ΒΙΒΛΙΑ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΛΦΑ
«Χρειαζόμαστε μια Ευρώπη της ειρήνης, της αλληλεγγύης, της ισότητας και της αλληλοκατανόησης. Και η αναγνώριση των όσων η Γερμανία οφείλει στην Ελλάδα εξυπηρετεί απολύτως αυτήν την Ευρώπη.
Αυτή η Ευρώπη, άλλωστε, θα άρεσε και στον Σίλλερ και στον Γκαίτε και στον Μπρεχτ». (Από το πολυδιαβασμένο άρθρο τού Μανώλη Γλέζου στη γερμανική εφημερίδα «Die Welt»)
«Αναγνωρίζουμε ότι η γερμανική συγγνώμη του Προέδρου Γκάουκ είναι σπουδαία πράξη, έστω και ύστερα από τόσα χρόνια. Η λέξη "συγγνώμη" δεν ειπώθηκε μέχρι σήμερα σε καμιά επίσκεψη Γερμανού αξιωματούχου» στην Ελλάδα, επισημαίνει ο Γερμανός καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ, με αφορμή την επίσκεψη του Προέδρου της Γερμανίας, Γιοακίμ Γκάουκ, και τονίζει ότι οι θηριωδίες των Ναζί στην Ελλάδα δεν αναφέρονται στα γερμανικά βιβλία. Προτείνει δε τη συγγραφή κοινού βιβλίου ιστορίας από ελληνογερμανική επιτροπή.
«Οι Έλληνες ανακαλούν συχνά στη μνήμη τους τα γεγονότα εκείνης της εποχής», υποστηρίζει ο κ. Φλάισερ σε συνέντευξή του στη γερμανική Ραδιοφωνία και εξηγεί ότι η περίοδος της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα ήταν η πιο αιματηρή και η πιο καταστροφική από ό,τι σε όλες τις μη σλαβικές χώρες, αλλά ακόμη και στην Τσεχία.
Μικρή συνεισφορά στο διάλογο αυτόν ας είναι και η παρούσα αναφορά στα εγκλήματα των ναζί στην περιοχή μας. Η περιοχή της Πιερίας υπήρξε σημαντικό θέατρο των σχετικών επιχειρήσεων σε όλη την κρίσιμη εποχή των ετών 1941-1944 ενώ για την περίοδο αυτή έχουν εκδοθεί τα τελευταία τριανταπέντε περίπου χρόνια σημαντικές ιστορικές εργασίες.
1. Σαράντη Πρωτόπαπα-Κικίτσα, Xη Μεραρχία του ΕΛΑΣ. Εθνική Αντίσταση στη Μακεδονία 1941-1944, επιμέλεια Ν. Μάργαρης, Αθήνα 1978.
Πολλές οι αναφορές για τις συγκρούσεις και την οργάνωση του αντιστασιακού αγώνα στην περιοχή των Πιερίων (πολύτιμη πηγή). Στις σσ. 453-507 παρατίθεται παράρτημα από τα αρχεία της δεκάτης μεραρχίας (περιλαμβάνει ανακοινωθέντα, σημειώματα και ντοκουμέντα). Ο συγγραφέας μετά την κατάρρευση του μακεδονικού μετώπου βρέθηκε πρόσφυγας στην Κατερίνη όπου και στα χρόνια της κατοχής οργάνωσε τον αντιστασιακό αγώνα για να βρεθεί αργότερα καπετάνιος στα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ. Το βιβλίο είναι σημαντικό όχι μόνον για το ιστορικό του μέρος, ως τεκμήριο μια εποχής, αλλά και ως καταγραφή προσώπων και ονομάτων από την πιερική ιστορία (Ζαχαρίας Καρακίτσος, Πάνος Τερζόπουλος κλπ).
2. Γ. Ε. Παπαγεωργίου, Παραλειπόμενα της Εθνικής Αντίστασης, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981.
Μαρτυρία. Αναμνήσεις από τη δράση του 50ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που έδρασε στους νομούς Πιερίας και Γρεβενών. Πολλές οι αναφορές σε συμβάντα, πολεμικά και άλλα, στην Κατερίνη, το Λιτόχωρο, τον Πλαταμώνα και σε χωριά της Πιερίας. Στις σσ. 122-127 ενότητα με θέμα «Οι πρώτοι αντάρτες στην Πιερία». Πληροφορίες και αναφορές για τη δράση και το έργο επωνύμων κατερινιωτών και πιεριέων.
3. Μιλτ. Τερζόπουλος-Ευθ. Χαλκίδης, Παπά Λόχερ απολογήσου..., Δίφρος, Αθήνα 1984 (β’ έκδοση, εκδόσεις Δρόμων, 2011).
Ιστορική μαρτυρία. Πολύτιμη πηγή πληροφοριών γύρω από την εγκληματική δράση των δυνάμεων κατοχής και ειδικότερα του B. Locher, υπεύθυνου για την εκτέλεση των 13 πολιτών στον Τρίλοφο (17 Ιουλίου 1943). Τεκμηρίωση με αναφορές σε ονόματα και πρόσωπα της κατερινιώτικης/πιερικής αντίστασης όπως και των δοσιλόγων της άλλης πλευράς. 4. Γεωργίου Θαλή, Εθνική Αντίσταση. Δράση του 50ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, Θεσσαλονίκη.
Ιστορική μαρτυρία. Ψευδώνυμο του Γιώργου Κρήτου (1914, Καταφύγι Κοζάνης-1987, Θεσσαλονίκη). Πηγές του βιβλίου, που είναι γραμμένο και με έντονη λογοτεχνική διάθεση, είναι: 1. Η προσωπική εμπειρία του Γ.Θ. Τα προσωπικά ημερολόγια και οι αφηγήσεις των πρώτων αγωνιστών Κώστα Συννεφάκη, Ζαχαρία Καρακίτσου και Γ. Κουκοτάσιου. 3. Το αρχείο του 50ου Συντάγματος. 4. Το αρχείο του Κούκου 5. Τμήμα της «Επιθεωρήσεως Νομαρχιών Μακεδονίας.
5. Χουζούρης Στέφανος, Γιατρός σε τρεις πολέμους. (Αυτοβιογραφία), Θεσσαλονίκη 1988.
Αυτοβιογραφία. Κυρίως το βιβλίο ασχολείται με τη συμμετοχή του κολινδρινού συγγραφέα «στους τρεις πολέμους της εννεαετίας 1940-1949 και στη μεσοπολεμική. Ιδιαίτερα στέκομαι στη μεταβαρκιζιανή». Παράλληλα, το βιβλίο περιγράφει και αρκετές στιγμές από τη ζωή στο χωριό (Κολινδρός) και στην Κατερίνη (μαθητής στο Γυμνάσιο Κατερίνης).
6. Βαγγέλη Καραδήμα (Λυκούργου), Μας μιλούν οι νεκροί, Σφενδάμη 1996.
Μαρτυρία. Ο συγγραφέας υπήρξε μαθητής του Γυμνασίου Κατερίνης (1929-1935) και φοιτητής στη Νομική Θεσσαλονίκης (1935-1940). Περιγραφή των πολιτικών γεγονότων από τη σκοπιά του μαχητή της εθνικής αντίστασης (ΕΑΜ). Πολλές αναφορές και πληροφορίες για την αντίσταση κυρίως στη Σφενδάμη καθώς και πολλά ονόματα αγωνιστών από την περιοχή.
7. Γιώργος Καφταντζής, Το ναζιστικό στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης 1941-1944. Όπως το έζησε και το περιγράφει στο ημερολόγιό του ένας όμηρος ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος (αριθμός μητρώου φυλακής 4436), Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1999.
Ημερολόγιο / Μαρτυρία. «Το Ημερολόγιο του Λ. Γιασημακόπουλου είναι το μοναδικό, απ’ όσο ξέρω, που γράφτηκε ολόκληρο μέσα σε ναζιστικό στρατόπεδο και διασώθηκε αυτούσιο σε 53 δεφτεράκια των 20 και 36 φύλλων [...] Το Ημερολόγιο, που έχει δυσανάγνωστη γραφή με πολλά συμπλέγματα, γράφτηκε από τον Απρίλιο 1943 μέχρι την 21η Οκτωβρίου 1944 (απελευθέρωση). Καταχωρούνται σ’ αυτό, μέρα με τη μέρα, τα συναισθήματα του συγγραφέα και όλα τα συμβάντα στο στρατόπεδο, άγνωστα τα περισσότερα. Αναφέρονται επίσης οι εκτελέσεις, ονόματα εκτελεσμένων, ανακριτών, διερμηνέων, καταδοτών, δεσμοφυλάκων, βασανιστών [...]».
8. Θανάσης Γεωργ. Ανάγνου, Στα κάστρα του Αγώνα. Με το δημοκρατικό στρατό της Ελλάδας, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1998.
Μαρτυρία. Ο συγγραφέας τα χρόνια αυτά ζούσε στην Κατερίνη και περιγράφει την οργάνωση και καθοδήγηση της νεολαίας από το Επαρχιακό Συμβούλιο της ΕΠΟΝ και το Συμβούλιο Πόλης της Κατερίνης. Περιγράφει επίσης τους οργανωτές και γενικότερα όσους διακρίθηκαν κατά τον αγώνα αυτό όπως και τα θύματα του αντιφασιστικού αγώνα. Για τους οργανωτές της ΕΠΟΝ Κατερίνης σημειώνεται πως «οι περισσότεροι έπεσαν σαν μαχητές του ΔΣΕ».
9. Αναστάσιος (Τάκης) Τομπουλίδης, Διηγήματα του αντάρτικου και της εξορίας, Αθήνα 1998.
Μαρτυρία. Τα κείμενα του βιβλίου έχουν τη μορφή διηγημάτων (αφηγημάτων καλύτερα) τα οποία ωστόσο αποτελούν μαρτυρίες προσωπικές του συγγραφέα.
10. Ελπίδα Τεγούλια-Τσιλιμίγκρα, Η άρνηση της υποταγής. Πρόλογος Γεώργιος Κ. Μωραϊτης, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1999.
Μαρτυρία από την κατοχή και την αντίσταση, γραμμένη με αφηγηματική χάρη. Στο βιβλίο προτάσσεται «Το ημερολόγιο ενός στρατιώτη (1-30 Δεκεμβρίου 1940)» και ανήκει στον αγωνιστή Πάνο Τσιλιμίγκρα (1912-1991).
11. Νίκος Π. Σαλπιστής, Κατερίνη 1941-1945: Μέρες Κατοχής, Αντίστασης, Δημιουργίας. Κατερίνη: Ιδιωτική έκδοση, 2003.
Μελέτη. Στις σελίδες 15-16 παρατίθεται σύντομο γενικό χρονολόγιο της περιόδου 1941-1944. Ανάμεσά τους εξετάζονται η εισβολή των Γερμανών στην Κατερίνη, οι πρώτες αντιστασιακές πράξεις (Ζαχαρίας Καρακίτσος, Κ. Συννεφάκης), πλευρές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής στην Κατερίνη, η γενική πολιτική κατάσταση στην πόλη, η ένοπλη αντίσταση, συλλήψεις, εκτελέσεις, εμπρησμοί και αναγκαστική εργασία (Αιμίλιος Ξανθόπουλος, εκτελέσεις των 37 στον Σ.Σ. Κατερίνης, Νικόλαος Κούλας, Γιάννης Κούλας, Διαμαντής Καραβοκυρός, Δημήτριος Δάμπασης κ.ά.).
