Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Άριστα έπραξε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος διέκοψε τον Ντόναλντ Τραμπ μέσα στον Λευκό Οίκο για να αναπτύξει δημοσίως την ελληνική θέση σχετικά με το «ανυπόστατο» μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης.
Δεν...
είμαι σίγουρος, όμως, ότι η διατύπωσή του ήταν η σωστή. Η χρήση του ρήματος «αδημονούμε», προκειμένου να αιτηθεί τη στήριξη των ΗΠΑ για την ακύρωσή του, και η σιωπή του προέδρου στο άκουσμα της αδημονίας του έδωσαν την ευκαιρία στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης να ισχυριστούν -όχι αδίκως- ότι ο Τραμπ σφράγισε – δικαίωσε τη θέση της Άγκυρας στο ανώτατο δυνατό επίπεδο.
Στην πραγματικότητα, ο απρόβλεπτος πλανητάρχης ακολούθησε πιστά ό,τι του είχαν υποδείξει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Πομπέο. Του σήκωσε τόσο ψηλά τον πήχη ο πρωθυπουργός μας, αιτούμενος στήριξη σε live μετάδοση, ώστε υποχρεώθηκε διά της σιωπής να αποκαλύψει την αμερικανική θέση. Θέση που διατύπωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και εξειδίκευσε ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Ελλάδα.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε «προκλητική», αλλά όχι «παράνομη», «άκυρη», «ανυπόστατη» (όπως λέμε εμείς) τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης, ενώ ο Τζέφρι Πάιατ δήλωσε την επομένη ακριβώς ότι, κατά τη νομική υπηρεσία του υπουργείου του, «υφαλοκρηπίδα έχουν μόνο τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου, όχι τα ακατοίκητα». Τι να πει περισσότερο ο Τραμπ;
Στην ουσία, οι ΗΠΑ έχουν στρώσει το χαλί στον Ερντογάν και του υποδεικνύουν με τον τρόπο τους πού να στείλει το ερευνητικό για «γεωτρήσεις»: Σε ακατοίκητες νησίδες και νήσους οι οποίες δεν περιλαμβάνονται ονομαστικώς στη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά περιλαμβάνονται ονομαστικώς -με τουρκικό όνομα, δυστυχώς- στη συμφωνία με τη Λιβύη.
Σε νήσους και νησίδες που ευρίσκονται πέριξ του Καστελορίζου και μεταξύ Κω και Νισύρου. Το μέγα κόλπο -η «τέλεια κέντα» με χαρτοπαικτικούς όρους- είναι ότι επιχειρούν (εκτιμώ) να αναθεωρήσουν – ερμηνεύσουν τη «Λωζάννη» μέσω του μνημονίου με τη Λιβύη! Διά του ΟΗΕ, όργανο του οποίου είναι και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Και, όταν έρθει η στιγμή -που δεν αργεί-, θα μας κατηγορήσουν και από πάνω ότι… παραβιάζουμε το Διεθνές Δίκαιο και θα απαιτήσουν είτε την παραπομπή θεμάτων εδαφικής μας ακεραιότητας και εθνικής μας κυριαρχίας στη Χάγη (που είναι το δικαστήριο του ΟΗΕ) είτε την απόσπασή τους διά της ισχύος.
Πρέπει να πούμε νωρίς την αλήθεια στους Έλληνες: Το μέλλον που μας σχεδιάζουν κινείται μεταξύ εθνικού εξευτελισμού και εθνικής τραγωδίας. Και, αν υπάρχουν κάποιοι που νομίζουν ότι μας καλύπτει η επιφύλαξη που κατέθεσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος στον ΟΗΕ το 2015 για την εξαίρεση των θεμάτων άμυνας και κυριαρχίας από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου, τους προτρέπω να το ξεχάσουν. Και εγώ το ίδιο νόμιζα. Μόνο που η επιφύλαξη Βενιζέλου δεν είναι καθολική – έχει ορθάνοιχτα παράθυρα. Ορίζει ό,τι ισχύει για θέματα άμυνας και κυριαρχίας, εκτός κι αν τα δύο μέρη αποφασίσουν να τα εντάξουν σε συνυποσχετικό!
Δυστυχώς, οι εξελίξεις που έρχονται -εκτός κι αν μας σώσει ένας παγκόσμιος πόλεμος- θα θίξουν τον σκληρό πυρήνα της εθνικής μας κυριαρχίας και θα απειλήσουν την εδαφική μας ακεραιότητα. Όπως λέει ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής σε συνομιλητές του, «αυτή θα είναι η πλέον δύσκολη χρονιά για την Ελλάδα μετά το 1974». Μια σχετικά ασφαλής προβολή των εξελίξεων στην περιοχή μας είναι η εξής – αναλαμβάνω το ρίσκο να τη διατυπώσω:
• Πρωτοκολλείται στον ΟΗΕ αυτό που εμείς ονομάζουμε «μνημόνιο» και αυτό που οι Τούρκοι αποκαλούν «διεθνή συμφωνία» με τη Λιβύη.
• Ο Ερντογάν αποστέλλει ερευνητικό, ίσως και μέσα στον μήνα, σε ακατοίκητο νησί του Αιγαίου, το οποίο περιλαμβάνεται στη συμφωνία και, κατά τους Αμερικανούς, δεν διαθέτει υφαλοκρηπίδα. Νησί που δεν ονοματίζεται στη Συνθήκη της Λωζάννης.
• Εμείς είτε παρακολουθούμε απαθώς, εξευτελιζόμενοι βεβαίως, την προσβολή του σκληρού πυρήνα της εθνικής μας κυριαρχίας και ζητάμε διάλογο «για την επίλυση συνοριακών διαφορών και συναφών θεμάτων», είτε αντιδρούμε και χτυπάμε.
• Εξαιρώντας από την ανάλυσή μου το δεύτερο σενάριο, στέκομαι στο πρώτο. Στον διάλογο. Εκεί, είτε καθόμαστε χωρίς ενδιάμεσους και συζητάμε απευθείας με τους Τούρκους όλα τα θέματα που βάζουν στο τραπέζι (γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νήσων Αιγαίου, Θράκη) είτε ζητάμε παραπομπή στη Χάγη του ΟΗΕ (το πιθανότερο). Με τη διαφορά ότι η Χάγη δεν είναι δωρεάν. Μόνο το τυρί για το δόλωμα στη φάκα είναι δωρεάν σε αυτή τη ζωή.
Για να πάμε στη Χάγη, οι Τούρκοι θα απαιτήσουν να άρουμε την επιφύλαξή μας από τη δικαιοδοσία του διεθνούς δικαστηρίου και να εντάξουμε στο συνυποσχετικό τις γκρίζες ζώνες και τον αφοπλισμό των Δωδεκανήσων. Με συνέπεια πέντε δικαστές να κρίνουν την εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας, ανοίγοντας τεράστια «Κερκόπορτα». Όπως έδειξε ο «Αττίλας 2» στην Κύπρο, οι Τούρκοι δεν σταματούν στο «1» αν βρουν πρόσφορο έδαφος.
Περιγράφω, βεβαίως, το καλύτερο σενάριο. Διότι υπάρχει και το σενάριο -βασικό κατά πολλούς- ότι οι Τούρκοι θα μας προκαλέσουν για να μας οδηγήσουν σε θερμό επεισόδιο με διακύβευμα κατάληψη εθνικού εδάφους και όχι απλώς γκριζάρισμα, όπως έγινε στα Ίμια.
Δεν γράφω σήμερα, αγαπητοί αναγνώστες, για να προκαλέσω πανικό, φόβο, ναυτία. Γράφω για να ενημερώσω πού βρισκόμαστε. Οφείλουμε να ξέρουμε πού βρισκόμαστε. Ο Μητσοτάκης δεν φταίει. Ούτε για το γεγονός ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καταθέσει χάρτη με τα σύνορα και τις συντεταγμένες μας στον ΟΗΕ την τελευταία δεκαετία, κάτι που οφείλεται -το ξέρω καλά- σε νουθεσίες των ΗΠΑ. Ούτε βεβαίως φταίει που οι Τούρκοι, με τις ΗΠΑ να τους έχουν ανάγκη στο Ιράν, με τη Ρωσία μαζί τους και με την Ευρώπη εξουδετερωμένη, έχουν μπει στον πειρασμό ότι «τώρα είναι η ώρα», όπως το 1974.
Ο Μητσοτάκης δεν φταίει, αλλά ο κλήρος τού έλαχε να διαχειριστεί μία από τις δυσκολότερες εθνικές κρίσεις από τη Μεταπολίτευση. Κατά τούτο, πρέπει, χωρίς κραυγές, να προετοιμάσει τον λαό για να μην κάθεται πάνω σε ένα ροζ συννεφάκι και να μην υποστεί βίαιο υπαρξιακό σοκ κάποιο πρωί.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, βεβαίως, ετοιμάζεται. Το γεγονός ότι αναζήτησε στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών το τηλεγράφημα που έστειλαν ομογενείς από το Τάρπον Σπρινκς στον Βενιζέλο, το 1923, προκειμένου να του ευχηθούν καλή δύναμη στις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης, δείχνει πώς αντιλαμβάνεται το διακύβευμα και ετοιμάζεται.
Αναζητά και αυτός ευχές για δύναμη. Το γεγονός ότι δέχεται διαπραγματεύσεις -αρκεί να μην είναι, κατά δήλωσή του, «εκβιαζόμενος»- επίσης δείχνει ότι ετοιμάζεται. Πρέπει να ετοιμαζόμαστε όλοι. Και να θυμόμαστε πώς διαπραγματεύτηκε στη Λωζάννη απέναντι στη Δύση ο εκπρόσωπος της ηττημένης Ελλάδας, ο λέων Βενιζέλος: Ως νικητής.
Στην πραγματικότητα, ο απρόβλεπτος πλανητάρχης ακολούθησε πιστά ό,τι του είχαν υποδείξει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Πομπέο. Του σήκωσε τόσο ψηλά τον πήχη ο πρωθυπουργός μας, αιτούμενος στήριξη σε live μετάδοση, ώστε υποχρεώθηκε διά της σιωπής να αποκαλύψει την αμερικανική θέση. Θέση που διατύπωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και εξειδίκευσε ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Ελλάδα.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε «προκλητική», αλλά όχι «παράνομη», «άκυρη», «ανυπόστατη» (όπως λέμε εμείς) τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης, ενώ ο Τζέφρι Πάιατ δήλωσε την επομένη ακριβώς ότι, κατά τη νομική υπηρεσία του υπουργείου του, «υφαλοκρηπίδα έχουν μόνο τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου, όχι τα ακατοίκητα». Τι να πει περισσότερο ο Τραμπ;
Στην ουσία, οι ΗΠΑ έχουν στρώσει το χαλί στον Ερντογάν και του υποδεικνύουν με τον τρόπο τους πού να στείλει το ερευνητικό για «γεωτρήσεις»: Σε ακατοίκητες νησίδες και νήσους οι οποίες δεν περιλαμβάνονται ονομαστικώς στη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά περιλαμβάνονται ονομαστικώς -με τουρκικό όνομα, δυστυχώς- στη συμφωνία με τη Λιβύη.
Σε νήσους και νησίδες που ευρίσκονται πέριξ του Καστελορίζου και μεταξύ Κω και Νισύρου. Το μέγα κόλπο -η «τέλεια κέντα» με χαρτοπαικτικούς όρους- είναι ότι επιχειρούν (εκτιμώ) να αναθεωρήσουν – ερμηνεύσουν τη «Λωζάννη» μέσω του μνημονίου με τη Λιβύη! Διά του ΟΗΕ, όργανο του οποίου είναι και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Και, όταν έρθει η στιγμή -που δεν αργεί-, θα μας κατηγορήσουν και από πάνω ότι… παραβιάζουμε το Διεθνές Δίκαιο και θα απαιτήσουν είτε την παραπομπή θεμάτων εδαφικής μας ακεραιότητας και εθνικής μας κυριαρχίας στη Χάγη (που είναι το δικαστήριο του ΟΗΕ) είτε την απόσπασή τους διά της ισχύος.
Πρέπει να πούμε νωρίς την αλήθεια στους Έλληνες: Το μέλλον που μας σχεδιάζουν κινείται μεταξύ εθνικού εξευτελισμού και εθνικής τραγωδίας. Και, αν υπάρχουν κάποιοι που νομίζουν ότι μας καλύπτει η επιφύλαξη που κατέθεσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος στον ΟΗΕ το 2015 για την εξαίρεση των θεμάτων άμυνας και κυριαρχίας από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου, τους προτρέπω να το ξεχάσουν. Και εγώ το ίδιο νόμιζα. Μόνο που η επιφύλαξη Βενιζέλου δεν είναι καθολική – έχει ορθάνοιχτα παράθυρα. Ορίζει ό,τι ισχύει για θέματα άμυνας και κυριαρχίας, εκτός κι αν τα δύο μέρη αποφασίσουν να τα εντάξουν σε συνυποσχετικό!
Δυστυχώς, οι εξελίξεις που έρχονται -εκτός κι αν μας σώσει ένας παγκόσμιος πόλεμος- θα θίξουν τον σκληρό πυρήνα της εθνικής μας κυριαρχίας και θα απειλήσουν την εδαφική μας ακεραιότητα. Όπως λέει ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής σε συνομιλητές του, «αυτή θα είναι η πλέον δύσκολη χρονιά για την Ελλάδα μετά το 1974». Μια σχετικά ασφαλής προβολή των εξελίξεων στην περιοχή μας είναι η εξής – αναλαμβάνω το ρίσκο να τη διατυπώσω:
• Πρωτοκολλείται στον ΟΗΕ αυτό που εμείς ονομάζουμε «μνημόνιο» και αυτό που οι Τούρκοι αποκαλούν «διεθνή συμφωνία» με τη Λιβύη.
• Ο Ερντογάν αποστέλλει ερευνητικό, ίσως και μέσα στον μήνα, σε ακατοίκητο νησί του Αιγαίου, το οποίο περιλαμβάνεται στη συμφωνία και, κατά τους Αμερικανούς, δεν διαθέτει υφαλοκρηπίδα. Νησί που δεν ονοματίζεται στη Συνθήκη της Λωζάννης.
• Εμείς είτε παρακολουθούμε απαθώς, εξευτελιζόμενοι βεβαίως, την προσβολή του σκληρού πυρήνα της εθνικής μας κυριαρχίας και ζητάμε διάλογο «για την επίλυση συνοριακών διαφορών και συναφών θεμάτων», είτε αντιδρούμε και χτυπάμε.
• Εξαιρώντας από την ανάλυσή μου το δεύτερο σενάριο, στέκομαι στο πρώτο. Στον διάλογο. Εκεί, είτε καθόμαστε χωρίς ενδιάμεσους και συζητάμε απευθείας με τους Τούρκους όλα τα θέματα που βάζουν στο τραπέζι (γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νήσων Αιγαίου, Θράκη) είτε ζητάμε παραπομπή στη Χάγη του ΟΗΕ (το πιθανότερο). Με τη διαφορά ότι η Χάγη δεν είναι δωρεάν. Μόνο το τυρί για το δόλωμα στη φάκα είναι δωρεάν σε αυτή τη ζωή.
Για να πάμε στη Χάγη, οι Τούρκοι θα απαιτήσουν να άρουμε την επιφύλαξή μας από τη δικαιοδοσία του διεθνούς δικαστηρίου και να εντάξουμε στο συνυποσχετικό τις γκρίζες ζώνες και τον αφοπλισμό των Δωδεκανήσων. Με συνέπεια πέντε δικαστές να κρίνουν την εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας, ανοίγοντας τεράστια «Κερκόπορτα». Όπως έδειξε ο «Αττίλας 2» στην Κύπρο, οι Τούρκοι δεν σταματούν στο «1» αν βρουν πρόσφορο έδαφος.
Περιγράφω, βεβαίως, το καλύτερο σενάριο. Διότι υπάρχει και το σενάριο -βασικό κατά πολλούς- ότι οι Τούρκοι θα μας προκαλέσουν για να μας οδηγήσουν σε θερμό επεισόδιο με διακύβευμα κατάληψη εθνικού εδάφους και όχι απλώς γκριζάρισμα, όπως έγινε στα Ίμια.
Δεν γράφω σήμερα, αγαπητοί αναγνώστες, για να προκαλέσω πανικό, φόβο, ναυτία. Γράφω για να ενημερώσω πού βρισκόμαστε. Οφείλουμε να ξέρουμε πού βρισκόμαστε. Ο Μητσοτάκης δεν φταίει. Ούτε για το γεγονός ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καταθέσει χάρτη με τα σύνορα και τις συντεταγμένες μας στον ΟΗΕ την τελευταία δεκαετία, κάτι που οφείλεται -το ξέρω καλά- σε νουθεσίες των ΗΠΑ. Ούτε βεβαίως φταίει που οι Τούρκοι, με τις ΗΠΑ να τους έχουν ανάγκη στο Ιράν, με τη Ρωσία μαζί τους και με την Ευρώπη εξουδετερωμένη, έχουν μπει στον πειρασμό ότι «τώρα είναι η ώρα», όπως το 1974.
Ο Μητσοτάκης δεν φταίει, αλλά ο κλήρος τού έλαχε να διαχειριστεί μία από τις δυσκολότερες εθνικές κρίσεις από τη Μεταπολίτευση. Κατά τούτο, πρέπει, χωρίς κραυγές, να προετοιμάσει τον λαό για να μην κάθεται πάνω σε ένα ροζ συννεφάκι και να μην υποστεί βίαιο υπαρξιακό σοκ κάποιο πρωί.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, βεβαίως, ετοιμάζεται. Το γεγονός ότι αναζήτησε στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών το τηλεγράφημα που έστειλαν ομογενείς από το Τάρπον Σπρινκς στον Βενιζέλο, το 1923, προκειμένου να του ευχηθούν καλή δύναμη στις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης, δείχνει πώς αντιλαμβάνεται το διακύβευμα και ετοιμάζεται.
Αναζητά και αυτός ευχές για δύναμη. Το γεγονός ότι δέχεται διαπραγματεύσεις -αρκεί να μην είναι, κατά δήλωσή του, «εκβιαζόμενος»- επίσης δείχνει ότι ετοιμάζεται. Πρέπει να ετοιμαζόμαστε όλοι. Και να θυμόμαστε πώς διαπραγματεύτηκε στη Λωζάννη απέναντι στη Δύση ο εκπρόσωπος της ηττημένης Ελλάδας, ο λέων Βενιζέλος: Ως νικητής.
