Τρεις συμβουλές ενάντια στο στρες του εγκλεισμού δίνουν ένας πρώην άνδρας των ειδικών δυνάμεων του Αμερικανικού στρατού και ένας νευροεπιστήμονας, καθηγητής στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Στάνφορντ
Με...
Με...
τρεις βασικές συμβουλές ενάντια στο στρες του εγκλεισμού αποπειρώνται να βοηθήσουν το κοινό δύο άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά την αίσθηση της κλειστοφοβίας και τις συγγενείς παρενέργειες που επιφέρει σε ψυχο-πνευματικό αλλά και σωματικό επίπεδο.
Πρόκειται για τον Πατ Ντόσετ έναν πρώην άνδρα των ειδικών δυνάμεων του Αμερικανικού στρατού, ο οποίος, ως πεζοναύτης (SEAL), είχε επανειλημμένως αναγκαστεί να παραμείνει σε πολύ περιορισμένο χώρο, επί μεγάλο χρονικό διάστημα. Όσα προτείνει, βάσει της εμπειρίας του σε συνθήκες πολέμου, τις επιρρωνύει ο νευροεπιστήμονας Άντριου Χιούμπερμαν, καθηγητής στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Στάνφορντ.
Σε μία από τις αποστολές στις οποίες έλαβε μέρος ο κομάντο Ντόσετ ήταν αναγκασμένος να στριμωχτεί μαζί με άλλους τρεις μεγαλόσωμους άντρες των SEAL σε ένα μικρό υποβρύχιο, από αυτά που χαρακτηρίζονται σαν «τσέπης». Στην ουσία το SEAL Delivery Vehicle (SDV) έχει το μέγεθος μιας τορπίλης -απλώς είναι επανδρωμένο. Εκτός από τους τέσσερεις κομάντο, μέσα στο σκάφος υπήρχε εξοπλισμός, οπλισμός, εφόδια κ.λπ. Οι SEAL ήταν τυλιγμένοι στο σκοτάδι, την υγρασία, το κρύο και την ασφυκτική έλλειψη χώρου για ώρες. Οι ίδιοι δεν ήξεραν για πόσο χρόνο θα έμεναν εκεί -περίπου όπως και η ανθρωπότητα που δεν γνωρίζει τη λήξη των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία.
Όπως λέει ο Πατ Ντόσετ «μετά από 1 ώρα μέσα στο υποβρύχιο νιώθεις έντονη ναυτία. Αλλά το μόνο περιθώριο που έχεις για να αδειάσεις το στομάχι σου, είναι η μάσκα οξυγόνου που φοράς. Στις δύο ώρες εκεί μέσα αρχίζουν οι κράμπες. Αλλά επειδή δεν υπάρχει χώρος για διατάσεις, απλώς υπομένεις τους πόνους και περιμένεις να υποχωρήσουν.
» Στο τρίωρο έχεις την αίσθηση πως τρελαίνεσαι, βλέπεις διάφορα λαμπερά πράγματα να χορεύουν στο σκοτάδι. Και ύστερα, στις 4-5 ώρες, το υποβρύχιο πιάνει βυθό, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από την παραλία. Είναι η ώρα να βγούμε. Η βόλτα μέχρι το 'γραφείο' τελειώνει και βγαίνουμε για να πιάσουμε την κανονική δουλειά».
Κατά τη γνώμη του Ντόσετ, η τρέχουσα κατάσταση, ενώ διαφέρει κατά πολύ από ό,τι έζησε στη θητεία του ως SEAL, παρουσιάζει επίσης πολλές ομοιότητες. Και γι' αυτό, συνιστά έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο προσέγγισης για την επιβίωση υπό συνθήκες καταναγκαστικού εγκλεισμού:
Συμβουλή Νο.1: Όταν νιώθετε πως χάνετε τον έλεγχο, μετατοπίστε το τέρμα πιο κοντά σε εσάς
Το να χάνεις τον έλεγχο είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας να εκτελέσετε υπερβολικά πολλές πνευματικές εργασίες ταυτόχρονα. Εάν όμως περιορίσετε το σετ των ενεργειών που πρέπει να εκτελέσετε, τότε μειώνετε την επιβάρυνση στον πρόσθιο φλοιό του εγκεφάλου σας. Ο πρόσθιος φλοιός είναι το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου στο οποίο λαμβάνει χώρα ο σχεδιασμός και η εκτέλεση μιας ενέργειας. Με μειωμένη πίεση στη συγκεκριμένη περιοχή, ο εγκέφαλος δεν κινδυνεύει να καταληφθεί από τον πανικό. Επομένως, όσο πιο μικρές και απλοποιημένες είναι οι κινήσεις που σκέφτεστε να κάνετε, τόσο πιο εύκολα θα τις εκτελέσετε με επιτυχία. Και τόσο πιο γρήγορα ο εγκέφαλός σας θα σας απαλλάξει από την αίσθηση της απώλειας ελέγχου, επιστρέφοντας σε κανονικό ρυθμό λειτουργίας.
Οι Ντόσετ και Χιούμπερμαν συμβουλεύουν τον καθέναν που βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό και καλείται να διαχειριστεί πολλά και σύνθετα προβλήματα την ίδια στιγμή, να συγκεντρώνει την προσοχή του σε κάτι μεμονωμένο. Η ενδεδειγμένη μέθοδος δράσης είναι το να εστιάζουμε σε αυτό που ξέρουμε πως θα μας πάρει 5-10 λεπτά για να το επιλύσουμε, παρά να προβληματιζόμαστε για το τι θα κάνουμε σε διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας.
Λένε χαρακτηριστικά οι δύο Αμερικανοί, ότι «ακόμη και εάν έχετε ανήσυχα παιδιά μέσα στο σπίτι ενώ εσείς πρέπει να δουλέψετε, την ίδια στιγμή ο/η σύντροφός σας ή κάποιος οικείος σας έχει πανικοβληθεί από το άγχος του για το μέλλον -πχ επειδή θα μείνει άνεργος- ή οποιαδήποτε άλλη δυσκολία, πάντα μπορείτε να χωρίσετε την όλη κατάσταση σε επιμέρους τμήματα».
Και ειδικά ο Πατ Ντόσετ εξηγεί ότι αυτό ακριβώς κάνουν οι SEAL: «Όσοι υπόκεινται στις δοκιμασίες για να ενταχθούν στο σώμα, περνούν τη λεγόμενη Εβδομάδα της Κόλασης. Τους αναγκάζουν να μένουν άγρυπνοι επί μερόνυχτα, μέσα στο κρύο και την υγρασία. Στο σύνολό της, αυτή η Εβδομάδα της Κόλασης περιλαμβάνει υπερβολικά πολλά δεδομένα προς διαχείριση και επεξεργασία από τον εγκέφαλο των υποψηφίων κομάντο. Αυτοί που τα καταφέρνουν τελικά είναι εκείνοι που εστιάζουν στο πώς θα αντέξουν ως το τέλος της ημέρας, ως το επόμενο γεύμα, ή -ακόμη πιο λίγο- για το πώς θα κατορθώσουν να μην τα παρατήσουν για μόλις άλλα 5 λεπτά».
Συμβουλή Νο.2: Όταν νιώθετε ανήμποροι, αναλάβετε πρωτοβουλία δράσης
Η εντύπωση της ανικανότητας πηγάζει από την αίσθηση της απώλειας συνειδητού ελέγχου. Κι αυτό έχει να κάνει με την ντοπαμίνη. Πρόκειται για μια ουσία που εκκρίνεται σαν «ανταμοιβή», που προσφέρει ικανοποίηση και ευχαρίστηση στον οργανισμό. Η έντολη για την έκκρισή της δίνεται όχι μόνο εκ των υστέρων, όταν έχει επιτευχθεί ένας στόχος, αλλά και προκαταβολικά, κατά την προσμονή μιας επιτυχίας.
Όταν λοιπόν παραλύετε, ανίκανοι να αποφασίσετε και να δράσετε, ο οργανισμός σας βρίσκει ένα φράγμα στην παραγωγή ντοπαμίνης. Και, η έλλειψη ντοπαμίνης, εντείνει ακόμη περισσότερο την αίσθηση της ανημπόριας, οπότε μπαίνετε σε φαύλο κύκλο. Γι' αυτό πρέπει να επανεργοποιήσετε «δια της βίας» τον εαυτό σας, περίπου όπως κάνουν οι κομάντο: «Όταν οι SEAL βρίσκονται σε κατάσταση που νιώθουν ότι τα χάνουν» λέει ο Πατ Ντόσετ, «είναι μαθημένοι να καταφεύγουν αμέσως σε κάποιου είδους δράση. Μπορεί να είναι κάτι παραμικρό και επουσιώδες, όπως πχ το να τριπλο-ελέγξουν τον εξοπλισμό τους πριν πέσουν από αεροπλάνο σε νυχτερινή επιχείρηση. Ή, όπως μας είχε συμβουλεύσει ένας αξιωματικος κάποτε, 'όταν είσαι χωμένος στη λάσπη, τραγούδα'».
Αυτό που συστήνουν οι Ντόσετ και Χιούμπερμαν είναι πχ να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κοκκαλώνει από τον τρόμο για τα χειρότερα που μπορεί να μας συμβούν. Αντίθετα, θα πρέπει κανείς να καταπολεμά τον πανικό με ενεργητικό τρόπο, ακόμη και με τις πιο απλές των κινήσεων, όπως πχ το να σηκωθεί και να φτιάξει ένα ρόφημα, να διαβάσει ένα παραμύθι στα παιδιά του/της κ.ο.κ.
Συμβουλή Νο.3: Όταν νιώθεις μόνος, βοήθησε κάποιον άλλον
Είναι ζήτημα βιοχημείας: Το να φροντίζεις άλλους γύρω σου, ενεργοποιεί μερικά από τα πλέον αρχέγονα κυκλώματα του εγκεφάλου, τα οποία παράγουν ουσίες ευχαρίστησης, όπως η οξυτοκίνη και η σεροτονίνη. Το έμπρακτο ενδιαφέρον μας για κάποιον άλλον, κάνει καλό στον εαυτό μας, καθώς παράλληλα αποκλείει την έκκριση ουσιών που προκαλούν δυσθυμία και μελαγχολία. Οι Αμερικανοί κομάντο εκπαιδεύονται, πάνω από όλα, στο να αλληλοϋποστηρίζονται, να νοιάζεται ο ένας για τον άλλον και όλοι μαζί για την ομάδα. Το δίδαγμα είναι προφανές.
Πρόκειται για τον Πατ Ντόσετ έναν πρώην άνδρα των ειδικών δυνάμεων του Αμερικανικού στρατού, ο οποίος, ως πεζοναύτης (SEAL), είχε επανειλημμένως αναγκαστεί να παραμείνει σε πολύ περιορισμένο χώρο, επί μεγάλο χρονικό διάστημα. Όσα προτείνει, βάσει της εμπειρίας του σε συνθήκες πολέμου, τις επιρρωνύει ο νευροεπιστήμονας Άντριου Χιούμπερμαν, καθηγητής στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Στάνφορντ.
Σε μία από τις αποστολές στις οποίες έλαβε μέρος ο κομάντο Ντόσετ ήταν αναγκασμένος να στριμωχτεί μαζί με άλλους τρεις μεγαλόσωμους άντρες των SEAL σε ένα μικρό υποβρύχιο, από αυτά που χαρακτηρίζονται σαν «τσέπης». Στην ουσία το SEAL Delivery Vehicle (SDV) έχει το μέγεθος μιας τορπίλης -απλώς είναι επανδρωμένο. Εκτός από τους τέσσερεις κομάντο, μέσα στο σκάφος υπήρχε εξοπλισμός, οπλισμός, εφόδια κ.λπ. Οι SEAL ήταν τυλιγμένοι στο σκοτάδι, την υγρασία, το κρύο και την ασφυκτική έλλειψη χώρου για ώρες. Οι ίδιοι δεν ήξεραν για πόσο χρόνο θα έμεναν εκεί -περίπου όπως και η ανθρωπότητα που δεν γνωρίζει τη λήξη των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία.
Όπως λέει ο Πατ Ντόσετ «μετά από 1 ώρα μέσα στο υποβρύχιο νιώθεις έντονη ναυτία. Αλλά το μόνο περιθώριο που έχεις για να αδειάσεις το στομάχι σου, είναι η μάσκα οξυγόνου που φοράς. Στις δύο ώρες εκεί μέσα αρχίζουν οι κράμπες. Αλλά επειδή δεν υπάρχει χώρος για διατάσεις, απλώς υπομένεις τους πόνους και περιμένεις να υποχωρήσουν.
» Στο τρίωρο έχεις την αίσθηση πως τρελαίνεσαι, βλέπεις διάφορα λαμπερά πράγματα να χορεύουν στο σκοτάδι. Και ύστερα, στις 4-5 ώρες, το υποβρύχιο πιάνει βυθό, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από την παραλία. Είναι η ώρα να βγούμε. Η βόλτα μέχρι το 'γραφείο' τελειώνει και βγαίνουμε για να πιάσουμε την κανονική δουλειά».
Κατά τη γνώμη του Ντόσετ, η τρέχουσα κατάσταση, ενώ διαφέρει κατά πολύ από ό,τι έζησε στη θητεία του ως SEAL, παρουσιάζει επίσης πολλές ομοιότητες. Και γι' αυτό, συνιστά έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο προσέγγισης για την επιβίωση υπό συνθήκες καταναγκαστικού εγκλεισμού:
Συμβουλή Νο.1: Όταν νιώθετε πως χάνετε τον έλεγχο, μετατοπίστε το τέρμα πιο κοντά σε εσάς
Το να χάνεις τον έλεγχο είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας να εκτελέσετε υπερβολικά πολλές πνευματικές εργασίες ταυτόχρονα. Εάν όμως περιορίσετε το σετ των ενεργειών που πρέπει να εκτελέσετε, τότε μειώνετε την επιβάρυνση στον πρόσθιο φλοιό του εγκεφάλου σας. Ο πρόσθιος φλοιός είναι το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου στο οποίο λαμβάνει χώρα ο σχεδιασμός και η εκτέλεση μιας ενέργειας. Με μειωμένη πίεση στη συγκεκριμένη περιοχή, ο εγκέφαλος δεν κινδυνεύει να καταληφθεί από τον πανικό. Επομένως, όσο πιο μικρές και απλοποιημένες είναι οι κινήσεις που σκέφτεστε να κάνετε, τόσο πιο εύκολα θα τις εκτελέσετε με επιτυχία. Και τόσο πιο γρήγορα ο εγκέφαλός σας θα σας απαλλάξει από την αίσθηση της απώλειας ελέγχου, επιστρέφοντας σε κανονικό ρυθμό λειτουργίας.
Οι Ντόσετ και Χιούμπερμαν συμβουλεύουν τον καθέναν που βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό και καλείται να διαχειριστεί πολλά και σύνθετα προβλήματα την ίδια στιγμή, να συγκεντρώνει την προσοχή του σε κάτι μεμονωμένο. Η ενδεδειγμένη μέθοδος δράσης είναι το να εστιάζουμε σε αυτό που ξέρουμε πως θα μας πάρει 5-10 λεπτά για να το επιλύσουμε, παρά να προβληματιζόμαστε για το τι θα κάνουμε σε διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας.
Λένε χαρακτηριστικά οι δύο Αμερικανοί, ότι «ακόμη και εάν έχετε ανήσυχα παιδιά μέσα στο σπίτι ενώ εσείς πρέπει να δουλέψετε, την ίδια στιγμή ο/η σύντροφός σας ή κάποιος οικείος σας έχει πανικοβληθεί από το άγχος του για το μέλλον -πχ επειδή θα μείνει άνεργος- ή οποιαδήποτε άλλη δυσκολία, πάντα μπορείτε να χωρίσετε την όλη κατάσταση σε επιμέρους τμήματα».
Και ειδικά ο Πατ Ντόσετ εξηγεί ότι αυτό ακριβώς κάνουν οι SEAL: «Όσοι υπόκεινται στις δοκιμασίες για να ενταχθούν στο σώμα, περνούν τη λεγόμενη Εβδομάδα της Κόλασης. Τους αναγκάζουν να μένουν άγρυπνοι επί μερόνυχτα, μέσα στο κρύο και την υγρασία. Στο σύνολό της, αυτή η Εβδομάδα της Κόλασης περιλαμβάνει υπερβολικά πολλά δεδομένα προς διαχείριση και επεξεργασία από τον εγκέφαλο των υποψηφίων κομάντο. Αυτοί που τα καταφέρνουν τελικά είναι εκείνοι που εστιάζουν στο πώς θα αντέξουν ως το τέλος της ημέρας, ως το επόμενο γεύμα, ή -ακόμη πιο λίγο- για το πώς θα κατορθώσουν να μην τα παρατήσουν για μόλις άλλα 5 λεπτά».
Συμβουλή Νο.2: Όταν νιώθετε ανήμποροι, αναλάβετε πρωτοβουλία δράσης
Η εντύπωση της ανικανότητας πηγάζει από την αίσθηση της απώλειας συνειδητού ελέγχου. Κι αυτό έχει να κάνει με την ντοπαμίνη. Πρόκειται για μια ουσία που εκκρίνεται σαν «ανταμοιβή», που προσφέρει ικανοποίηση και ευχαρίστηση στον οργανισμό. Η έντολη για την έκκρισή της δίνεται όχι μόνο εκ των υστέρων, όταν έχει επιτευχθεί ένας στόχος, αλλά και προκαταβολικά, κατά την προσμονή μιας επιτυχίας.
Όταν λοιπόν παραλύετε, ανίκανοι να αποφασίσετε και να δράσετε, ο οργανισμός σας βρίσκει ένα φράγμα στην παραγωγή ντοπαμίνης. Και, η έλλειψη ντοπαμίνης, εντείνει ακόμη περισσότερο την αίσθηση της ανημπόριας, οπότε μπαίνετε σε φαύλο κύκλο. Γι' αυτό πρέπει να επανεργοποιήσετε «δια της βίας» τον εαυτό σας, περίπου όπως κάνουν οι κομάντο: «Όταν οι SEAL βρίσκονται σε κατάσταση που νιώθουν ότι τα χάνουν» λέει ο Πατ Ντόσετ, «είναι μαθημένοι να καταφεύγουν αμέσως σε κάποιου είδους δράση. Μπορεί να είναι κάτι παραμικρό και επουσιώδες, όπως πχ το να τριπλο-ελέγξουν τον εξοπλισμό τους πριν πέσουν από αεροπλάνο σε νυχτερινή επιχείρηση. Ή, όπως μας είχε συμβουλεύσει ένας αξιωματικος κάποτε, 'όταν είσαι χωμένος στη λάσπη, τραγούδα'».
Αυτό που συστήνουν οι Ντόσετ και Χιούμπερμαν είναι πχ να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κοκκαλώνει από τον τρόμο για τα χειρότερα που μπορεί να μας συμβούν. Αντίθετα, θα πρέπει κανείς να καταπολεμά τον πανικό με ενεργητικό τρόπο, ακόμη και με τις πιο απλές των κινήσεων, όπως πχ το να σηκωθεί και να φτιάξει ένα ρόφημα, να διαβάσει ένα παραμύθι στα παιδιά του/της κ.ο.κ.
Συμβουλή Νο.3: Όταν νιώθεις μόνος, βοήθησε κάποιον άλλον
Είναι ζήτημα βιοχημείας: Το να φροντίζεις άλλους γύρω σου, ενεργοποιεί μερικά από τα πλέον αρχέγονα κυκλώματα του εγκεφάλου, τα οποία παράγουν ουσίες ευχαρίστησης, όπως η οξυτοκίνη και η σεροτονίνη. Το έμπρακτο ενδιαφέρον μας για κάποιον άλλον, κάνει καλό στον εαυτό μας, καθώς παράλληλα αποκλείει την έκκριση ουσιών που προκαλούν δυσθυμία και μελαγχολία. Οι Αμερικανοί κομάντο εκπαιδεύονται, πάνω από όλα, στο να αλληλοϋποστηρίζονται, να νοιάζεται ο ένας για τον άλλον και όλοι μαζί για την ομάδα. Το δίδαγμα είναι προφανές.
