Όταν
η αγάπη για την αισθητική συνευρεθεί με την ανάγκη για έκφραση του
εσωτερικού κόσμου των ανθρώπων, δεν μπορεί να υπάρξει διαφορετικό
αποτέλεσμα από τη γέννηση της τέχνης.
Η Τήνος είναι ένας τόπος που
συνεχίζει να το αποδεικνύει αυτό διαχρονικά και ποικιλοτρόπως. Από τα
αρχαία ερείπια μνημείων και τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών,
μέχρι τους πολυσυζητημένους περιστεριώνες, τη μεγάλη παραγωγή ντόπιων
καλλιτεχνών του 19ου αιώνα, αλλά και ως τη σύγχρονη τοπική τέχνη, η
Τήνος έχει διαμορφώσει μια ισχυρότατη θέση στον παγκόσμιο διαπολιτισμικό
χάρτη.
Παρά
την καλλιτεχνική παραγωγή που έχει υποδείξει το νησί ανά τους αιώνες, η
φήμη του στην υπόλοιπη χώρα χαρακτηρίζεται κυρίως από έναν άλλον
παράγοντα, τη θρησκεία. Μπορεί ένα μέρος των Ελλήνων να έχει συνδυάσει
την Τήνο με την παραγωγή και την επεξεργασία του μαρμάρου, αλλά όλοι οι
υπόλοιποι τη συσχετίζουν με το μεγαλύτερο ίσως προσκύνημα της Ελλάδας.
Ένα προσκύνημα που οφείλει τη δημιουργία του στην τέχνη. Καθότι, το
αντικείμενο της προσκύνησης, η διάσημη δηλαδή εικόνα που αναπαριστά τον
Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, είναι ένα έργο τέχνης.
Όπως
σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, έτσι και στην περίπτωση της Τήνου η
θρησκεία συμβάδιζε πάντα με την τέχνη. Η πρώτη είναι και ο βασικότερος
λόγος ύπαρξης της δεύτερης. Ο άνθρωπος πάντα αναζητούσε να βρει τι
υπάρχει πέρα από τον κόσμο που μπορούσε να αντιληφθεί με τις αισθήσεις
του. Έτσι, δημιούργησε την τέχνη για να αναπαριστά αυτό που τα μάτια δεν
είχαν τη δυνατότητα να δουν. Ο θρησκευτικός ρόλος της Τήνου σε
πανελλαδικό επίπεδο δεν άρχισε από την ανεύρεση της εικόνας του
Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Έχει την αφετηρία του πολλούς αιώνες νωρίτερα
και η ύπαρξη του ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης από τον 5ο αιώνα
π. Χ. – ή και πρωιμότερα – στον οικισμό των Κιονίων, είναι η
σημαντικότερη απόδειξη αυτού του γεγονότος.
Οι ομοιότητες του σημερινού ναού της Παναγίας της Μεγαλόχαρης και του αρχαίου ιερού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης είναι πραγματικά αξιοπερίεργες. Όπως σήμερα, έτσι και στην αρχαιότητα πολύς κόσμος από διάφορα μέρη της Μεσογείου επισκεπτόταν το νησί προκειμένου να θεραπευτεί από ασθένειες με τη βοήθεια του θεραπευτή Ποσειδώνα. Πολλές γυναίκες επίσης επικαλούνταν τη γυναίκα του Ποσειδώνα, Αμφιτρίτη, επιθυμώντας να θεραπευτούν από προβλήματα γονιμότητας ή για να έχουν μία ασφαλή κυοφορία και γέννα, κάτι που μέχρι τους τελευταίους αιώνες αποτελούσε μια δύσκολη αλλά και επικίνδυνη διαδικασία, τόσο για τη μητέρα, όσο και για το έμβρυο.
Εκτός
από τη θεραπεία, μεγάλη σημασία για τους αρχαίους Έλληνες – όπως και για
τους χριστιανούς αργότερα – είχε και ο εξαγνισμός της ψυχής. Όσοι,
λοιπόν, επρόκειτο να επισκεφθούν το ιερό νησί της Δήλου, έκαναν πρώτα
μία στάση στην Τήνο ώστε να καθαριστούν ψυχικά και σωματικά στα λουτρά
του ιερού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Αφού ολοκλήρωναν τον
τελετουργικό τους καθαρισμό, οι ταξιδιώτες συνέχιζαν την πορεία τους για
τη γειτονική Δήλο, τη γενέτειρα, βάσει της μυθολογίας, του Απόλλωνα και
της ʼρτεμης.
Ως
κέντρο λατρείας, όπως είναι φυσικό, ο ναός του Ποσειδώνα και της
Αμφιτρίτης προσέλκυσε τη δημιουργία ποικίλων έργων τέχνης, τα οποία είτε
παράχθηκαν στην Τήνο για να τοποθετηθούν στον ιερό χώρο, είτε
παρασκευάστηκαν σε άλλες περιοχές της Μεσογείου και έφτασαν στο ναό ως
αναθήματα, αφιερώματα δηλαδή που πρόσφεραν οι προσκυνητές στους θεούς
προκειμένου να εισακούσουν τις προσευχές τους. Ακριβώς όπως τα σημερινά
τάματα που κατακλύζουν το ναό της Μεγαλόχαρης. Τα αρχαία αναθήματα
αποτελούσαν κυρίως αγάλματα και αγγεία διαφόρων μεγεθών, αρκετά από τα
οποία μπορεί να θαυμάσει κανείς στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Τήνου.
Η
αναθηματική τέχνη συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Τα σύγχρονα τάματα
αποτελούν ως επί το πλείστον μικρές ανάγλυφες παραστάσεις σκαλισμένες
πάνω σε μεταλλικά ελάσματα, καθώς και μεταλλικά καντήλια ποικίλης
διακόσμησης, τα οποία στο κάτω μέρος τους φέρουν μία ολόγλυφη παράσταση.
Οι
παραστάσεις αυτές των ταμάτων απεικονίζουν αντικείμενα που σχετίζονται
άμεσα με την επιθυμία που θέλει ο προσκυνητής να εκπληρωθεί από τη
Θεοτόκο και ανατίθενται είτε ως παράκληση, είτε ως ένδειξη ευγνωμοσύνης,
εφόσον η επιθυμία έχει ήδη εκπληρωθεί. Η πλειονότητα των παραστάσεων
φαίνεται να σχετίζεται με κάποιο μέλος του σώματος που χρήζει θεραπείας,
π.χ. πόδι, χέρι κ.λπ., είτε με κάποιο βρέφος που παραπέμπει στη
γονιμότητα ή και στη θεραπεία ενός άρρωστου μωρού. Σε ορισμένες
περιπτώσεις, οι παραστάσεις απεικονίζουν αντικείμενα σχετικά με μεγάλα
θαύματα που έχει πραγματοποιήσει η Παναγία, π.χ. ένα πλοίο που είναι
αναφορά στη θαυματουργή αποφυγή ενός ναυαγίου κ.ά..
Εκτός από την αναθηματική τέχνη, η πληθώρα των πολιτιστικών εκδηλώσεων στην Τήνο του σήμερα, σε συνδυασμό με την καλλιτεχνική παραγωγή, εκδηλώνει ότι το ενδιαφέρον των Τηνίων για την τέχνη παραμένει ζωντανό. Το γεγονός ότι η τηνιακή τέχνη έχει επιβιώσει της ενετοκρατίας, της τουρκοκρατίας, της ιταλογερμανικής κατοχής και άλλων δυσχερών για το νησί συνθηκών, αποδεικνύει ότι η τέχνη και ο πολιτισμός δε σχετίζονται αποκλειστικά με περιόδους οικονομικής ευημερίας, αλλά περισσότερο με την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων, που σε όποια κατάσταση και αν βρίσκονται αναζητούν καταφύγιο στην τέχνη προκειμένου να ψυχαγωγηθούν, αλλά και για να εκφράσουν ή να μοιραστούν τα συναισθήματα και τις ιδέες τους.
Ευχαριστούμε την tiniaki.gr για το πολύ ωραίο άρθρο...
