε οι οργανωτές.

«Οι εφημερίδες, έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη της Ρωμιοσύνης, στη συνειδητοποίηση της θέσης που κατείχε μέσα στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη βελτίωση της προφορικής και γραπτής γλώσσας, στην αποδοχή των μεταρρυθμιστικών ρευμάτων που έρχονταν από την Δύση, στη διέγερση της κοινωνικής συνείδησης των πολιτών, στη συγκρότηση ομάδων που θα ενίσχυαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στη βελτίωση της παρεχόμενης παιδείας στα παιδιά και τους νέους, όπως και στην ίδρυση προτύπων πνευματικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων», λέει ο συλλέκτης και μελετητής του Τύπου της Πόλης, Στρατής Ταρίνας.

Και προσθέτει ότι «οι δημοσιογράφοι ασκούσαν κριτική στο επίσημο κράτος, στις πράξεις του Πατριαρχείου και των συμβουλίων που διαχειρίζονταν τα ιδρύματα. Ο σκληρός δημοσιογραφικός λόγος, όμως, όσο αμερόληπτος και αν προσπαθούσε να είναι, αντιμετώπιζε την κρατική λογοκρισία».

Σύμφωνα, πάντα, με τον κ. Ταρίνα «δεν ήταν λίγοι οι Έλληνες εκδότες και συντάκτες εφημερίδων που υφίσταντο τον πέλεκυ της άκριτης κρατικής παρέμβασης, γεγονός που πολύ συχνά σήμαινε κλείσιμο της εφημερίδας, χρηματικές ποινές, φυλακίσεις, ακόμη και απελάσεις».

«Η εφημερίδα "Πολιτική Επιθεώρησις", άλλαζε συχνά τίτλους λόγω των συνεχών διώξεών της από τις Αρχές (Ισοπολιτεία, Ελευθεροτυπία, Τα Δίκαια των Εθνών, Δράσις, Συναδέλφωσις, Φωνή). Πολλές φορές οι εκδότες νοίκιαζαν τον τίτλο μιας εφημερίδας που ο κάτοχός της την είχε σε αδράνεια ή ακόμα αγόραζαν έναν τίτλο, προκειμένου να συνεχίσουν το λειτούργημά τους», επισημαίνει ο συλλέκτης.

Αναφερόμενος στις σατιρικές εκδόσεις, τονίζει ότι η γελοιογραφία υπήρξε το είδος που δημιουργούσε και τη μεγαλύτερη ενόχληση στις Αρχές από την περίοδο του Τανζιμάτ, το 1858, μέχρι και την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο γελοιογράφος Kασάπης, δημοσίευσε στα τουρκικά και τα ελληνικά, σκίτσο του Καραγκιόζη που παριστάνει τον Τύπο, αλυσοδεμένο χειροπόδαρα, ενώ ο Χατζιαβάτης τον ρωτά: «Τι κατάσταση είναι αυτή Καραγκιόζη;». «[Ο τύπος] είναι ελεύθερος εντός των ορίων του Νόμου» του απαντά ο Καραγκιόζης. Η γελοιογραφία αυτή θεωρήθηκε προσωπική ύβρις κατά του σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ. Ο σουλτάνος παρέπεμψε αμέσως σε δίκη τον Κασαπη με την κατηγορία: «Σατυρίζων ο Κασάπης το υπ' εμού χορηγηθέν Σύνταγμα».

Πράγματι, ο Κασάπης συνελήφθη και παραπέμφθηκε σε δίκη για προσβολή του αυτοκράτορα, κάτι που θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια την επιβολή μέχρι και της θανατικής ποινής. Φαίνεται, όμως, ότι επικράτησε ωριμότερη σκέψη και ο εκδότης της εφημερίδας καταδικάστηκε βάσει του άρθρου 15 του Νόμου περί Τύπου, στις 26 Μαρτίου 1877, σε τριετή φυλάκιση, την ανώτερη προβλεπόμενη από τον νόμο περί Τύπου, ενώ κατασχέθηκε το τυπογραφείο.

«Με τη δίκη αυτή εναντίον του Κασάπη, εγκαινιάσθηκε η εφαρμογή του «περί Τύπου Νόμου», μας λέει ο κ. Ταρίνας.

Και τονίζει: «Οφείλουμε να θυμόμαστε τον Ευαγγελινό Μισαηλίδη, αναγεννητή των τουρκόφωνων Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Πόλης, τον Βλάση Γαβριηλίδη, που αργότερα έγραψε ιστορία και στην Αθήνα, τον Σταύρο Βουτυρά, τον Κωνσταντίνο Σπανούδη και τον πρωτοπόρο του σοσιαλισμού Νικόλαο Γιαννιό», υπογραμμίζοντας τη σημαντική παρουσία του Θεόδωρου Καβαλιέρου Μαρκουίζου, Έλληνα υπηκόου με καταγωγή από τη Σύρο.

Το υλικό της περιόδου αυτής έχει παρουσιάσει ο συλλέκτης σε μελέτη του, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Πόλης TARIH VE TOPLUM το 2003, ενώ έχει στη συλλογή του το 90% των εντύπων που έχουν εκδοθεί αυτή την περίοδο.

Η συλλογή ξεκινά με το πρώτο ελληνικό περιοδικό "Η Μέλισσα του Βοσπόρου" το 1833, τον "Τηλέγραφο του Βοσπόρου", την πρώτη ελληνική εφημερίδα της Πόλης το 1843 και φθάνει μέχρι τις δύο σημερινές εφημερίδες, την "Απογευματινή" και την "Ηχώ".

Οι περισσότερες πληροφορίες για τον Τύπο της περιόδου εκείνης αντλούνται από τη συλλογή ΤΑΡΙΝΑ αλλά και άλλες, καθώς επίσης και από το έργο του ιστοριογράφου και χρονογράφου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Μανουήλ Γεδεών.

Η έκθεση, η οποία θα εγκαινιαστεί στις 29 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει έως τις 11 Οκτωβρίου, περιλαμβάνει πίνακες, πρωτότυπες εφημερίδες που έχουν δημοσιευθεί με χαρακτήρες του ελληνικού και οθωμανικού αλφαβήτου και προβολή βίντεο.