ΑΝΑΥΔΟΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΥΜΒΟΥ
Πλησιάζει η μέρα του ανοίγματος του βασιλικού τάφου στην Αμφίπολη και η αγωνία εκατομμυρίων Ελλήνων, αλλά και ανθρώπων απ'όλο τον πλανήτη αυξάνεται καθημερινά. Όλοι θέλουν να μάθουν εάν τελικά πρόκειται για την τελευταία κατοικία του βασιλέα των βασιλέων, του μέγιστου εκ των ηγεμόνων.
Η κάλυψη που έχει πάρει το γεγονός δέιχνει την λαχτάρα των Ελλήνων να έρθει σε επαφή με το λαμπρό τους παρελθόν, όταν τα σημάδια του Ελληνισμού έφταναν στα βάθη της Ασίας. Μετά το θάνατο του Μ.Αλέξανδρου οι Διαδοχοί επέκτειναν την ελληνική επιρροή στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Λίγοι γνωρίζουν ότι στην Ινδία υπήρχε ακόμη και ελληνοινδικό βασίλειο, που έφτασε στο απόγειο της ακμής του με τον Έλληνα βασιλιά Μένανδρο.
Τα σενάρια για το τι κρύβει ο λαμπρός τάφος της Αμφίπολης δίνουν και παίρνουν το τελευταίο διάστημα, αν και οι αρχαιολόγοι που μετέχουν στην ανασκαφή κρατούν χαμηλούς τόνους.
Έξι είναι, τα επικρατέστερα σενάρια, αν και το καθένα από αυτά παρουσιάζει τα... προβλήματά του:
1. Τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Αν και δεν υπάρχει καμία ιστορική πηγή που να το υποστηρίζει, οι θιασώτες αυτής της θεωρίας επικαλούνται τον πόθο της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδας, να μεταφέρει το ταριχευμένο σώμα του γιου της στη Μακεδονία.
2. Τάφος της Ρωξάνης: Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα, η σύζυγός του Ρωξάνη και ο γιος τους Αλέξανδρος Δ' οδηγήθηκαν στη Μακεδονία, όπου με εντολή του βασιλιά Κάσσανδρου φυλακίστηκαν στην Αμφίπολη και στη συνέχεια εξοντώθηκαν. Ωστόσο, ο Λέοντας στην κορυφή του ταφικού τύμβου δε συνάδει με μία γυναίκα, ακόμη κι αν αυτή είναι η σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
3. Τάφος του Αλέξανδρου Δ': Ο 13χρονος γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου δολοφονήθηκε μαζί με τη μητέρα του Ρωξάνη στην Αμφίπολη, με εντολή του Κάσσανδρου, που φοβήθηκε μην απολέσει το θρόνο της Μακεδονίας. Ο τάφος στο λόφο Καστά θα μπορούσε να ανήκει στο μικρό Αλέξανδρο. Ωστόσο, η Αρχαιολογία υποστηρίζει επίσημα πως ο τάφος του ανακαλύφθηκε το 1979 στη Βεργίνα από τον αρχαιολόγο Μανώλη Ανδρόνικο.
4. Τάφος του Νεάρχου: Ο Νέαρχος υπήρξε ο επικεφαλής του στόλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στην Ασία. Έζησε για χρόνια εξόριστος στην Αμφίπολη, αφού είχε πέσει σε δυσμένεια από το βασιλιά Φίλιππο, αλλά στη συνέχεια αποκαταστάθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, που τον κατέστησε πολύτιμο συνεργάτη του. Τελευταία φορά μνημονεύεται το 313 π.Χ. ως σύμβουλος του Δημητρίου του Πολιορκητή, διαδόχου του Αλέξανδρου. Στη συνέχεια χάνονται τα ίχνη του.
5. Τάφος του Βρασίδα: Φημισμένος στρατηγός της Σπάρτης, διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες, κατάφερε το 424 π.Χ., στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, να καταλάβει την Αμφίπολη από τους Αθηναίους. Σε μία αντεπίθεση των Αθηναίων, έχασε τη ζωή του κάτω από τα τείχη της πόλης, που τελικά διασώθηκε, με αποτέλεσμα να ταφεί με τιμές. Ωστόσο, η χρονολόγηση του τάφου του λόφου Κάστα δε συμπίπτει με την εποχή θανάτου του Βρασίδα.
6. Τάφος Αθηναίων οπλιτών: Μαυσωλείο ή κενοτάφιο προς τιμήν των 3.000 Αθηναίων οπλιτών που έχασαν τη ζωή τους στη Μάχη του Δραβήσκου (το 465 π.Χ. από Θράκες) στην προσπάθειά τους να προχωρήσουν προς το εσωτερικό και να καταλάβουν τα προσοδοφόρα χρυσωρυχεία του Παγγαίου. Η θεωρία αυτή επίσης δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί από την εποχή κατασκευής του τάφου του λόφου Κάστα, ο οποίος χρονολογείται σχεδόν έναν αιώνα μετά.
Μέρα με τη μέρα η ομάδα των αρχαιολόγων που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της ανασκαφής στην Αμφίπολη ανακαλύπτει ευρήματα που εντυπωσιάζουν για την ποιότητα του ταφικού μνημείου που ήρθε στο φως έπειτα από περίπου 2.300 χρόνια.
Μοναδικός σε διαστάσεις και σε επιμέλεια, χωρίς αντίστοιχο του στη Μακεδονία και στα Βαλκάνια, ο τύμβος της Αμφίπολης φθάνει τα 23 μέτρα ύψος με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις. Ολόκληρη κατασκευή δηλαδή, από λευκό καλοδουλεμένο μάρμαρο Θάσου, η οποία συγκρατείται στη θέση της από αντίθημα, δηλαδή αφανή τοίχο από πωρόλιθο έτσι που το συνολικό πάχος της κατασκευής να ανέρχεται σε 130 εκατοστά.
Ο ταφικός περίβολος που ήρθε στο φως στην αρχαία Αμφίπολη είναι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, μοναδικός στο είδος του.
Αυτός ο περίβολος εξάλλου για τον οποίο θα πρέπει να απαιτήθηκαν περί τα 2.500 κυβικά μαρμάρου «είναι ένας τέλειος κύκλος κατασκευασμένος με απίστευτη γεωμετρική ακρίβεια», όπως επισημαίνει ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής κ. Μιχάλης Λεφαντζής. «Αυτό το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή γνώση της γεωμετρίας. Αρκεί να αναφέρω ότι χρησιμοποιεί το π: 3,14 αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν ως τότε σε χρήση» τονίζει ο κ. Λεφαντζής.
Με έκταση 20 στρεμμάτων ο τύμβος φέρει στην κορυφή του μία τετράπλευρη κτιστή κατασκευή (9,95 Χ 9,95 Χ 5,30 μέτρα), η οποία αρχικώς είχε θεωρηθεί από τον πρώτο ανασκαφέα Δ. Λαζαρίδη ταφικό σήμα. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για το θεμέλιο του βόθρου επάνω στο οποίο βρισκόταν ο Λέων της αμφίπόλης» λέει ο κ. Λεφαντζής. Η έρευνα του ιδίου σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό 400 και πλέον μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών γύρω από το άγαλμα που ανήκουν στον περίβολο του τύμβου (ορισμένα ενσωματωμένα στο βάθρο του λιονταριού).
«Όλα τα μέλη του περιβόλου είναι της ίδιας τεχνοτροπίας με το λιοντάρι» επισημαίνει. «Για μένα μάλιστα η τυπολογία αυτού του περιβόλου δεν υπάρχει αλλού στη Μακεδονία. Αρχιτεκτονικό πρόκειται για ένα υβρίδιο». Εις ό,τι αφορά τον Λέοντα, «Με ύψος 5,30 μέτρα και συνολικό με το βάθρο του 15,84 μέτρο, έχει μακεδονικό εμβότη με ημικίονες και ασπίδες στο βόθρο του» προσθέτει. «Επιπλέον είχε δημιουργηθεί με οπτική διάρθρωση, έτσι ώστε να είναι ορθό ορατός από απόσταση 100 μέτρων και ύψος 30».
Σε απόσταση περί το ένα χιλιόμετρο από τη σημερινή Αμφίπολη βρίσκεται η θέση Καστά όπου ανασκάπτεται ο τύμβος. Η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει ωστόσο ριζικά από την αρχαιότητα λόγω της διαφοροποίησης της κοίτης του Στρυμόνα και της αποξήρανσης της λίμνης Κερκινίτιδας. Οι αρχαίες πηγές μιλούν όμως για τα ωραία αγκυροβόλια αυτής της λίμνης, η οποία συνδεόταν με το ποτάμι. Ενα ποτάμι πλωτό, που παρείχε τη δυνατότητα στα πλοία να φθάνουν ως την Αμφίπολη. Οσο για τον τύμβο με τον Λέοντα, βρισκόταν ακριβώς μπροστά στη λίμνη.
Η κατασκευή του ταφικού μνημείου που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη εκτιμάται ότι διήρκεσε περί τα δύο χρόνια.
Την εποχή που κατασκευάστηκε το ταφικό μνημείο, ανάμεσα στα 325-300 π.Χ. -δηλαδή περί τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.- ο Στρυμόνας ήταν πλωτός και είχε έκταση που μπορούσε να συγκριθεί με αυτή του Νείλου στην Αίγυπτο. Αλλωστε μέρος του μακεδονικού στόλου απέπλευσε για την εκστρατεία στην Ασία από την Αμφίπολη.
Οσο κι αν φαίνεται παράδοξο, η Αμφίπολη ήταν αρχικώς αποικία των Αθηναίων και ιδρύθηκε το 438/437 προ Χριστού από τον στρατηγό του Περικλή Άγνωνα. Κοντά στις εύφορες εκβολές του ποταμού Στρυμόνα και στα χρυσοφόρα κοιτάσματα του όρους Παγγαίου, η ίδρυση της Αμφίπολης υπήρξε μεγάλη επιτυχία για τους Αθηναίους, των οποίων μόνιμος στόχος ήταν η εξασφάλιση του ελέγχου της πλούσιας ενδοχώρας του Στρυμόνα και των μεταλλείων του Παγγαίου.
Η επιτυχία τους ωστόσο υπήρξε και πάλι βραχύχρονη, αφού στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του Πελοποννησιακού Πολέμου (422 π.Χ.) η Αμφίπολη αποσκίρτησε από την μητρόπολη Αθήνα και παρέμεινε αυτόνομη πόλη ως την ένταξή της στο Βασίλειο της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β' (357 π.Χ.).
Η πόλη μπορεί να ιδρύθηκε το 438/437 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή. Αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή των εκβολών του Στρυμόνα αποδεικνύουν ήδη από την Νεολιθική εποχή την ανθρώπινη παρουσία και στις δύο όχθες του ποταμού και τη συνέχεια της ζωής ως και την εποχή του Χαλκού. 0 πλησιέστερος στην Αμφίπολη νεολιθικός οικισμός εντοπίστηκε σε γειτονικό στην αρχαία πόλη λόφο, γνωστό ως Λόφο 133, όπου αργότερα αναπτύχθηκε σημαντικός οικισμός στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου, όπως μαρτυρούν τα πλούσια ευρήματα του νεκροταφείου του.
Στην εποχή των Μακεδόνων η Αμφίπολη αναδείχτηκε σε ισχυρή πόλη του Μακεδονικού βασιλείου με εσωτερική αυτονομία και με σημαντική οικονομική και πολιτιστική άνθιση.
Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων και γενέτειρα τριών σημαντικών ναυάρχων, του Νέαρχου, του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα.
Στην ελληνιστική εποχή, άποικοι από την πόλη ίδρυσαν -με προτροπή του Σελεύκου- μια ομώνυμη πόλη στις όχθες του Ευφράτη, επί της παλαιότερης Θαψάκου. Οπως αναφέρει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν θαυμαστής της Αμφίπολης και σκόπευε να φτιάξει ένα μεγαλοπρεπή ναό για να τιμήσει την πόλη απ' όπου απέπλευσε το 334 π.Χ. ο στόλος του για την εκστρατεία στην Ασία.
Μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.) η Αμφίπολη ορίζεται πρωτεύουσα της Πρώτης Μερίδος της Μακεδονίας. Η Ρωμαϊκή Εποχή είναι για την Αμφίπολη περίοδος ακμής μέσα στο πλαίσιο της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Σταθμός της Εγνατίας Οδού και πρωτεύουσα μιας πλούσιας ενδοχώρας, η πόλη αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά.
Πάντως απ'όλα αυτά προκύπτει ότι ο τάφος ήταν σίγουρα βασιλικός. Τέτοια λεπτομέρεια, και τέτοια μεγαλοπρέπεια δεν συνάδουν με τίποτα λιγότερο από τον τάφο ενός μεγάλου βασιλιά. Και ποιός ήταν μεγλύτερος από τον ίδιο τον Αλέξανδρο;
defencenet.gr
