Σ Η Μ Ε Ρ Α η μνήμη των Πρωτομαρτύρων της Αγχόνης, αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Πριν 64 χρόνια, 10η Μαΐου 1956 ημέρα Πέμπτη της Διακαινησίμου, οι Εγγλέζοι δήμιοι – αποικιοκράτες – κατακτητές, εκτέλεσαν δι’ απαγχονισμού στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας τους γενναίους νεαρούς μαχητές του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου:
– Μιχαλάκη Καραολή 23 χρόνων από το Παλαιχώρι και
– Ανδρέα Δημητρίου 22 χρόνων από τον Άγιο Μάμα Λεμεσού.
Οι δύο πρώτοι τάφοι στα Φυλακισμένα Μνήματα.
ΕΝΑΝ δοκιμασμένης βαρβαρότητας στρατάρχη της βρετανικής αποικιοκρατίας, που «τα χέρια του έσταζαν αίμα» απ’ την καταστολή της εξέγερσης των ιθαγενών Μάου-Μάου της Αφρικής, τον αρχηγό του Βρετανικού Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου, τον σερ Τζων Χάρντινγκ, είχε στείλει απ’ τον Οκτώβριο του 1955 η τότε κυβέρνηση Άντονι Ίντεν της και νυν βασίλισσας Ελισάβετ Β΄, ως κυβερνήτη της εδώ αποικίας της (Colony of Cyprus), για να εξοντώσει την αρξάμενη από 1η Απριλίου 1955 Κυπριακή Επανάσταση και να διαλύσει τους «ολιγάριθμους τρομοκράτες» (όπως τους αποκαλούσε) της Ε.Ο.Κ.Α.
ΜΕΣΑ στους πρώτους επτά μήνες της θητείας του ο κυβερνήτης της Colony of Cyprus στρατάρχης Χάρντινγκ, με την αγριότητα των μεθόδων του, που θύμιζαν ναζιστικές πρακτικές (δέκα χρόνια μετά την ήττα του Ναζισμού), «πέτυχε» να μεταβάλει σε συνειδητούς υποστηρικτές της απελευθερωτικής και ηρωικής μας Ε.Ο.Κ.Α. σύμπαντα τον Ελληνισμό σε Ελλάδα και Κύπρο.
– Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, Κρατητήρια, που έστησε για χιλιάδες συλλαμβανόμενους αδίκαστους Έλληνες Κυπρίους, η εξορία στις Σεϋχέλλες του ηγέτη του αγωνιζόμενου κυπριακού λαού Εθνάρχη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τριών συνεργατών του, τα μπουντρούμια φρικτών βασανιστηρίων σε βάρος κάθε συλλαμβανομένου τα οποία κακουργηματικώς λειτουργούσαν συστηματικά στα ανακριτήρια των οργάνων του Χάρντινγκ προκειμένου οι βασανιζόμενοι να προδώσουν πού κρυβόταν ο Αρχηγός Διγενής κι οι συναγωνιστές του, η βαναυσότητα των «νόμων εκτάκτου ανάγκης» και τα θανατηφόρα «ειδικά δικαστήρια» που επέβαλε, τα «κκέρφιου» του κατ’ οίκον περιορισμού σε βάρος του καταδυναστευόμου πληθυσμού και πάνω απ’ όλα οι Αγχόνες που έστησε για τους αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α, συνένωσαν σε αντι-βρετανικές διαδηλώσεις σ’ όλη την Ελλάδα, για 1η φορά μετά τον φρικτό εμφύλιο πόλεμο 1946-1949, όλους τους Έλληνες. Ακόμη και τους παρασημοφορημένους απ’ την Βρεττανία βετεράνους συμπολεμιστές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εναντίον της χιτλερικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, οι οποίοι πέταξαν με βδελυγμία κατάμουτρα τα παράσημά τους στα κατά τόπους βρετανικά προξενεία.
ΜΙΑ ΜΕΡΑ πριν ο Χάρντινγκ απαγχονίσει τον Καραολή και τον Δημητρίου όλη η Ελλάδα ήταν στους δρόμους κραυγάζοντας την πανελλήνια απαίτηση για τη σωτηρία της ζωής τους: Την Τετάρτη της Διακαινησίμου 9η Μαΐου 1956, σε κάθε πόλη ο ελλα-δικός μας λαός μετείχε σε ογκώδεις μαχητικές διαδηλώσεις απαιτώντας απ’ τους «συμμάχους» Άγγλους, (α) την αποτροπή του φρικτού εγκλήματος σε βάρος των δύο πατριωτών και (β) την Ένωσιν της αγωνιζόμενης Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα.
Τ Ε Σ Σ Ε Ρ Ε Ι Σ Ελλα-δικοί μας θυσιάστηκαν, εκείνη την Τετάρτη, στις συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και της αστυνομίας που έστειλε εναντίον τους στην Αθήνα η πρώτη κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή:
1. Ευάγγελος Γεροντής, απ’ την Κρήτη.
2. Ιωάννης Κωνσταντόπουλος, απ’ την Τρίπολη.
3. Φραγκίσκος Νικολάου, απ’ τον Πειραιά.
4. Κωνσταντίνος Γιαννακούρης αστυφύλακας απ’ τη Δωρίδα.
«Τέσσερεις νεκροί και 164 τραυματίαι εις Αθήνας κατά τας χθεσινάς βιαίας συγκρούσεις», έγραφε 1η σελίδα, μεσημέρι της Πέμπτης 10.5.1956 η αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα».
Κι ο πρώτος, μεγαλύτερος τίτλος, τυπωμένος πιο ψηλά:
«Απηγχονίσθησαν την αυγήν οι δύο ήρωες της ελευθερίας. Ελλάς-Κύπρος θρηνούν τα μαρτυρικά τέκνα των και ορκίζονται εκδίκησιν»…
Δ Ε Ν ΥΠΑΡΧΕΙ πόλη στην Ελλάδα που να μην έχει, από το 1956, μία και περισσότερες οδούς με τ’ όνομα των Καραολή και Δημητρίου. Κανένα άλλο όνομα δεν έχει τόσες οδούς πανελληνίως: Των Πρωτομαρτύρων στην Αγχόνη, αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Οι πρώτοι που τάφηκαν, εν κρυπτώ, σε εντός των φυλακών κοιμητήριο που έφτιαξαν εσπευσμένα οι Εγγλέζοι δήμιοι, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν στους δρόμους της Κύπρου την παλλαϊκή έκρηξη στις κηδείες των ηρώων, όπως είχε συμβεί τον Δεκέμβριο του 1955 στη Λευκωσία, στην κηδεία του πρώτου ήρωα σε μάχη, αντάρτη Χαράλαμπου Μούσκου.
Καραολής και Δημητρίου οδηγήθηκαν από τα κελιά των μελλοθανάτων στον θάλαμο της αγχόνης ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο, την ώρα που αντηχούσαν στεντόρεια απ’ όλα τα κελιά των Κεντρικών Φυλακών, οι στίχοι του «Σε γνωρίζω από την κόψιν του σπαθιού της τρομερή»…
ΠΕΜΠΤΗ 10η Μαΐου 1956, πριν ακόμη ξημερώσει ενταφιάστηκαν οι πρώτοι δύο στα, εν τέλει, Εννέα Φυλακισμένα Μνήματα των 13 εκ των αθανάτων έκτοτε ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α. που θυσιάστηκαν:
Εννέα στην Αγχόνη. Δύο στα Κρησφύγετα. Δύο στις Ενέδρες.
(1) Μιχαλάκης Καραολής και
(2) Ανδρέας Δημητρίου, στις 10.5.1956.
(3) Ανδρέας Ζάκος,
(4) Χαρίλαος Μιχαήλ και
(5) Ιάκωβος Πατάτσος, στις 9.8.1956.
(6) Στέλιος Μαυρομμάτης,
(7) Ανδρέας Παναγίδης και
(8) Μιχαήλ Κουτσόφτας, στις 21.9.1956.
(9) Μάρκος Δράκος 18.1.1957.
(10) Γρηγόρης Αυξεντίου 3.3.1957.
(11) Ευαγόρας Παλληκαρίδης 13.3.1957.
(12) Στυλιανός Λένας, 28.3.1957.
(13) Κυριάκος Μάτσης, 19.11.1958.
Φυλακισμένα Μνήματα: Έκτοτε η κιβωτός με τα άγια των αγίων του αγώνα για σύμπαντα τον Ελληνισμό.
– Η κιβωτός των Αρχαγγέλων της Λευτεριάς που αναμένουν εκεί υπομονετικά για να δώσουν, χέρι με χέρι, την σκυτάλη του απελευθερωτικού αγώνα, σε απογόνους οι οποίοι θα φανούν άξιοι, πρόθυμοι και ικανοί σκυταλοδρόμοι της λευτεριάς, απ’ τα κόκκαλα βγαλμένης των Ελλήνων τα ιερά.
ΛΑΖΑΡΟΣ Α. ΜΑΥΡΟΣ
– Ανδρέα Δημητρίου 22 χρόνων από τον Άγιο Μάμα Λεμεσού.
Οι δύο πρώτοι τάφοι στα Φυλακισμένα Μνήματα.
ΕΝΑΝ δοκιμασμένης βαρβαρότητας στρατάρχη της βρετανικής αποικιοκρατίας, που «τα χέρια του έσταζαν αίμα» απ’ την καταστολή της εξέγερσης των ιθαγενών Μάου-Μάου της Αφρικής, τον αρχηγό του Βρετανικού Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου, τον σερ Τζων Χάρντινγκ, είχε στείλει απ’ τον Οκτώβριο του 1955 η τότε κυβέρνηση Άντονι Ίντεν της και νυν βασίλισσας Ελισάβετ Β΄, ως κυβερνήτη της εδώ αποικίας της (Colony of Cyprus), για να εξοντώσει την αρξάμενη από 1η Απριλίου 1955 Κυπριακή Επανάσταση και να διαλύσει τους «ολιγάριθμους τρομοκράτες» (όπως τους αποκαλούσε) της Ε.Ο.Κ.Α.
ΜΕΣΑ στους πρώτους επτά μήνες της θητείας του ο κυβερνήτης της Colony of Cyprus στρατάρχης Χάρντινγκ, με την αγριότητα των μεθόδων του, που θύμιζαν ναζιστικές πρακτικές (δέκα χρόνια μετά την ήττα του Ναζισμού), «πέτυχε» να μεταβάλει σε συνειδητούς υποστηρικτές της απελευθερωτικής και ηρωικής μας Ε.Ο.Κ.Α. σύμπαντα τον Ελληνισμό σε Ελλάδα και Κύπρο.
– Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, Κρατητήρια, που έστησε για χιλιάδες συλλαμβανόμενους αδίκαστους Έλληνες Κυπρίους, η εξορία στις Σεϋχέλλες του ηγέτη του αγωνιζόμενου κυπριακού λαού Εθνάρχη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τριών συνεργατών του, τα μπουντρούμια φρικτών βασανιστηρίων σε βάρος κάθε συλλαμβανομένου τα οποία κακουργηματικώς λειτουργούσαν συστηματικά στα ανακριτήρια των οργάνων του Χάρντινγκ προκειμένου οι βασανιζόμενοι να προδώσουν πού κρυβόταν ο Αρχηγός Διγενής κι οι συναγωνιστές του, η βαναυσότητα των «νόμων εκτάκτου ανάγκης» και τα θανατηφόρα «ειδικά δικαστήρια» που επέβαλε, τα «κκέρφιου» του κατ’ οίκον περιορισμού σε βάρος του καταδυναστευόμου πληθυσμού και πάνω απ’ όλα οι Αγχόνες που έστησε για τους αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α, συνένωσαν σε αντι-βρετανικές διαδηλώσεις σ’ όλη την Ελλάδα, για 1η φορά μετά τον φρικτό εμφύλιο πόλεμο 1946-1949, όλους τους Έλληνες. Ακόμη και τους παρασημοφορημένους απ’ την Βρεττανία βετεράνους συμπολεμιστές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εναντίον της χιτλερικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, οι οποίοι πέταξαν με βδελυγμία κατάμουτρα τα παράσημά τους στα κατά τόπους βρετανικά προξενεία.
ΜΙΑ ΜΕΡΑ πριν ο Χάρντινγκ απαγχονίσει τον Καραολή και τον Δημητρίου όλη η Ελλάδα ήταν στους δρόμους κραυγάζοντας την πανελλήνια απαίτηση για τη σωτηρία της ζωής τους: Την Τετάρτη της Διακαινησίμου 9η Μαΐου 1956, σε κάθε πόλη ο ελλα-δικός μας λαός μετείχε σε ογκώδεις μαχητικές διαδηλώσεις απαιτώντας απ’ τους «συμμάχους» Άγγλους, (α) την αποτροπή του φρικτού εγκλήματος σε βάρος των δύο πατριωτών και (β) την Ένωσιν της αγωνιζόμενης Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα.
Τ Ε Σ Σ Ε Ρ Ε Ι Σ Ελλα-δικοί μας θυσιάστηκαν, εκείνη την Τετάρτη, στις συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και της αστυνομίας που έστειλε εναντίον τους στην Αθήνα η πρώτη κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή:
1. Ευάγγελος Γεροντής, απ’ την Κρήτη.
2. Ιωάννης Κωνσταντόπουλος, απ’ την Τρίπολη.
3. Φραγκίσκος Νικολάου, απ’ τον Πειραιά.
4. Κωνσταντίνος Γιαννακούρης αστυφύλακας απ’ τη Δωρίδα.
«Τέσσερεις νεκροί και 164 τραυματίαι εις Αθήνας κατά τας χθεσινάς βιαίας συγκρούσεις», έγραφε 1η σελίδα, μεσημέρι της Πέμπτης 10.5.1956 η αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα».
Κι ο πρώτος, μεγαλύτερος τίτλος, τυπωμένος πιο ψηλά:
«Απηγχονίσθησαν την αυγήν οι δύο ήρωες της ελευθερίας. Ελλάς-Κύπρος θρηνούν τα μαρτυρικά τέκνα των και ορκίζονται εκδίκησιν»…
Δ Ε Ν ΥΠΑΡΧΕΙ πόλη στην Ελλάδα που να μην έχει, από το 1956, μία και περισσότερες οδούς με τ’ όνομα των Καραολή και Δημητρίου. Κανένα άλλο όνομα δεν έχει τόσες οδούς πανελληνίως: Των Πρωτομαρτύρων στην Αγχόνη, αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Οι πρώτοι που τάφηκαν, εν κρυπτώ, σε εντός των φυλακών κοιμητήριο που έφτιαξαν εσπευσμένα οι Εγγλέζοι δήμιοι, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν στους δρόμους της Κύπρου την παλλαϊκή έκρηξη στις κηδείες των ηρώων, όπως είχε συμβεί τον Δεκέμβριο του 1955 στη Λευκωσία, στην κηδεία του πρώτου ήρωα σε μάχη, αντάρτη Χαράλαμπου Μούσκου.
Καραολής και Δημητρίου οδηγήθηκαν από τα κελιά των μελλοθανάτων στον θάλαμο της αγχόνης ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο, την ώρα που αντηχούσαν στεντόρεια απ’ όλα τα κελιά των Κεντρικών Φυλακών, οι στίχοι του «Σε γνωρίζω από την κόψιν του σπαθιού της τρομερή»…
ΠΕΜΠΤΗ 10η Μαΐου 1956, πριν ακόμη ξημερώσει ενταφιάστηκαν οι πρώτοι δύο στα, εν τέλει, Εννέα Φυλακισμένα Μνήματα των 13 εκ των αθανάτων έκτοτε ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α. που θυσιάστηκαν:
Εννέα στην Αγχόνη. Δύο στα Κρησφύγετα. Δύο στις Ενέδρες.
(1) Μιχαλάκης Καραολής και
(2) Ανδρέας Δημητρίου, στις 10.5.1956.
(3) Ανδρέας Ζάκος,
(4) Χαρίλαος Μιχαήλ και
(5) Ιάκωβος Πατάτσος, στις 9.8.1956.
(6) Στέλιος Μαυρομμάτης,
(7) Ανδρέας Παναγίδης και
(8) Μιχαήλ Κουτσόφτας, στις 21.9.1956.
(9) Μάρκος Δράκος 18.1.1957.
(10) Γρηγόρης Αυξεντίου 3.3.1957.
(11) Ευαγόρας Παλληκαρίδης 13.3.1957.
(12) Στυλιανός Λένας, 28.3.1957.
(13) Κυριάκος Μάτσης, 19.11.1958.
Φυλακισμένα Μνήματα: Έκτοτε η κιβωτός με τα άγια των αγίων του αγώνα για σύμπαντα τον Ελληνισμό.
– Η κιβωτός των Αρχαγγέλων της Λευτεριάς που αναμένουν εκεί υπομονετικά για να δώσουν, χέρι με χέρι, την σκυτάλη του απελευθερωτικού αγώνα, σε απογόνους οι οποίοι θα φανούν άξιοι, πρόθυμοι και ικανοί σκυταλοδρόμοι της λευτεριάς, απ’ τα κόκκαλα βγαλμένης των Ελλήνων τα ιερά.
ΛΑΖΑΡΟΣ Α. ΜΑΥΡΟΣ
