Αντώνης Γαλανόπουλος*
Ποιος, μόλις μια μέρα πριν το διάγγελμα Παπανδρέου στο Καστελόριζο, σχολίαζε την αναθεώρηση του ελληνικού χρέους με την φράση «Θα κάνουν πάρτι οι Financial Times»; Ποιος υποστήριξε ότι 10 μεγάλες οικογένειες κυβερνούν την Ελλάδα και χρηματοδοτούν πολιτικούς και ΜΜΕ; Ένας συνωμοσιολόγος, ένας αντι-ελιτιστής ακτιβιστής ή ένας Υπουργός μνημονιακής κυβέρνησης της τελευταίας πενταετίας; Η απάντηση είναι η ίδια: ο Γκίκας Χαρδούβελης.
Το...
Ποιος, μόλις μια μέρα πριν το διάγγελμα Παπανδρέου στο Καστελόριζο, σχολίαζε την αναθεώρηση του ελληνικού χρέους με την φράση «Θα κάνουν πάρτι οι Financial Times»; Ποιος υποστήριξε ότι 10 μεγάλες οικογένειες κυβερνούν την Ελλάδα και χρηματοδοτούν πολιτικούς και ΜΜΕ; Ένας συνωμοσιολόγος, ένας αντι-ελιτιστής ακτιβιστής ή ένας Υπουργός μνημονιακής κυβέρνησης της τελευταίας πενταετίας; Η απάντηση είναι η ίδια: ο Γκίκας Χαρδούβελης.
Το...
αρχείο του Ιδρύματος Κωνσταντίνου Σημίτη προσφέρει ελεύθερη πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές που αναδεικνύουν την πολιτική πορεία του πρώην πρωθυπουργού αλλά μπορούν επίσης να φωτίσουν το θεωρητικό και πολιτικό υπόβαθρο του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος.
Μέσα στο πολύ χρήσιμο και πλούσιο υλικό για τις πολιτικές και θεωρητικές διαστάσεις του εκσυγχρονισμού, όμως, όπως είναι αυτονόητο μπορεί κανείς να βρει επίσης και υλικό σχετικά με διάφορες πτυχές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. Υλικό από τα βουλευτικά χρόνια του Κώστα Σημίτη, τα χρόνια της πρωθυπουργίας του αλλά ακόμα και από την τελευταία δεκαετία της κρίσης.
Εκεί, στο αρχειακό υλικό της τελευταίας δεκαετίας, εντοπίστηκαν δυο τεκμήρια με δημιουργό τον Γκίκα Χαρδούβελη. Αν το πρώτο μπορεί να ξενίσει ορισμένους και να αφήσει αδιάφορους κάποιους άλλους, το δεύτερο σχεδόν σοκάρει.
Στις 22 Απριλίου 2010, ο κ. Χαρδούβελης, τότε επικεφαλής του τμήματος οικονομικών μελετών της Eurobank, στέλνει ένα email στον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη με θέμα «Eurostat revises upward Greek 2009 deficit & debt data».
Στο email, όπου επισυνάπτεται το τελευταίο τότε newsletter της Eurostat, ο κ. Χαρδούβελης ενημερώνει τον κ. Σημίτη ότι το χρέος του 2009 μπορεί να αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 5-7 μονάδες ακόμη και να φτάσει το 115,1% του ΑΕΠ και κλείνει το μήνυμά του με τη φράση «Θα κάνουν πάρτι οι Financial Times».
Μια μέρα μετά ξεκινά η μνημονιακή περιπέτεια της χώρας, με τρία διαδοχικά μνημόνια που εφάρμοσαν κυβερνήσεις από το 2010 έως και το 2018. Μια οκταετία που σε τίποτα δεν θύμιζε πάρτι.
Ακολούθως, στις 11 Οκτωβρίου 2011, ο κ. Χαρδούβελης συγγράφει ένα κείμενο με τίτλο «Προτεραιότητες εξόδου από την κρίση». Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι ένα μήνα αργότερα, στις 11 Νοεμβρίου 2011, την διακυβέρνηση της χώρας θα αναλάβει ο Λουκάς Παπαδήμος και ο Γκίκας Χαρδούβελης θα γίνει διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού (θέση που κατείχε και στην δεύτερη πρωθυπουργική θητεία του κ. Σημίτη).
Λίγο διάστημα, λοιπόν, πριν τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου, ο κ. Χαρδούβελης παρουσιάζει τις θέσεις του για την έξοδο από την κρίση σε ένα εξασέλιδο κείμενο, το οποίο έρχεται σε γνώση του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Δεν διευκρινίζεται ποιος είναι ο σκοπός του κειμένου κι αν απευθύνεται στον πρώην πρωθυπουργό ή απλώς κοινοποιείται αργότερα στον ίδιον. Το μόνο βέβαιο είναι πως χρησιμοποιήθηκε από τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη κατά την συγγραφή του βιβλίου του «Ο εκτροχιασμός» (εκδόσεις Πόλις) και φέρει χειρόγραφες σημειώσεις.
Στην πρώτη κιόλας σελίδα του κειμένου, ο κ. Χαρδούβελης ισχυρίζεται πως το σχέδιο της αντιπολίτευσης (Ζάππειο ΙΙ) βαφτίστηκε σε συζητήσεις με το ΔΝΤ «ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ». Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι τον Ιούνιο του 2014 ο Γκίκας Χαρδούβελης θα γίνει Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά, του πολιτικού που ανέπτυξε το σχέδιο Ζάππειο ΙΙ.
Στη συνέχεια του κειμένου, ο κ. Χαρδούβελης ισχυρίζεται πως χρειάζεται «ένα πραγματικό BIG BANG στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» και περιγράφει μια σειρά από μέτρα-σοκ που θα βοηθούσαν ιδιαίτερα.
Το 2011, λοιπόν, ο κ. Χαρδούβελης προτείνει κάποια τρανταχτή ιδιωτικοποίηση, όπως αυτή του ΟΠΑΠ -«όπου διαπλέκονται τα συμφέροντα των κομμάτων»- και κάποιο τρανταχτό κλείσιμο ελλειμματικής δημόσιας επιχείρησης, όπως για παράδειγμα το κλείσιμο του ΟΣΕ. Η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, βέβαια, όπως όλοι ξέρουμε, επέλεξε τελικά το τρανταχτό κλείσιμο της ΕΡΤ στις 11 Ιουνίου του 2013. Ο περιορισμός του δημοσίου και των δαπανών του με κατάργηση υπηρεσιών, πώληση υποδομών και δημόσιων υπηρεσιών καθώς και outsourcing υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα είναι βασικά στοιχεία του πλάνου Χαρδούβελη.
Τέλος, προτείνει μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων που χαρακτηρίζει ο ίδιος «μέτρα-σοκ», στα οποία περιλαμβάνονται: η μη συνταξιοδότηση των στρατιωτικών με την αποστράτευσή τους αλλά η μεταφορά τους ως υπαλλήλων στο δημόσιο, η παύση μισθοδοσίας των κληρικών από τον κρατικό προϋπολογισμό, η μείωση στα 2/3 των δαπανών του κοινοβουλίου (περιλαμβανομένων των μισθών των βουλευτών) και το κλείσιμο του καναλιού της Βουλής.
Μέγιστο πολιτικό ζήτημα προκύπτει, όμως, από μια φράση του κ. Χαρδούβελη στη δεύτερη σελίδα του σημειώματός του. Ο κ. Χαρδούβελης ζητά «να τεθούν οι ιδιώτες μεγαλοεπιχειρηματίες (κρατικοδίαιτοι οι περισσότεροι) προ των ευθυνών τους». Λίγες σειρές παρακάτω γράφει την φράση: «Οι 10 μεγάλες οικογένειες που κυβερνούν την Ελλάδα και χρηματοδοτούν πολλούς πολιτικούς και MME, αλλά και οι εφοπλιστές, αντί να περιμένουν ουδέτερα για τη μελλοντική κατάλληλη ευκαιρία, να δείξουν με σαφή τρόπο την ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα τους με έργα και όχι απλά λόγια κριτικής του πολιτικού κατεστημένου».
Ο Γκίκας Χαρδούβελης, Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, συνεργάτης δυο Πρωθυπουργών, καθηγητής πανεπιστημίου και στέλεχος μεγάλων τραπεζών δηλώνει χωρίς περιστροφές ότι 10 οικογένειες κυβερνούν -όχι απλώς επηρεάζουν τις εξελίξεις- τη χώρα και μάλιστα ομολογεί πως γνωρίζει ότι αυτές οι οικογένειες χρηματοδοτούν πολιτικούς.
Πως ένιωσε άραγε ο επί 8 χρόνια (1996-2004) πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κώστας Σημίτης, όταν διάβασε τον στενό συνεργάτη του να γράφει πως 10 οικογένειες κυβερνούν τη χώρα;
Η φράση είναι ιδιαιτέρως κυνική καθώς ο κ. Χαρδούβελης δεν στέκεται στην διαπλοκή που περιγράφει και τις συνέπειες της για την Ελληνική οικονομία και κοινωνία αλλά απλώς ζητά από αυτές τις 10 οικογένειες «ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα τους».
Τουλάχιστον στο παρόν κείμενο, δεν ασκεί κριτική, δεν καυτηριάζει το φαινόμενο, δεν προβληματίζεται και δεν εξετάζει τρόπους για την αντιμετώπισή του. Επιλέγει να είναι ένας πολιτικός που παθητικά αποδέχεται και παραδέχεται ότι η πραγματική δύναμη δεν βρίσκεται στις εκλεγμένες κυβερνήσεις αλλά στα χέρια 10 οικογενειών.
Ποιες είναι αυτές οι 10 οικογένειες; Τι ακριβώς γνωρίζει όταν λέει πως «κυβερνούν τη χώρα»;
Ποιους πολιτικούς χρηματίζουν; Τι αποδείξεις έχει;
Τι έκανε ο ίδιος ο κ. Χαρδούβελης και οι τρεις κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχε από διάφορες θέσεις για να αντιμετωπίσουν αυτό το φαινόμενο;
Αναρωτιέμαι αν, έστω και τώρα, θα θέσει κάποιος αρμόδιος αυτά τα ερωτήματα στον κ. Χαρδούβελη.
* Υποψήφιος διδάκτορας του ΑΠΘ
Μέσα στο πολύ χρήσιμο και πλούσιο υλικό για τις πολιτικές και θεωρητικές διαστάσεις του εκσυγχρονισμού, όμως, όπως είναι αυτονόητο μπορεί κανείς να βρει επίσης και υλικό σχετικά με διάφορες πτυχές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. Υλικό από τα βουλευτικά χρόνια του Κώστα Σημίτη, τα χρόνια της πρωθυπουργίας του αλλά ακόμα και από την τελευταία δεκαετία της κρίσης.
Εκεί, στο αρχειακό υλικό της τελευταίας δεκαετίας, εντοπίστηκαν δυο τεκμήρια με δημιουργό τον Γκίκα Χαρδούβελη. Αν το πρώτο μπορεί να ξενίσει ορισμένους και να αφήσει αδιάφορους κάποιους άλλους, το δεύτερο σχεδόν σοκάρει.
Στις 22 Απριλίου 2010, ο κ. Χαρδούβελης, τότε επικεφαλής του τμήματος οικονομικών μελετών της Eurobank, στέλνει ένα email στον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη με θέμα «Eurostat revises upward Greek 2009 deficit & debt data».
Στο email, όπου επισυνάπτεται το τελευταίο τότε newsletter της Eurostat, ο κ. Χαρδούβελης ενημερώνει τον κ. Σημίτη ότι το χρέος του 2009 μπορεί να αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 5-7 μονάδες ακόμη και να φτάσει το 115,1% του ΑΕΠ και κλείνει το μήνυμά του με τη φράση «Θα κάνουν πάρτι οι Financial Times».
Μια μέρα μετά ξεκινά η μνημονιακή περιπέτεια της χώρας, με τρία διαδοχικά μνημόνια που εφάρμοσαν κυβερνήσεις από το 2010 έως και το 2018. Μια οκταετία που σε τίποτα δεν θύμιζε πάρτι.
Ακολούθως, στις 11 Οκτωβρίου 2011, ο κ. Χαρδούβελης συγγράφει ένα κείμενο με τίτλο «Προτεραιότητες εξόδου από την κρίση». Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι ένα μήνα αργότερα, στις 11 Νοεμβρίου 2011, την διακυβέρνηση της χώρας θα αναλάβει ο Λουκάς Παπαδήμος και ο Γκίκας Χαρδούβελης θα γίνει διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού (θέση που κατείχε και στην δεύτερη πρωθυπουργική θητεία του κ. Σημίτη).
Λίγο διάστημα, λοιπόν, πριν τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου, ο κ. Χαρδούβελης παρουσιάζει τις θέσεις του για την έξοδο από την κρίση σε ένα εξασέλιδο κείμενο, το οποίο έρχεται σε γνώση του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Δεν διευκρινίζεται ποιος είναι ο σκοπός του κειμένου κι αν απευθύνεται στον πρώην πρωθυπουργό ή απλώς κοινοποιείται αργότερα στον ίδιον. Το μόνο βέβαιο είναι πως χρησιμοποιήθηκε από τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη κατά την συγγραφή του βιβλίου του «Ο εκτροχιασμός» (εκδόσεις Πόλις) και φέρει χειρόγραφες σημειώσεις.
Στην πρώτη κιόλας σελίδα του κειμένου, ο κ. Χαρδούβελης ισχυρίζεται πως το σχέδιο της αντιπολίτευσης (Ζάππειο ΙΙ) βαφτίστηκε σε συζητήσεις με το ΔΝΤ «ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ». Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι τον Ιούνιο του 2014 ο Γκίκας Χαρδούβελης θα γίνει Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά, του πολιτικού που ανέπτυξε το σχέδιο Ζάππειο ΙΙ.
Στη συνέχεια του κειμένου, ο κ. Χαρδούβελης ισχυρίζεται πως χρειάζεται «ένα πραγματικό BIG BANG στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» και περιγράφει μια σειρά από μέτρα-σοκ που θα βοηθούσαν ιδιαίτερα.
Το 2011, λοιπόν, ο κ. Χαρδούβελης προτείνει κάποια τρανταχτή ιδιωτικοποίηση, όπως αυτή του ΟΠΑΠ -«όπου διαπλέκονται τα συμφέροντα των κομμάτων»- και κάποιο τρανταχτό κλείσιμο ελλειμματικής δημόσιας επιχείρησης, όπως για παράδειγμα το κλείσιμο του ΟΣΕ. Η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, βέβαια, όπως όλοι ξέρουμε, επέλεξε τελικά το τρανταχτό κλείσιμο της ΕΡΤ στις 11 Ιουνίου του 2013. Ο περιορισμός του δημοσίου και των δαπανών του με κατάργηση υπηρεσιών, πώληση υποδομών και δημόσιων υπηρεσιών καθώς και outsourcing υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα είναι βασικά στοιχεία του πλάνου Χαρδούβελη.
Τέλος, προτείνει μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων που χαρακτηρίζει ο ίδιος «μέτρα-σοκ», στα οποία περιλαμβάνονται: η μη συνταξιοδότηση των στρατιωτικών με την αποστράτευσή τους αλλά η μεταφορά τους ως υπαλλήλων στο δημόσιο, η παύση μισθοδοσίας των κληρικών από τον κρατικό προϋπολογισμό, η μείωση στα 2/3 των δαπανών του κοινοβουλίου (περιλαμβανομένων των μισθών των βουλευτών) και το κλείσιμο του καναλιού της Βουλής.
Μέγιστο πολιτικό ζήτημα προκύπτει, όμως, από μια φράση του κ. Χαρδούβελη στη δεύτερη σελίδα του σημειώματός του. Ο κ. Χαρδούβελης ζητά «να τεθούν οι ιδιώτες μεγαλοεπιχειρηματίες (κρατικοδίαιτοι οι περισσότεροι) προ των ευθυνών τους». Λίγες σειρές παρακάτω γράφει την φράση: «Οι 10 μεγάλες οικογένειες που κυβερνούν την Ελλάδα και χρηματοδοτούν πολλούς πολιτικούς και MME, αλλά και οι εφοπλιστές, αντί να περιμένουν ουδέτερα για τη μελλοντική κατάλληλη ευκαιρία, να δείξουν με σαφή τρόπο την ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα τους με έργα και όχι απλά λόγια κριτικής του πολιτικού κατεστημένου».
Ο Γκίκας Χαρδούβελης, Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, συνεργάτης δυο Πρωθυπουργών, καθηγητής πανεπιστημίου και στέλεχος μεγάλων τραπεζών δηλώνει χωρίς περιστροφές ότι 10 οικογένειες κυβερνούν -όχι απλώς επηρεάζουν τις εξελίξεις- τη χώρα και μάλιστα ομολογεί πως γνωρίζει ότι αυτές οι οικογένειες χρηματοδοτούν πολιτικούς.
Πως ένιωσε άραγε ο επί 8 χρόνια (1996-2004) πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κώστας Σημίτης, όταν διάβασε τον στενό συνεργάτη του να γράφει πως 10 οικογένειες κυβερνούν τη χώρα;
Η φράση είναι ιδιαιτέρως κυνική καθώς ο κ. Χαρδούβελης δεν στέκεται στην διαπλοκή που περιγράφει και τις συνέπειες της για την Ελληνική οικονομία και κοινωνία αλλά απλώς ζητά από αυτές τις 10 οικογένειες «ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα τους».
Τουλάχιστον στο παρόν κείμενο, δεν ασκεί κριτική, δεν καυτηριάζει το φαινόμενο, δεν προβληματίζεται και δεν εξετάζει τρόπους για την αντιμετώπισή του. Επιλέγει να είναι ένας πολιτικός που παθητικά αποδέχεται και παραδέχεται ότι η πραγματική δύναμη δεν βρίσκεται στις εκλεγμένες κυβερνήσεις αλλά στα χέρια 10 οικογενειών.
Ποιες είναι αυτές οι 10 οικογένειες; Τι ακριβώς γνωρίζει όταν λέει πως «κυβερνούν τη χώρα»;
Ποιους πολιτικούς χρηματίζουν; Τι αποδείξεις έχει;
Τι έκανε ο ίδιος ο κ. Χαρδούβελης και οι τρεις κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχε από διάφορες θέσεις για να αντιμετωπίσουν αυτό το φαινόμενο;
Αναρωτιέμαι αν, έστω και τώρα, θα θέσει κάποιος αρμόδιος αυτά τα ερωτήματα στον κ. Χαρδούβελη.
* Υποψήφιος διδάκτορας του ΑΠΘ
