Δημήτρης Ρουκάς M.Sc.
Τεχν. Γεωπόνος Επιστημονικός Συνεργάτης Π.Ε. Πιερίας
Το άρθρο είναι αφιερωμένο σε όλα τα παλληκάρια που ήρθαν από τις εσχατιές της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, για να πολεμήσουν στην Ελλάδα και να «υπερασπιστούν τη χώρα στην οποία γεννήθηκαν τα γράμματα και ο πολιτισμός», όπως τους ανακοίνωσαν οι αξιωματικοί τους κατά το διάπλου της Μεσογείου ερχόμενοι στην Ελλάδα.
Μπορεί...
Τεχν. Γεωπόνος Επιστημονικός Συνεργάτης Π.Ε. Πιερίας
Το άρθρο είναι αφιερωμένο σε όλα τα παλληκάρια που ήρθαν από τις εσχατιές της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, για να πολεμήσουν στην Ελλάδα και να «υπερασπιστούν τη χώρα στην οποία γεννήθηκαν τα γράμματα και ο πολιτισμός», όπως τους ανακοίνωσαν οι αξιωματικοί τους κατά το διάπλου της Μεσογείου ερχόμενοι στην Ελλάδα.
Μπορεί...
η Ελληνική “Γραμμή Μαζινό” να ήταν τα ηρωικά οχυρά της «γραμμής Μεταξά» στην Ελληνοβουλγαρική μεθόριο, όμως και εδώ στην Πιερία είχαμε την δική μας γραμμή άμυνας κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δημιουργήθηκε στις αρχές Μαρτίου μέχρι τις αρχές του Απριλίου του 1941 ώστε να αντιμετωπιστεί η Γερμανική λαίλαπα. Οι Βρετανοί μετά από μια δύσκολη συμφωνία με τους Έλληνες στρατιωτικούς (αφού θα αφηνόταν σχεδόν ολόκληρη η Βόρεια Ελλάδα στα χέρια των Γερμανών και των Βουλγάρων που καραδοκούσαν από πίσω), καθώς η κοιλάδα του Αξιού ήταν βατή στα γερμανικά άρματα, όρισαν μια γραμμή άμυνας στη Βόρεια Ελλάδα βόρεια του Ολύμπου. Το σχέδιο ήταν η διαμόρφωση μια γραμμής άμυνας γνωστής ως «Γραμμή Αλιάκμονα». Η γραμμή ακολουθούσε τον άξονα, Βόρας - Βέρμιο – Πιέρια - Αλιάκμονας - Θερμαϊκός. Η Βόρεια Πιερία αποτέλεσε θέρετρο αυτής της γραμμής. Το τοπίο της κορυφογραμμής νότια των ρεμάτων της Νέας Αγαθούπολης - Τοπόνιτσα ήταν κατάλληλο ώστε να στηθεί μια αμυντική γραμμή, αφού η θέα προς τα βόρεια ήταν ξεκάθαρη και μπορούσε να οχυρωθεί εύκολα η νότια πλαγιά της κορυφογραμμής. Αν και δεν έχει την ηρωική αναγνώριση, παρόλα αυτά η «Γραμμή Αλιάκμονα» συνέβαλλε στο να καθυστερήσει την κάθοδο των Γερμανών. Με βάση το σχέδιο του ΓΕΣ, αποτελούσε μια φυσική οχυρή γραμμή για επιβραδυντικές αμυντικές ενέργειες.
Η δημιουργία οχυρωματικών έργων και η φύλαξη της γραμμής αυτής ανατέθηκε στις Συμμαχικές Δυνάμεις (Βρετανοί, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί) την ονομαζόμενη «W Force» και ήταν επικουρούμενοι και από ορισμένες Ελληνικές Δυνάμεις. Ο τομέας του ανατολικού τμήματος της γραμμής του Αλιάκμονα που βρισκόταν στην Πιερία, ανατέθηκε στους Νεοζηλανδούς (2η Νεοζηλανδική Μεραρχία - 2NZEF) (ΦΩΤ.1 )
ΦΩΤ.1 Η φύλαξη του ανατολικού τμήματος της γραμμής του Αλιάκμονα στην Πιερία, ανατέθηκε στους Νεοζηλανδούς 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία - 2NZEF.
Οι δυνάμεις αυτές θα έπρεπε να φυλάξουν ένα μέτωπο περίπου 22 – 24 χιλιόμετρα, στα οποία νοτιότερα βρίσκονταν 3 κύρια περάσματα που θα μπορούσαν να δράσουν τεθωρακισμένα άρματα. Το πέρασμα δυτικά από τον Όλυμπο προς τον Άγιο Δημήτριο και προς τα πίσω του, το πέρασμα από τα Σκοτινά - Φτέρη προς τα Σέρβια Κοζάνης και στην περιοχή μεταξύ του Ολύμπου και της θάλασσας στον ύψος του κάστρου του Πλαταμώνα.
Η τοπογραφία όπου έδραζε ο ανατολικός ή δεξιός τομέας της αμυντικής "Γραμμής Αλιάκμονα" στην Βόρεια Πιερία εκτεινόταν δυτικά από την ακτή του Αιγαίου στον κόλπο του Θερμαϊκού μέχρι την Ελαφίνα. Ξεκινούσε βόρεια της Σκάλας Ελευθεροχωρίου (Παραλία Μεθώνης σήμερα),στο ρέμα που χωρίζει την παραλία Μεθώνης με την Νέα Αγαθούπολη προχωρούσε περίπου ανάμεσα στα χωριά Κολινδρός και Σφενδάμη ακολουθώντας την κορυφογραμμή νότια του Καταχά και συνέχιζε πάλι νότια της κορυφογραμμής του Ρέματος Τοπόνιτσας και του οδικού άξονα των χωριών Παλαιόστανη, Μικρή Μηλιά μέχρι τα Ρυάκια (ΦΩΤ. 2). Από την κορυφογραμμή της αμυντικής γραμμής υπήρχε μια ευρεία θέα στους χαμηλότερους λόφους προς την πεδιάδα του Αλιάκμονα, με τη Θεσσαλονίκη να φαίνεται πέρα από τον κόλπο σε μια καθαρή μέρα. Πριν έρθουν οι Νεοζηλανδοί την γραμμή αυτή φύλαγε η 19η Ελληνική Μηχανοκίνητη Μεραρχία η οποία και αποχώρησε βόρεια προς την περιοχή της Δοϊράνης.
ΦΩΤ. 2 Οριοθέτηση της Αμυντικής Γραμμής του Αλιάκμονα στην Βόρεια Πιερία Γερμανικός χάρτης 1934.
Η Ανατολική αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα αποτελούνταν από μια αντιαρματική τάφρο και πρόχειρα χωμάτινα οχυρωματικά έργα με θέσεις πυροβόλων και χαρακώματα (ΦΩΤ. 3). Σήμερα από αυτές τις οχυρώσεις μπορούμε να βρούμε ελάχιστα τμήματα σε ορισμένα σημεία (ΦΩΤ. 4).
ΦΩΤ. 3 Χάρτης Γη περιοχής της Βόρεια Πιερίας στην οποία εντοπίζεται η αντιαρματική τάφρο στην Ανατολική αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα.
ΦΩΤ. 4 Ένα τμήμα της αντιαρματικής τάφρου που μπορούμε να βρούμε σημεία από την οχύρωση στην Γραμμή Αλιάκμονας Περιοχή Καταχάς.
Τα περισσότερα καθώς ήταν χωμάτινα έχουν επιχωματωθεί εν μέρει ή έγιναν χωράφια και δάσος. Παρ΄ όλα αυτά σε ορισμένα εμφανή σημεία βρίσκουμε τμήματα της αντιαρματικής τάφρου, θέσεις πυροβόλων και χαρακώματα (ΦΩΤ. 5).
ΦΩΤ. 5 Θέση πυροβολείου τμήμα οχύρωση στην Γραμμή Αλιάκμονας Περιοχή Καταχάς.
Ωστόσο, ακόμη και σε μέρη όπου δεν είναι ορατά πια, μπορούμε να τα εντοπίσουμε ειδικά την η αντιαρματική τάφρο καθώς έχει αφήσει το αποτύπωμά της πάνω στο έδαφος (ΦΩΤ.6)
ΦΩΤ. 6 Τμήμα αντιαρματικής τάφρου στην Περιοχή του Καταχά Δύσκολα μπορεί την εντοπίσει κάποιος καθώς μπορεί να περάσει για κανάλι πνιγμένο στην βλάστηση.
Στις αεροφωτογραφίες του 1945, φαίνονται οι οριζόντιες εκβαθύνσεις και μερικές φορές είναι ορατές στις δορυφορικές εικόνες ως μια ελαφρώς διαφορετική ζώνη χρώματος που τρέχει στο πεδίο (ΦΩΤ. 7).
ΦΩΤ. 7 Αεροφωτογραφία 1945 φαίνονται οι οριζόντιες εκβαθύνσεις της αντιαρματικής τάφρου.
Μετά από 80 σχεδόν χρόνια όμως, λίγοι δυστυχώς γνωρίζουν ότι η περιοχή είχε σκαφτεί για να κρατηθεί ζωντανό το δένδρο της ελευθερίας (ΦΩΤ. 8 & 9)
ΦΩΤ. 8 Ο Πρόεδρος της Τ.Κ Καταχά Πιερίας κ. Ευστάθιος Γ. Ακριτίδης από τους λίγους δυστυχώς που γνωρίζουν ότι η περιοχή είχε σκαφτεί για να κρατηθεί ζωντανό το δένδρο της ελευθερίας πριν από 80 περίπου χρόνια. Στο βάθος ο Καταχάς.
ΦΩΤ. 9 Ο κ.Ανδρέας Τοχοβίτης του Νικολάου 89 ετών από τους λίγους δυστυχώς που γνωρίζουν ότι η περιοχή (Παλαιόστανη) είχε σκαφτεί για να κρατηθεί ζωντανό το δένδρο της ελευθερίας πριν από 80 περίπου χρόνια. Στο βάθος ο Κολινδρός. Μαζί του ο Πρόεδρος της Τ.Κ Παλαιόστανης κ. Κωνσταντίνος Καραμήτρος.
Η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία, υπερασπίστηκε τη γραμμή από το Αιγαίο μέχρι τους πρόποδες των Πιερίων και τον Όλυμπο, με την 6η Ταξιαρχία της στον παράκτιο τομέα, την 4η ταξιαρχία στα δυτικά και την 5η Ταξιαρχία σε εφεδρεία στη διάβαση του Ολύμπου.
Δυστυχώς η αμυντική γραμμή του ποταμού Αλιάκμονα ήταν απλωμένη σε ένα τεράστιο μέτωπο και δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί ή να συνεχιστεί η άμυνα στη γραμμή μετά την Γερμανική εισβολή από το Μοναστήρι (Bitola) στην Ελλάδα όταν κατέρρευσε η Γιουγκοσλαβική αντίσταση.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους συνεργάστηκαν άψογα με τους Έλληνες στρατιώτες και άφησαν άριστες εντυπώσεις στον τοπικό πληθυσμό. Παράλληλα, δέχθηκαν θετικές κρίσεις από τους Βρετανούς αξιωματικούς, οι οποίοι τους θεώρησαν ως διόλου πειθαρχημένους μα εξαιρετικά μαχητικούς άνδρες.
Στις μνήμες των κατοίκων τις Πιερίας υπάρχει ακόμη ζωντανά η παρουσία των ‘’ Εγγλέζων’’ που πολέμησαν, εδώ με θυσία και ηρωισμό (ΦΩΤ. 10). Είναι τόσο ζωντανή η ανάμνηση τους που ακόμη και σήμερα αναφέρουμε την οδό «Νικολάου Πλαστήρα» ως ‘’Εγγλέζικο’’. Έναν ‘’ Εγγλέζο’’ δρόμο που τον έκαναν όμως οι Νεοζηλανδοί ώστε να έχουν καλύτερη επικοινωνία με το μέτωπο που διαμορφώθηκε στα Βόρεια της πόλης της «Αικατερίνης». Αλλά και πολλούς δρόμους που έχουμε μέχρι σήμερα ήταν έργο δικό τους. Με την βοήθεια του μηχανικού τους, διευρύνθηκαν και ευθυγραμμίστηκαν οι υποτιθέμενοι δρόμοι που περνούσαν μέσα από χωριά μας παρέχοντας πρόσβαση στις θέσεις μάχης και στους χώρους που αναπτύχθηκαν οι Νεοζηλανδοί.
ΦΩΤ. 10 Διέλευση Νεοζηλανδών στρατιωτών από την οδό Μεγ. Αλεξάνδρου της Κατερίνης, στις αρχές Απριλίου 1941, Πίσω τους Αριστερά από το περίπτερο η οδός Ιωάν. Κοσμά ενώ δεξιά τους η οδός Κύπρου τότε Ηφαίστου.
Σε σημεία των αγροτικών δρόμων ή μονοπατιών στον άξονα Τρίλοφο, Ρυάκια, Παλαιόστανη, όπου υπάρχει υπόβαθρο από κόκκινα χαλίκια και πέτρες αυτοί οι δρόμοι βελτιώθηκαν ή φτιάχτηκαν από του Εγγλέζους που κουβάλησαν τις πέτρες από τα ορυχεία που υπάρχουν στα Ρυάκια (ΦΩΤ. 11).
ΦΩΤ. 11 Ένα εναπομείναντα τμήμα δρόμου στην περιοχή Τριλόφου που κατασκευαστικέ από του Νεοζηλανδούς. Διακρίνονται ακόμη οι επιστρωμένες πέτρες από τα ορυχεία που υπάρχουν στα Ρυάκια. Ο πρώην Πρόεδρος τη Τ. Κ. Τριλόφου Παλαιονελλήνη κ. Στέφανος Φωτιάδης του Σταύρου 74 ετών.
Στην Παλαιόστανη το κεντρικό ύψωμα (347 μ.) μέσα στο χωριό το λένε «συρματοπλέγματα» καθώς οι ’ Εγγλέζοι’’ το περίφραξαν και είχαν την έδρα της μονάδας. Υπάρχουν ακόμη ορισμένα από τα σπίτια που χρησιμοποίησαν οι Νεοζηλανδοί (ΦΩΤ. 12).
ΦΩΤ. 12 Περιοχή συρματοπλέγματα μέσα στο χωριό Παλαιόστανη στο κεντρικό ύψωμα (347 μ.) όπου το οι Νεοζηλανδοί το περίφραξαν και είχαν την έδρα της μονάδα. Οικία που χρησιμοποίησαν ως διοικητήριο.
Ακόμη οι κάτοικοι των εκεί περιοχών έχουν στα χέρια τους ορισμένα από τα σκαπτικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για τα έργα καθώς και άλλα εργαλεία συναφή με την παραμονή των «Εγγλέζων» στα χωριά τους (ΦΩΤ. 13).
ΦΩΤ. 13 Ορισμένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι Νεοζηλανδοί και κατόπιν τα χρησιμοποίησαν για τις ειρηνικές εργασίες τους οι Έλληνες κάτοικοι. Αριστερά ο κ. Γεώργιος Ακριτίδης 92 ετών από τον Καταχά Δεξιά ο κ. Δημήτρης Πιπερίδης 83 ετών
Οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες παραξενευόταν όταν άκουγαν τους Έλληνες να τους αποκαλούν "Εγγλέζους". Αυτό πιθανότατα συνέβη εξαιτίας, του ότι η στολή τους ήταν πανομοιότυπη με τον υπόλοιπο Βρετανικό στρατό αλλά και εξαιτίας και της αγγλικής γλώσσας που μιλούσαν. Οι κάτοικοι της «Αικατερίνης» αλλά και όλων των οικισμών όπου βρέθηκαν τα Νεοζηλανδικά στρατεύματα τους υποδέχτηκαν με θερμό καλωσόρισμα και τους φιλοξένησαν με τα φιλικότερα αισθήματα.. Αν και φτωχοί, ήταν εξαιρετικά φιλόξενοι και δεν δίστασαν να μοιραστούν μαζί τους το φαγητό τους θυσιάζοντας το από τον εαυτό τους. Φρέσκο ψωμί ζυμωτό, αυγά ομελέτα ή τηγανητά, απόλαυσαν καφέ και ήπιαν ουζάκι, στενό συγγενή της βότκας όπως και κρασί (ΦΩΤ. ). Όμως και τα μικρά ελληνόπουλα απόλαυσαν τα τριγωνικά κομματάκια από τις σοκολάτες που τους έδιναν οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες.
ΦΩΤ. 14 Οι κάτοικοι της «Αικατερίνης» αλλά και όλων των οικισμών όπου βρέθηκαν τα Νεοζηλανδικά στρατεύματα τους φιλοξένησαν με τα φιλικότερα αισθήματα.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες έσπευσαν να καταταγούν εθελοντικά. Ξεκίνησαν από την άλλη άκρη του κόσμου για να πολεμήσουν τη ναζιστική απειλή στην Ελλάδα. Παιδιά μεταναστών από αγροτικές οικογένειες συνεργάστηκαν με μεγάλη ευκολία με τους Έλληνες χωρικούς, ώστε σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα να ολοκληρώσουν μια υποτυπώδη αμυντική γραμμή, αφήνοντας στην Πιερία το αποτύπωμά τους. Δυστυχώς πολλοί έχουν αφήσει στη χώρα μας και την τελευταία τους πνοή.
Η εκστρατεία των Συμμαχικών Δυνάμεων τον Απρίλιο του 1941, στην ηπειρωτική Ελλάδα μαζί τους και της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας (Expeditionary Force 2NZEF) κατέληξε σε ήττα. Η υποχώρηση τους ήταν μια μικρογραφία της υποχώρηση όπως και στην Δουνκέρκη της Γαλλίας. Ήξεραν από την αρχή ότι ήταν μια επικίνδυνη στρατιωτική περιπέτεια όπου το μόνο που μπορούσαν να πετύχουν ήταν να καθυστερήσουν και όχι να σταματήσουν την Γερμανική εισβολή. Η εκστρατεία όπως αξιολογήθηκε αργότερα οδήγησε στην καθυστέρηση της επιχείρησης Barbarossa, η οποία αποδείχθηκε μοιραία για τη γερμανική πολεμική προσπάθεια.
Η αποχώρηση από την ηπειρωτική Ελλάδα (Επιχείρηση Δαίμονας) ήταν μια πολύ δύσκολη επιχείρηση που επέφερε απώλειες στους υπερασπιστές της γραμμής του Αλιάκμονα. Πολλοί σκοτώθηκαν, άλλοι αιχμαλωτίστηκαν, αλλά και πολλούς ευτυχώς, οι Έλληνες τους έκρυψαν χωρίς να λογαριάσουν τον κίνδυνο. Κατόπιν τους βοήθησαν να διαφύγουν για την Μέση Ανατολή συνεχίζοντας τον αγώνα ενάντια στον ολοκληρωτισμό. Η Νεοζηλανδική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας την προσφορά των Ελλήνων στην διάσωση των παιδιών της απέστειλε ως ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης ευχαριστήριες επιστολές στις κοινότητες της «Γραμμής Αλιάκμονα».
Όμως και στρατιώτες της Νέας Ζηλανδίας που επάνδρωσαν την «Γραμμή Αλιάκμονα» επισκέφτηκαν την περιοχή για να δουν τα μέρη από τα οποία ξεκίνησαν των αγώνα τους ενάντια στον ολοκληρωτισμό. Ένας από αυτούς που ήρθε ήταν και ο Νεοζηλανδός ζωγράφος Alister Austen Deans (1915 - 2011) γνωστός για τα τοπία του και για τη δουλειά του ως καλλιτέχνης πολέμου στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Alister Austen Deans, υπηρέτησε εθελοντικά και τοποθετήθηκε στο 20ο τάγμα της 4ης Ταξιαρχίας που υπερασπιζόταν την περιοχή των Ρυακίων. Κατά την παραμονή του στα Ρυάκια ζωγράφισε ορισμένα τοπία. Το 1990 επισκέφτηκε τα Ρυάκια και πρόσφερε στην κοινότητα των Ρυακίων με την υπογραφή του, τρία αντίγραφα από αυτές τις ζωγραφιές (ΦΩΤ. 15).
ΦΩΤ. 15 Ο παλαιός νερόμυλος στο ρέμα Κρασοπούλι στα Ρυάκια Πιερίας. Ζωγραφιά του Νεοζηλανδού ζωγράφου Alister Austen Deans που υπηρέτησε εκεί το 1941 και τα επισκέφτηκε το 1990.
Ένα μέρος της εθνικής ιστορίας της Νέας Ζηλανδίας, βρίσκεται εδώ στην Πιερία. Οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες όχι μόνο ήρθαν να πολεμήσουν στην Ελλάδα, αλλά δημιούργησαν και ισχυρούς δεσμούς με τους Έλληνες που εξακολουθούν να τους θυμούνται και να τους τιμούν μέχρι σήμερα.
Η δημιουργία της Αμυντικής Γραμμής του Αλιάκμονα στο τμήμα της Πιερίας.
Από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου η Ελληνική κυβέρνηση, το στρατιωτικό επιτελείο σε συνεργασία με την Βρετανική πλευρά, που προέβλεψε μια εισβολή στην Ελλάδα από τους Γερμανούς, επεξεργάστηκαν σχέδια για την άμυνα της χώρας σε περίπτωση επίθεσης από τη Γερμανία (μέσω Γιουγκοσλαβίας ή Βουλγαρίας). Και από κοινού με τους Βρετανούς συγκρότησαν την δύναμη «W Force».
Το σχέδιο άμυνας της Βόρειας Ελλάδος ήταν: Πρώτον, η εκκένωση της Δυτικής Θράκης και η άμυνα θα διεξαγόταν στη γραμμή Μεταξά από 4 ελληνικές μεραρχίες ελλιπείς δυστυχώς. Δεύτερον, η διαμόρφωση γραμμής άμυνας γνωστής ως «Γραμμή Αλιάκμονα». Στις 9 Μαρτίου η έδρα της W Force όρισε την αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα Ορός Όλυμπος – Αλιάκμονας, Βέρμιο – Βέροια, Βόρρας - Έδεσσα. Η αμυντική γραμμή Αλιάκμονα δημιουργήθηκε με προοπτικές ενός δεύτερου μετώπου. Η Ελληνοβρετανική δύναμη «W Force» αποτελούνταν από (ΦΩΤ. 16):
Α) 1ο Αυστραλιανό Σώμα Στρατού (ANZ.) το οποίο το αποτελούσαν οι:
6η Αυστραλιανή Μεραρχία εκ 2 Ταξιαρχιών,
2η Νεοζηλανδική Μεραρχία εκ 3 Ταξιαρχιών.
Β) 1η Βρετανική Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία (2η Βρετανική Τεθωρακισμένη Μεραρχία 2η ΤΘΜ).
Γ) Τμήμα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΣΚΜ) με τις ΧΙΙ και XX Μεραρχίες και μια μηχανοκίνητη (19η) με 30 ελαφρά άρματα που μετακινήθηκε βόρεια . Το ΤΣΚΜ στις 15ης Απριλίου θα πάψει να υπάρχει ως δύναμη ικανή να αναλάβει μάχιμη αποστολή.
H 6η Αυστραλιανή Μεραρχία αποτελούνταν από την 16η Ταξιαρχία Πεζικού, την 17η Ταξιαρχία Πεζικού και την σχηματισθείσα 19η Ταξιαρχία από τάγματα των δύο προηγούμενων ταξιαρχιών.
Η 2η Μεραρχία της Νέας Ζηλανδίας αποτελείται από την 4η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας, την 5η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας και την 6η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας.
Η 1η Βρετανική Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία αποτελούνταν από τον 4ο Βασιλικό Σύνταγμα Ουσάρρων (Ελαφρό άρματα μάχης), το 3ο Βασιλικό Σύνταγμα Αρμάτων (Μέσα άρματα μάχης), το 2ο Βασιλικό Ιππήλατο Πυροβολικό (25 λιβρών), 102ο Σύνταγμα Αντιαρματικού πυροβολικού, 55ο Σύνταγμα Ελαφρού Αντιαεροπορικού και τους Ανιχνευτές (Μηχανοκίνητου Πεζικού).
Οι μεραρχίες των Αυστραλών και των Νεοζηλανδών αποτελούσαν την ANZAC καθώς στις 12 Απριλίου το 1ο Αυστραλιανό Σώμα Στρατού (ANZ.) μετονομάστηκε σε 2 Σ.Σ. ANZAC.
.
16 Η διάταξη των συμμαχικών και ελληνικών δυνάμεων στην γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα κατά την ημέρα εισβολής των Γερμανικών δυνάμεων 06-04-41.
Η συνολική δύναμη της Βρετανικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα ανερχόταν σε 57.757 άνδρες (από τους οποίους μόνο 52% ήταν μάχιμοι). Οι Αυστραλοί ανερχόταν σε 17.125 άνδρες ενώ η Νεοζηλανδοί ήταν 16.532 άνδρες. Οι δυνάμεις αυτές μαζί με 2 ελληνικές μεραρχίες (12η και 20η) αναπτύχθηκαν στα μετόπισθεν ανατολικά του Αλιάκμονα ως τα Τέμπη. Σκοπός του Ελληνοβρετανικού Συγκροτήματος «W» ήταν να απαγορεύσει κάθε εχθρική προσπάθεια προελάσεως δυτικά και νότια της γενικής τοποθεσίας Καϊμακτσαλάν-Βέρμιο-Αλιάκμονας ποταμός.
Στην αρχή η κάλυψη της W Force γίνεται με ελληνικές μονάδες που τοποθετήθηκαν σε τρεις κύριες διαδρομές: Στο ανατολικό τμήμα του ποταμού Αλιάκμονα, στον παράκτιο τομέα της Πιερίας ήταν η 19 Μηχανοκίνητη Μεραρχία, η 12η Μεραρχία τοποθετήθηκε στη διάβαση για Βέροια από τα Πιέρια Όρη (Ελαφίνα προς Βαρβάρες Ημαθίας) και η 20η Μεραρχία από το Βέρμιο, την Διάβαση της Έδεσσας μέχρι το Βόρα (Καϊματσαλάν). Οι δυνάμεις μόνο ονομαστικά ήταν μεραρχίες με μικρή μαχητική αξία και δεν αρκούσαν όμως να καλύψουν το εκτεταμένο μέτωπο.
Η συνολική δύναμη της Βρετανικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα ανερχόταν σε 57.757 άνδρες (από τους οποίους μόνο 52% ήταν μάχιμοι). Οι Αυστραλοί ανερχόταν σε 17.125 άνδρες ενώ η Νεοζηλανδοί ήταν 16.532 άνδρες. Οι δυνάμεις αυτές μαζί με 2 ελληνικές μεραρχίες (12η και 20η) αναπτύχθηκαν στα μετόπισθεν ανατολικά του Αλιάκμονα ως τα Τέμπη. Σκοπός του Ελληνοβρετανικού Συγκροτήματος «W» ήταν να απαγορεύσει κάθε εχθρική προσπάθεια προελάσεως δυτικά και νότια της γενικής τοποθεσίας Καϊμακτσαλάν-Βέρμιο-Αλιάκμονας ποταμός.
Στην αρχή η κάλυψη της W Force γίνεται με ελληνικές μονάδες που τοποθετήθηκαν σε τρεις κύριες διαδρομές: Στο ανατολικό τμήμα του ποταμού Αλιάκμονα, στον παράκτιο τομέα της Πιερίας ήταν η 19 Μηχανοκίνητη Μεραρχία, η 12η Μεραρχία τοποθετήθηκε στη διάβαση για Βέροια από τα Πιέρια Όρη (Ελαφίνα προς Βαρβάρες Ημαθίας) και η 20η Μεραρχία από το Βέρμιο, την Διάβαση της Έδεσσας μέχρι το Βόρα (Καϊματσαλάν). Οι δυνάμεις μόνο ονομαστικά ήταν μεραρχίες με μικρή μαχητική αξία και δεν αρκούσαν όμως να καλύψουν το εκτεταμένο μέτωπο.
Για την ενίσχυση της άμυνας του παράκτιου τομέα της Πιερίας από το Αιγαίο μέχρι τους πρόποδες των Πιερίων και τον Όλυμπο αποφασίστηκε η αποστολή της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας Expeditionary Force (2NZEF). Ο σχηματισμός της, έγινε με εθελοντές. Από το 1939 έως το 1940, σχηματίστηκαν αρκετά τάγματα πεζικού τα όποια απεστάλησαν στη Μέση Ανατολή και στις αρχές Μαρτίου μετακινήθηκε από την Αίγυπτο στην Ελλάδα.
Οι Νεοζηλανδοί, ταξίδεψαν με πλήρη μυστικότητα από την Αίγυπτο όπου είχαν οργανωθεί, καθώς δεν είχαν ενημερωθεί για τον προορισμό τους μέχρι να διασχίσουν τη Μεσόγειο και να φτάσουν στην Ελλάδα. Μόνο οι Ταξίαρχοι είχαν ενημερωθεί και είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν χάρτες και στρατιωτικές εκθέσεις για την Ελλάδα και την εκστρατεία εκεί. Από τις 7 έως τις 31 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στα λιμάνια του Πειραιά και του Βόλου. Μεταξύ 7 Μαρτίου και 3 Απριλίου. Αμέσως μετά την άφιξη οι Νεοζηλανδοί μεταφέρθηκαν γρήγορα στα βόρεια στην ονομαζόμενη γραμμή Αλιάκμονα με ακμαιότατο το ηθικό τους.
Με το που ήρθαν στην Ελλάδα ανάμεσα στο πλήθος που τους υποδέχτηκε ήταν και άνθρωποι της Γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα. Με εντολή του πρέσβη το προσωπικό της πρεσβείας ήταν στους δρόμους αναζητώντας πληροφορίες σχετικά με τις κινητοποιήσεις των στρατευμάτων. Παρατηρούσαν λεπτομερώς και σημειώνοντας τα στοιχεία των μονάδων καθώς έφθασαν ή έφυγαν για το βόρειο τμήμα της Ελλάδας, έδιναν πλήρη αναφορά στο Βερολίνο, στην Ανώτατη Διοίκηση του Wehrmacht στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών. Οι αναφορές αυτές δήλωναν πως η γραμμή άμυνας στο Αλιάκμονα φαινόταν για δυνατή.
Στην κύρια γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα στον τμήμα της Πιερίας, τοποθετήθηκαν δύο ταξιαρχίες της 2ης Νεοζηλανδική Μεραρχία, η 4η και 6η Ταξιαρχία πεζικού με υποστήριξη ορισμένων ταγμάτων της 5ης Ταξιαρχίας ενώ το υπόλοιπο τμήμα της 5ης Ταξιαρχία τοποθετήθηκε στα περάσματα του Ολύμπου «απαγορεύοντας» την πρόσβαση στην κεντρική Ελλάδα. Το μέτωπο της γραμμής ήταν 24,5 χιλιόμετρα περίπου, από την ακτή μέχρι τις κορυφογραμμές των Πιερίων Ορών, βόρεια του Ολύμπου στην βόρεια Πιερία. Μπροστά από την γραμμή στα βόρεια από τον ποταμό Αλιάκμονα, βρισκόταν η 1η Βρετανική Θωρακισμένη Ταξιαρχία.
Οι Ταξιαρχίες είχαν την υποστήριξη συνταγμάτων και ταγμάτων πυροβολικού. Όμως το όλο εγχείρημα δε μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την καθοριστική συμβολή των ταγμάτων του μηχανικού. Στην αποστολή συμμετείχαν μονάδες υγειονομικού που είχαν όχι μονό την υγειονομική περίθαλψη των Νεοζηλανδών, αλλά και τον υγειονομικό έλεγχο των χώρων στρατοπέδευσης. Αντιμετώπισαν επιδημιολογικά την ύπαρξη της ελονοσίας στην Πιερία καθορίζοντας και την ασφαλή υδροδότηση τους. Για το λόγο αυτό, προέβησαν σε διάφορες υγειονομικές ρυθμίσεις όπως τον έλεγχο της ύδρευσης ( με γεωτρήσεις και διευθέτηση των πηγών νερού). Επίσης προέβησαν σε αποστραγγίσεις περιοχών όπου λίμναζαν νερά. Αξιοσημείωτες ήταν και οι υγειονομικές υπηρεσίες που πρόσφεραν σε λίγες μέρες από την άφιξή τους στους κατοίκους των χωριών της Πιερίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως οι πρώτες μονάδες που έφτασαν στην Πιερία (Κατερίνη) στις 11 Μαρτίου ήταν, του μηχανικού (6 Field Company) και του υγειονομικού (2 Armoured Division Light Field Hygiene). Καθοριστικό ήταν το έργο που πρόσφεραν και οι μονάδες διοικητικής μέριμνας (Υπηρεσία μεταφορών) στην μεταφορά χιλιάδων τόνων, εφοδίων, πυρομαχικών αλλά και των στρατιωτών στους χώρους ανάπτυξης των μονάδων, χωρίς φυσικά να υπολείπονται στο αξιόμαχό των άλλων μονάδων.
Η γενική διάταξη των Ταξιαρχιών πάνω στην αμυντική γραμμή διαμορφωνόταν, από αριστερά προς τα δεξιά ως εξής: Στην αριστερή πλευρά από την Ελαφίνα προς Βαρβάρες Ημαθίας η 12η Ελληνική Μεραρχία. Δεξιά της η 4η Ταξιαρχία (ΝΖ) με το 20ο τάγμα στα Ρυάκια, λίγα χιλιόμετρα μακριά στα δεξιά του, το 18ο τάγμα να έχει το πεδίο ευθύνης Μικρή Μηλιά – Παλαιόστανη, και τμήμα του 19ου Τάγματος (Μέρος της 5ης Ταξιαρχίας ΝΖ) σε εφεδρεία στο ύψος των Αγίων Θεοδώρων στο δρόμου Παληονελλήνη (Σημερινός Τρίλοφος) – Ρυάκια. Πιο δεξιά, της 4ης Ταξιαρχίας (ΝΖ), στον υπόλοιπο τομέα προς την ακτή ανέλαβε 6η Ταξιαρχία (ΝΖ). Με το 25ο Τάγμα στα αριστερά στην περιοχή της εκκλησία Προφήτη στον Άγιο Ηλία (Σεβαστής), το 26ο Τάγμα στο κέντρο ως εφεδρική μονάδα και το 24ο Τάγμα στα άκρα δεξιά προς την ακτή έχοντας χώρο ευθύνης τα τρία χωριά, το Νέον Ελευθεροχώρι (Σημερινή Μεθώνη) τη Σκάλα Ελευθεροχωρίου (σημερινή παραλία Μεθώνης) και Παλαιό Ελευθεροχώρι. Επίσης και τμήμα του 22ου Τάγματος (Μέρος της 5ης Ταξιαρχίας ΝΖ) σε εφεδρεία στην Σφενδάμη (ΦΩΤ. 17).
ΦΩΤ. 17 Η διάταξη των Νεοζηλανδικών στρατευμάτων στην γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα στο τομέα της Πιερίας 5 Απριλίου 1941.
Το μέτωπο των 24 χλμ. της αμυντικής γραμμής, ήταν εξαιρετικά ευρύ και τα τάγματα που είχαν διατεθεί δεν εξασφάλιζαν το ενιαίο της αμυντικής γραμμής έτσι είχαμε τη μη συνοχή των δύο ταξιαρχιών - κατά μήκος της γραμμής Αλιάκμονα και του περάσματος του Ολύμπου. Οι περιοχές που κανονικά θα είχαν κατανεμηθεί σε τάγματα κρατήθηκαν από μεμονωμένους λόχους εγκατεστημένους σε κεντρικά σημεία ή ψηλά στην κορυφογραμμή και προετοιμάστηκαν για ολόπλευρη άμυνα. Η πυκνότητα των στρατιωτών στην γραμμή του Αλιάκμονα ήταν ένας στρατιώτης για κάθε 44 μέτρα περίπου. Η γραμμή άμυνας Αλιάκμονα είχε μεγάλα κενά μεταξύ των ταγμάτων, ώστε οι Γερμανοί θα μπορούσαν να περάσουν σχεδόν από παντού. Για να περιορίσουν τα κενά στην κορυφογραμμή τα τάγματα έστελναν ημερήσιες περιπολίες.
Στην πραγματικότητα, το μόνο δυνατό σημείο της γραμμής άμυνας του Αλιάκμονα στην Βόρεια Πιερία φαινόταν να ήταν η βαθιά αντιαρματική τάφρος που κόπηκε από την ακτή βόρεια της Σκάλας Ελευθεροχωρίου ακολουθώντας το ρηχό ρέμα Τοπονίτσας μέχρι τη μέση της διαδρομής από την πηγή του ρέματος στην περιοχή βορειοανατολικά της Παλαιόστανης.
Δυνάμεις και Διάταξη στην Γραμμή Άμυνας του Αλιάκμονα τομέας Πιερίας
Αναλυτικά οι στρατιωτικές μονάδες των Νεοζηλανδών που αναπτύχτηκαν και υποστήριζαν την γραμμή του Αλιάκμονα στην Πιερία ήταν:
Η 6η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας που αποτελούνταν από τρία τάγματα το 24o, 25o, 26o. Τα τάγματα της 6ης,Ταξιαρχίας αναπτύχθηκαν στο ανατολικό άκρο της αμυντικής γραμμής Αλιάκμονα, κοντά στην ακτή επιφορτισμένα με την υπεράσπιση του παραλιακού τμήματος της Γραμμής Αλιάκμονα και της αντιαρματικής τάφρου (ΦΩΤ. 18). Αντικατέστησαν την 19η Ελληνική Μηχανοκίνητη Μεραρχία η οποία μετακινήθηκε βόρεια στον τομέα της Λίμνης Δοϊράνης κοντά στα σύνορα της Ελλάδας με τη Γιουγκοσλαβία. Η πρόσοψη της 6ης Ταξιαρχίας ήταν 8 χιλμ περίπου. Ξεκινούσε από την ακτή και έφτανε μέχρι και το λόφο του Προφήτη Ηλία (βόρειαδυτικά της Σφενδάμης). Ένα υπερβολικό μεγάλο μέτωπο εντελώς πέρα από τη δύναμη μιας ταξιαρχίας για να συγκρατήσει μια σοβαρή άμυνα. Το μέτωπο που έπρεπε να υπερασπιστεί το κάθε τάγμα ήταν 1,7 χλμ. για το 24ο Τάγμα στα δεξιά, 2,8χλμ για το 26ο Τάγμα στο κέντρο και 3,5χλμ. για το 25ο Τάγμα στα αριστερά Το 24ο Τάγμα πήγε στα άκρα δεξιά και είχε χώρο ευθύνης τα τρία χωριά. Το Νέον Ελευθεροχώρι (Σημερινή Μεθώνη) και τη Σκάλα Ελευθεροχωρίου (Σημερινή παραλία Μεθώνης) στη λωρίδα μεταξύ της θάλασσας της σιδηροδρομικής γραμμής και της εθνικής οδού προς Θεσσαλονίκη και Παλαιό Ελευθεροχώρι. Έδρα του 24ου τάγματος έγινε το σχολείο του Παλαιού Ελευθεροχωρίου.
Το 25ο Τάγμα πήγε στην περιοχή της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία όπου προετοίμασε και εξόπλισε αμυντικές θέσεις στην γύρω περιοχή. Το 26ο Τάγμα τοποθετήθηκε ανάμεσα στο 24ο και το 25ο Τάγμα ως εφεδρική μονάδα να βρίσκεται στον Κούκο σκάβοντας όμως μπροστά την γραμμή. Είχε στείλει τμήματα του να προετοιμάσουν τις άμυνες των περασμάτων, στην περιοχή της σήραγγας του Πλαταμώνα και στην περιοχή του Ολύμπου κατά το διάστημα 28 Μαρτίου - 1 Απριλίου 1941. Φτάνοντας η 6η Ταξιαρχία στα μέσα του Μαρτίου, ασχολήθηκε με την προετοιμασία των αμυντικών της θέσεων για τις επόμενες μέρες. Τα τάγματα της άρχισαν να σκάβουν ένα αντιαρματικό χαντάκι βορείως της σιδηροδρομικής διασταύρωσης. Το Αρχηγείο 6ης Ταξιαρχίας ήταν στην Σφενδάμη.
ΦΩΤ. 18 Σκάβοντας για την κατασκευή οχυρώσεων στην αντιαρματική τάφρο.
Η 4η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας αποτελούνταν από τρία τάγματα το 18o, 19o, 20o Τα τάγματα αυτά ήταν από τα πρώτα που αναπτύχθηκαν στον ποταμό Αλιάκμονα. Στις 5 Οκτωβρίου 1942 μετατράπηκε στην 4η τεθωρακισμένη ταξιαρχία της Νέας Ζηλανδίας,
Στην 4η Ταξιαρχία Πεζικού ανατέθηκε να υπερασπίσει και να προετοιμάσει τις αμυντικές θέσεις στο δυτικό άκρο της Γραμμής Αλιάκμονα, Ακλουθώντας τοπογραφικά το δρόμο από Παλαιόστανη - Μικρή Μηλιά - Ρυάκια κατά μήκος της κορυφογραμμής μεταξύ αυτών των τριών χωριών. Η ταξιαρχία πήρε θέση άμυνας στην αριστερή πλευρά της αμυντικής γραμμής μεταξύ της 19ης και 12ης Ελληνικής μεραρχίας στη γραμμή του Αλιάκμονα γεμίζοντας κατά το ήμισυ το μεταξύ τους χάσμα. Όμως υπήρχε ακόμη ένα μεγάλο χάσμα περίπου 5 χιλ. μεταξύ του δυτικού ορίου της 4ης Ταξιαρχίας και του ορεινού τομέα που κατέχει η 12η Ελληνική Μεραρχία.
Με το 18ο Τάγμα να κρατά την κορυφογραμμή για τα χωριά Παλιόστανης και Μικρής Μηλιάς. Έδρα του τάγματος ήταν η Μικρή Μηλιά. Τοποθέτησε έναν λόχο γύρο από την Παλιόστανη, ένα κατά μήκος της κορυφογραμμής 1,6χλμ. ανατολικά αυτής. Είχε θέσεις άμυνας στο Μοναστήρι της Παναγιά Μακρυράχης, ένα στην κορυφογραμμή κοντά στη Μικρή Μηλιά και το τέταρτο ως εφεδρικό λίγο πίσω από τη Μικρή Μηλιά (ΦΩΤ. 19).
ΦΩΤ. 19 Εναπομείναντα χαρακώματα των Νεοζηλανδικών στρατευμάτων στη Μικρή Μηλιά Πιερίας.
Το 19ο Τάγμα λειτούργησε ως εφεδρεία της 4ης ταξιαρχίας, και βοήθησε για ένα διάστημα στην προετοιμασία αμυντικών θέσεων για την 5η Ταξιαρχία, γύρω από τη διάβαση του Ολύμπου. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου από τα τέλη Μαρτίου έως τις αρχές Απριλίου προετοιμάζοντας δρόμους και αμυντικές θέσεις. Το άλλο το τάγμα στο σύνολό του ήταν σε εφεδρεία κατά μήκος της κορυφογραμμής από Γανόχωρα προς Ρυάκια με βάση στο ύψος των Αγίων Θεοδώρων στο δρόμου Παλαιονελλήνη – Ρυάκια. Το 19ο τάγμα είχε έδρα τον Παληονελλήνη (Σημερινός Τρίλοφος) (ΦΩΤ. 20).
ΦΩΤ. 20 Νεοζηλανδοί στρατιώτες διαβάζουν την αλληλογραφίας του ταυτόχρονα με άσκηση για ύπαρξη αερίων στην περιοχή Τριλόφου Παλιονελλήνη Πιερίας.
Το 20ο Τάγμα τοποθετήθηκε 6,5 χλμ αριστερά του 18ου Τάγματος, είχε τομέα ευθύνης τα Ρυάκια και προετοίμασε τις αμυντικές θέσεις του στις γύρω περιοχές. Το Αρχηγείο της 4ης Ταξιαρχίας ήταν στην Παληονελλήνη (Σημερινός Τρίλοφος), (ΦΩΤ. 21).
ΦΩΤ. 21 Διάταξη της 4ης Ταξιαρχίας στο χώρο ευθύνης της στην γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα τομέας Πιερίας.
Η 5η Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας αποτελούταν από το 21ο Τάγμα, 22ο Τάγμα, 23ο Τάγμα και με την ταξιαρχία, συνδέθηκε το 28ο (Μαούρι) τάγμα. Η 5η Ταξιαρχία, ήταν η τελευταία που απέπλευσε από την Αίγυπτο και ανέλαβε τον τομέα του περάσματος του Ολύμπου, νότια της Κατερίνης.
Το 28ο (Μαούρι) τάγμα ήταν τοποθετημένο στην δεξιά πλευρά, ενώ το 23ο Τάγμα ήταν στα αριστερά, στις πλαγιές του Ολύμπου στο ύψος των στενών της Πέτρας προς τον Άγιο Δημήτριο διάβαση (πέρασμα) του Ολύμπου. Το 22ο Τάγμα ήταν στο κέντρο, ελέγχοντας το δρόμο μέσα από το πέρασμα ενώ ορισμένοι λόχοι του βρισκόταν στην Σφενδάμη ως εφεδρεία στην γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα. Αλλά λίγο μετά τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα τραβήχτηκε πίσω στο πέρασμα του Ολύμπου, όπου η 5η Ταξιαρχία καθιέρωσε θέσεις αποκλεισμού. Το 21ο Τάγμα είχε αποσπαστεί για καθήκοντα φρουράς σε διαβάσεις στα Πιέρια, οπότε δεν είχε αρχίσει να συνεργάζεται με την ταξιαρχία. Κατά την υποχώρηση του το 21ο Τάγμα, μεταφέρθηκε στη σήραγγα του Πλαταμώνα κοντά στην ακτή όπως έδωσε μαζί με άλλες υποχωρούσες μονάδες την ηρωική μάχη του Πλαταμώνα.
Στην 5 Ταξιαρχία εντάχθηκαν, από τις 27 Μαρτίου και για λίγο καιρό, το 19ο και το 26ο Τάγματα (καθένα από δύο λόχους), σκάβοντας αμυντικές θέσεις στον Όλυμπο.
Πέρα από της τρεις Ταξιαρχίες στην γραμμή τοποθετήθηκαν και αναπτύχθηκαν επίσης:
Το 1ο Σύνταγμα Ιππικού Divisional Cavalry Regiment ( Div Cav) που ήταν η πρώτη θωρακισμένη μονάδα της Νέας Ζηλανδίας. Πήρε θέση μπροστά από τη συμμαχική γραμμή του Αλιάκμονα. Χρησίμευσε ως αναγνωριστική δύναμη, διατηρούσε περιπολίες κατά μήκος του ποταμού Αλιάκμονα στην περιοχή μέχρι το χωριό Παλιάμπελα (Έδρα της μονάδας). Έκανε προσπάθειες για τη βελτίωση των δρόμων και τα τεθωρακισμένα αυτοκίνητά του πήραν θέσεις στην όχθη του ποταμού μέχρι να υπάρξουν μόνιμες θέσεις για τα πολυβόλα Vickers. Στις νότιες βουνοπλαγιές δημιουργήθηκαν σημεία παρατήρησης ώστε να βλέπουν τις προσεγγίσεις από τη Θεσσαλονίκη, την πεδιάδα της Μακεδονίας, στα βόρεια και το φαράγγι κοντά στη Βέροια. Έκανε όλες τις προετοιμασίες για την κατεδάφιση δρόμων και γεφυρών, σε όλες τις διαβάσεις πάνω στον ποταμό Αλιάκμονα από τη θάλασσα μέχρι τις Βαρβάρες (Ημαθία), καθυστερώντας τη γερμανική εισβολή.
Το E Troop τμήμα του 5ου Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού και το 7ο Αντιαρματικού Σύνταγμα συνδέθηκε με το 1ο Σύνταγμα Ιππικού. Έχοντας τοποθέτησε τρία όπλα 25 λιβρών στο λόφο πάνω από την Μεγάλη Γέφυρα έχοντας θέα την σιδηροδρομική γέφυρα, και ένα όπλο 25 λιβρών στην ίδια κορυφογραμμή, 3,2 χλμ. προς τα βόρεια, στο λόφο πάνω από την Κυψέλη έχοντας θέα την οδική γέφυρα πάνω από τον Αλιάκμονα. Το σύνταγμα και το E Troop, ήταν οι μοναδικές μονάδες που έμειναν στην πεδιάδα ανάμεσα στον Όλυμπο και το Αλιάκμονα στις 8 Απριλίου. Την επόμενη μέρα, μια Μοίρα κατεδάφισε την κύρια γέφυρα πέρα από το Αλιάκμονα, αφού η 1η Βρετανική Θωρακισμένη Ταξιαρχία αποχώρησε νότια. Το 1ο Σύνταγμα Ιππικού διασκορπιστεί κατά τη διάρκεια της βρετανικής υποχώρησης από τη χώρα.
Επίσης ως μέρος με της 2ης Μεραρχίας της Νέας Ζηλανδίας (2 NZEF) ήρθαν στην Πιερία και πήραν θέσεις μάχης τα 4ο, 5ο και 6ο Συντάγματα Πυροβολικού (Field Regiments) το 7ο Αντιαρματικό Σύνταγμα και το 14ο Ελαφρύ Αντιαεροπορικό. Αναλαμβάνοντας υποστηρικτικό ρόλο για τις ταξιαρχίες.
Η 6η Ταξιαρχία, που ελέγχει τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο και αποτελούσε την καταλληλότερη διαδρομή για τα εχθρικά άρματα καλύπτεται από το 4ο και 5ο Field Regiments (26ο Τάγμα Πεδινού Πυροβολικού Battery). Το 4ο Field Regiments με τα όπλα του κάλυπταν το μέτωπο από την ακτή έως τον Κατάχά. Επίσης υπό τις εντολές της 6ης Ταξιαρχίας διατέθηκαν τα Τάγματα 32, 33 και η B Troop από το 31.
Το 5 Field Regiments, έστειλε το E Troop του 26ου Τάγματος Πυροβολικού στον ποταμό Αλιάκμονα στο ύψος της Μεγάλης Γέφυρας (Μυλοβός) στις 2 Απριλίου και μεταφέρθηκε πάλι στο πίσω μέρος της 6ης Ταξιαρχίας στις 4 Απριλίου 1941 (ΦΩΤ. )
ΦΩΤ. 22 Η αμυντικές θέσεις του E Troop, 5 Field Regiments, και η απόσυρσή του από την γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα πάνω στον ποταμό Αλιάκμονα.
Στη περιοχή Τρανός νότια της αντιαρματικής τάφρου περίπου 3,3 χλμ. πίσω, που αποτελούσε εφεδρική θέση, τοποθετήθηκαν, η 3η και 4η πυροβολαρχία του 27ου Τάγματος MG (Machine Gun) για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε διείσδυση του εχθρού. Η 3η πυροβολαρχία ήταν υπό την διοίκηση της 6ης Ταξιαρχίας και είχε να ενεργήσει με τα πλευρικά τάγματα σε ρόλο «αντίθετης διείσδυσης». Με παρόμοιες οδηγίες η 4η πυροβολαρχία τοποθετήθηκε στην περιοχή του 22ου τάγματος. Το 22ο τάγμα με το αρχηγείο του 7ου αντιαρματικού συντάγματος και το 34ο Τάγμα Πυροβολικου (Μέρος της O Troop) κάλυψε τα αντιαρματικά εμπόδια μεταξύ Παλαιού Ελευθερωχωρίου και Σφενδάμης. Όμως η διάταξη των μονάδων ήταν περιορισμένης ισχύος.
Η 4η Ταξιαρχία υποστηρίζεται από 6 Field Regiment (Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού) από την 1η Απριλίου μέχρι την 5η Απριλίου. Καθώς η περιοχή που κατέλαβε η 4η Ταξιαρχία ήταν λιγότερο κατάλληλη για τα άρματα μάχης, της δόθηκε μόνο του 31ου Τάγματος Πυροβολικού χωρίς το τμήμα που τελούσε υπό τις διαταγές της 6ης Ταξιαρχίας.
Υπήρχαν μονάδες υγειονομικού για τα ιατρικά περιστατικά της κάθε ταξιαρχίας. Έτσι, για την 4η Ταξιαρχία υπήρχε το 4 Field Ambulance, στη Παληονελλήνη (Σημερινός Τρίλοφος) με κεντρικό υγειονομικό σταθμό MDS στο Κουλουκούρι – Σημερινό Σβωρόνος (ΦΩΤ. 23) Για την 6η Ταξιαρχία υπήρχε το 6 Field Ambulance με δύο σταθμούς υγειονομικού ένα στη Σφενδάμη και έναν στον Κούκο και κεντρικό υγειονομικό σταθμό MDS στη Κάτω Μηλιά.
ΦΩΤ. 23 Κεντρικός υγειονομικός σταθμός MDS της 4ης Ταξιαρχίας στο Σβωρόνο Πιερίας.
Το Αρχηγείο της 4ης Ταξιαρχία Ταξιαρχίας ήταν στην Παλιόνελινη, όπου ήταν οι μονάδες υποστήριξης και της 6ης Ταξιαρχία Ταξιαρχίας ήταν στην Σφενδάμη.
Στις 5 Απριλίου 1941 η δομή του τμηματικού αμυντικού συστήματος ολοκληρώθηκε και καμία μετακίνηση τμημάτων δε έγινε. Στις 2 Απριλίου η έδρα της Διεύθυνσης Διοίκησης μεταφέρθηκε από την Κατερίνη στον Αγ. Ιωάννη για να σχηματιστεί το αρχηγείο μάχης.
Η Οχύρωση της Αμυντικής Γραμμής του Αλιάκμονα στην Πιερία
Γενικά η Γραμμή Αλιάκμονα για κανέναν λόγο δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως μία γραμμή κατά την έννοια του Α’ παγκοσμίου πολέμου ή ακόμη και
κατά την γαλλική έννοια (Υπερμεγέθους πεδίο άμυνας χωρίς την δυνατότατη δημιουργίας συνεχούς αμυντικής γραμμής). Η άμυνα της στηριζόταν περισσότερο στο γεωγραφικό ανάγλυφο παρά σε οχυρωματικά έργα. Ήταν μια σειρά από διαβάσεις μέσα από απότομα και απόκρημνα βουνά, αλλά σχετικά στενά, πεδινά πλευρά που δεν ήταν δυνατόν εύκολα να υπερκερασθούν. Η οχύρωσή της αποτελούνταν από χωμάτινα οχυρωματικά έργα στηριζόμενη πάνω στην οργάνωση της αμυντικής τοποθεσίας στο έδαφος (ΦΩΤ. 24).
ΦΩΤ. 24 Οχυρωματικά έργα στο χώρο ευθύνης της 4ης Ταξιαρχίας στο ρέμα Κρυόβρυση – Τοπίνιτσα.
Με το που ορίστηκε στις 9 Μαρτίου από την W Force ως γραμμή άμυνας, η αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα στην περιοχή της Βόρειας Πιερίας που ήταν και η ποιο πεδινή πλευρά της, αποφασίστηκε η κατασκευή ενός στατικού μη μόνιμου συστήματος οχύρωσης της. Σχεδιάστηκε έτσι ώστε να καθυστερήσει τους Γερμανούς για αρκετό χρόνο αλλά και να αντεπιτεθούν αν μπορέσουν, με τις κινητές στρατιωτικές ελληνοβρετανικές δυνάμεις τους. Για την δημιουργία της αμυντικής γραμμής του Αλιάκμονα υπήρχαν σοβαρά προβλήματα χρόνου και μεταφορών ανθρώπων και υλικών στους πρωτόγονους δρόμους αλλά και στο σιδηροδρομικό δίκτυο βόρεια της Κατερίνης.
Τις οχυρώσεις για τις θέσεις άμυνας της γραμμής Αλιάκμονα μελέτησαν Έλληνες διοικητές και ξεκίνησαν την κατασκευή τους με αρκετές εκατοντάδες Έλληνες πολίτες και τα εκεί τοποθετημένα ελληνικά στρατεύματα που είχαν ήδη σκάψει βαθιά, συνδετικά χαρακώματα στα πρότυπο όσο μπορούσαν εκείνων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά και τις πρώτες μέρες από την άφιξή των Νεοζηλανδών στην περιοχή άμυνας εργάστηκαν και αυτοί με τα ελληνικά στρατεύματα για την προετοιμασία των αμυντικών θέσεων και συνέχισαν ενεργά το έργο μετά την αποχώρηση των Ελλήνων στις 28 Μαρτίου 1941.
Με το που ήρθαν στον τομέα της Πιερίας οι Νεοζηλανδοί αμέσως οι διμοιρίες των μονάδων επιδόθηκαν να βελτιώσουν τους δρόμους με την σημαντική συνδρομή των ελλήνων κατοίκων (ΦΩΤ. 25).
ΦΩΤ. 25 Κάπου στον Όλυμπο πιθανών Άγιος Δημήτριος βελτίωση του δρόμου από τους Νεοζηλανδούς με την σημαντική συνδρομή των ελλήνων κατοίκων 1941.
Αλλά και στο μέτωπο στο μέτρο του δυνατού, οι μηχανικοί, και όχι το πεζικό, έκαναν την πιο εξειδικευμένη δουλειά. Οι διάφοροι λόχοι των ταγμάτων του μηχανικού όχι μόνο βελτίωσαν το οδικό δίκτυο, αλλά επίσης βοήθησαν στην προετοιμασία των αμυντικών θέσεων. Ο 1ος Λόχος του 6ου Field Company είχε προωθηθεί από την διάβαση του Ολύμπου στην περιοχή της 4ης Ταξιαρχίας βελτιώνοντας τους δρόμους από Γιανόχωρα - Παληονελλήνη (Σημερινός Τρίλοφος) και προς Ρυάκια. Οι λόχοι 2 και 3 από τα βόρεια της Κατερίνης προωθήθηκαν στην περιοχή της 6ης Ταξιαρχίας.
Ένα σύστημα χαρακωμάτων και πυροβολείων σχεδιάστηκε στη γραμμή των εμπλεκόμενων προστατευόμενων περιοχών και σε θέσεις και σε βάθος. Οι οχυρώσεις συνεπαγόταν πολλή δουλειά για την εκσκαφή θέσεων και τοποθέτηση των πυροβόλων όπλων, την κατασκευή θέσεων εντολών και παρατήρησης, την τοποθέτηση τηλεφωνικών γραμμών, συρματοπλέγματα και αντιαρματικά κωλύματα, τον προγραμματισμό και την προετοιμασία εναλλακτικών θέσεων. Σε κατάλληλα σημεία δημιουργήθηκαν υπόγειο καταφύγιο για κατοικίες, αποθηκευτικοί χώροι πυρομαχικών και τροφίμων, μαγειριά καθώς και χώροι σίτισης και αιχμαλώτων πολέμου καθώς και κέντρο συγκέντρωσης προσφύγων.
Στα οχυρωματικά έργα που έγιναν άνηκε και η βαθιά αντιαρματική τάφρος που κόπηκε από την ακτή βόρεια της Σκάλας Ελευθεροχωρίου κατά μήκος του ρηχού ρέματος Τοπόνιτσα και από εκεί στην πηγή του στην περιοχή βορειοανατολικά της Παλαιόστανης. Η αντιαρματική τάφρος βρισκόταν περίπου χίλια μέτρα εμπρός από τις θέσης που κατείχαν οι διμοιρίες.
Περιμετρικά της τοποθεσίας της αντιαρματικής τάφρου υπήρχαν ορύγματα συγκοινωνίας τα οποία συνδέουν τις θέσεις των πολυβολείων αλλά και των υπολοίπων υπόγειων εγκαταστάσεων. Τα περισσότερα έχουν επιχωματωθεί στο σύνολο τους. Υπάρχει σήμερα τμήμα από όρυγμα συγκοινωνίας το οποίο βρίσκεται σε καλή κατάσταση, όπως φαίνεται στην εικόνα.
Η αντιαρματική τάφρος ήταν στην πραγματικότητα το μόνο ισχυρό σημείο της αμυντικής γραμμής ενάντια των αρμάτων. Καθώς δε μπορούσε με βάση τα ελληνικά σχέδια να δημιουργηθεί μια συνεχής γραμμή στο μέτωπο καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια για την ολοκλήρωση μιας σειράς προστατευόμενων περιοχών. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι οι ημιτελείς θέσεις δεν ήταν πάντα κατάλληλες για σφαιρική άμυνα. Τα τάγματα έσκαψαν και καμουφλάρισαν τις θέσεις αυτές.
Λόγω του εκτεταμένου μετώπου της αμυντικής γραμμής, ιδιαίτερα στην αριστερή πλευρά του και την έλλειψη ανδρών και όπλων που το καθιστούσε αδύνατο για το πεζικό, να κρατήσει μια πλήρη γραμμή άμυνας σε μία ενδεχόμενη Γερμανική επίθεση χρειάστηκαν να ετοιμαστούν θέσεις πυροβολικού. Οι θέσεις των πυροβόλων βρίσκονται σε μέρη που ο εχθρός δεν μπορούσε να παρατηρήσει. Αν και το σκάψιμο γινόταν σε σκληρό έδαφος, οι άμυνες ήταν πρακτικά έτοιμες Τηλεφωνικές γραμμές τοποθετήθηκαν σε όλο το δίκτυο της αμυντικής γραμμής, παρέχοντας επικοινωνία σε όλους του λόχους.
Τέλος στην περιοχή ευθύνης 6ης Ταξιαρχίας, ετοιμάστηκαν (παγιδεύτηκαν με εκρηκτικά) για κατεδάφιση οι γέφυρες, οδικές και σιδηροδρομικές και οι γέφυρες διέλευσης της αντιαρματικής τάφρου. Έγινε τοποθέτηση 2000 ναρκών κατά αρμάτων και 100 ναρκών κατά προσωπικού και η επιλογή των τοποθεσιών για αυτές. Αν και δόθηκαν με επίσημες οδηγίες η ναρκοθέτηση, δυστυχώς δεν υπήρχε καμία καταγραφή των θέσεών τους για καμία περιοχή. Ο 5ος Λόχος της Field Park διόρθωσε και κατασκεύασε γέφυρες και χειριζόταν τα εκρηκτικά.
Μεγάλη εντύπωση έκανε στους Νεοζηλανδούς η εργατικότητα των Ελλήνων στα έργα. Εργαζόταν με φτυάρια και τσάπες όλη την ημέρα και έσκαβαν τις χωμάτινες οχυρώσεις κάτω από τις πιο αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες. Για την κατασκευή των χωμάτινων οχυρώσεων έσκαβαν όλοι οι Έλληνες, γυναίκες και άντρες στρατιωτικά ακατάλληλοι και στην Ελλάδα για να είσαι ακατάλληλος, έπρεπε να είσαι τουλάχιστον ¨μισός νεκρός ή πάνω από ενενήντα¨, ακόμη και παιδιά βοηθούσαν κουβαλώντας νερό. Όλοι προσπαθούσαν να βοηθήσουν αντισταθμίζοντας με αυτό τον τρόπο το έργο των Ελλήνων στρατιωτών που μάχονταν μακριά. Οι Ελληνίδες γυναίκες, όχι μόνο παρείχαν το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας, για εργασία στους δρόμους αλλά και οι εργασίες στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις γινόταν από αυτές εν απουσία των ανδρών λόγω στράτευσης παράλληλα με το να ετοιμάζουν και προμήθειες για τις ελληνικές δυνάμεις στα σύνορα. Οι εργασίες στην αμυντική γραμμή πήγαιναν με καλό ρυθμό παρόλο το πρόβλημα της γλώσσας. Οι 4000 εργάτες (Νεοζηλανδοί στρατιώτες και Έλληνες πολίτες) πήγαιναν καλά λειτουργώντας σωστά στις οδηγίες των μηχανικών και σε καμία περίπτωση δεν μετατράπηκε η γραμμή σε πύργο της Βαβέλ. Το πρόβλημα γινόταν εμφανές μόνο όταν έπρεπε να πληρωθούν οι εργάτες αφού οι Νεοζηλανδοί δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν τα επίθετα που τελείωναν με το ίδιο συνθετικό –ίδης ή –όπουλος, ούτε κατανοούσαν το σταυρό για υπογραφή που οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν για να πληρωθούνε. Το μεροκάματό ήταν 10 δρχ. αρκετά καλό για την εποχή εκείνη. Οι Νεοζηλανδοί χρειάστηκαν να ξοδέψουν μόνο 15.000 £ για τα οχυρωματικά χωμάτινα έργα ,ένα ποσό που τους ήταν πολύ μικρό.
Αντιαρματική τάφρος
Η αντιαρματική τάφρος είναι μια οχύρωση για να εμποδίσει την διέλευση των θωρακισμένων αρμάτων και χρησιμοποιήθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου σε όλες σχεδόν τις εμπλεκόμενες χώρες. Αποτελείται από ένα μεγάλο χαντάκι που σκάβεται συνήθως μπροστά σε στρατηγικές περιοχές. Το χαντάκι μπορεί να περιβάλλεται από συρματόπλεγμα και να σκάβεται σε βάθος περίπου 2,4 μέτρων. Το συνολικό μήκος σε ένα χαντάκι μπορεί να είναι μέχρι 4,8 χιλιόμετρα, ενώ το μήκος είναι συνήθως περίπου 6 μέτρα.
Η λειτουργία της αντιαρματικής τάφρου έγκειται στην δυνατότητα να παγιδεύσει το άρμα στην προσπάθεια να τη διασχίσει και να πέσει στο χαντάκι σε ένα σημείο όπου δεν μπορεί να πάει προς τα εμπρός ή προς τα πίσω, επομένως να απενεργοποιηθεί και να εξουδετερωθεί.
Η μορφολογία της περιοχής κατά μήκος της αμυντικής γραμμής του Αλιάκμονα παρουσίαζε αντίθεση. Με μια δασώδη περιοχή στο μέτωπο της 4ης Ταξιαρχίας στα δυτικά της. Μια ανοικτή περιοχή με ορισμένες απόκρημνες κορυφογραμμές και κοιλάδες να εκτείνεται γενικά στα ανατολικά στον τομέα ευθύνης της 6ης Ταξιαρχίας (19ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας πριν) κατάλληλη για άρματα. Για αυτό αποφασίστηκε η δημιουργία αντιαρματικών εμποδίων στην ανατολική πλευρά της γραμμής στον τομέα ευθύνης της 6ης Ταξιαρχίας. Η κατασκευή της αντιαρματικής τάφρου στην αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα εκμεταλλεύονταν την γεωλογική τοπογραφία της περιοχής, με το ρέμα της Νέας Αγαθούπολης και της Τοπίνιτσας να προσφέρουν ένα πρώτο εμπόδιο κατά των αρμάτων, έχει ως αποτέλεσμα κατά το στρατηγικό σχεδιασμό η περιοχή να υπερτερεί αμυντικά και να κάνει το έδαφος αδιάβατο για τα θωρακισμένα άρματα (τανκς).
Η αντιαρματική τάφρος κατασκευαστικέ με βάση το εγχειρίδιο της Field Engineering (All Arms) 1940 (ΦΩΤ. ) Είχε ένα επαρκές βάθος περίπου.2,6 – 3,3 μ. και πλάτος 6 - 4 μ. για την αποτροπή της διέλευσης των εχθρικών θωρακισμένων οχημάτων.
ΦΩΤ. 26 Εγχειρίδιο της Field Engineering (All Arms) 1940 για την κατασκευή οχυρωματικών έργων όπως αντιαρματικής τάφρου.
Στο σημείο όπου κατασκευάστηκε η τάφρος το χαρακτηριστικό ήταν ότι δεν καλυπτόταν από τόσο πυκνές δασικές εκτάσεις. Στην αεροφωτογραφία του 1945 ακόμη μπορεί σαφώς να διακριθεί το περίγραμμά τμημάτων της αντιαρματικού τάφρου (ΦΩΤ. 7) Επίσης στη αεροφωτογραφία η τοποθεσία της αντιαρματικού τάφρου είναι εύκολο να υποθέσουμε από που η τάφρος σήμερα διασχίζει το έδαφος(ΦΩΤ. 27, 28, 29).
Στο σημείο όπου κατασκευάστηκε η τάφρος το χαρακτηριστικό ήταν ότι δεν καλυπτόταν από τόσο πυκνές δασικές εκτάσεις. Στην αεροφωτογραφία του 1945 ακόμη μπορεί σαφώς να διακριθεί το περίγραμμά τμημάτων της αντιαρματικού τάφρου (ΦΩΤ. 7) Επίσης στη αεροφωτογραφία η τοποθεσία της αντιαρματικού τάφρου είναι εύκολο να υποθέσουμε από που η τάφρος σήμερα διασχίζει το έδαφος(ΦΩΤ. 27, 28, 29).
ΦΩΤ. 27 Απεικόνιση της αντιαρματικής τάφρου από την αεροφωτογραφία 1945 πάνω στην δορυφορική φωτογραφία σήμερα. Τμήμα 1 περιοχή Νέα Αγαθούπολη.
ΦΩΤ. 28 Απεικόνιση της αντιαρματικής τάφρου από την αεροφωτογραφία 1945 πάνω στην δορυφορική φωτογραφία σήμερα. Τμήμα 2 περιοχή Άξιον Εστί.
ΦΩΤ. 29 Απεικόνιση της αντιαρματικής τάφρου από την αεροφωτογραφία 1945 πάνω στην δορυφορική φωτογραφία σήμερα. Τμήμα 3 περιοχή Καταχάς.
Μέσα σε είκοσι ημέρες περίπου πάρα τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, χάρη στην εργασία όλων, μπόρεσαν να τελειοποιήσουν την γραμμή άμυνας. Είχαν καλωδίωση, σκάψιμο οχυρώσεων και βελτίωσαν την οδοποιία. Στις 6 Απριλίου του 1941 ολοκληρώθηκε το αμυντικό σχέδιο και η γραμμή ήταν έτοιμη για να αντιμετωπίσει τον εχθρό.
Η αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα στην Βόρεια Πιερία δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ, έτσι όπως ορίζουν ίσως οι συνθήκες εμπλοκής. Ακόμη και αν είχαμε εμπλοκή δε θα μπορούσε να κρατηθεί για περισσότερο από μερικές ημέρες με τα διαθέσιμα στρατεύματα. Δεν είχε κανένας την ψευδαίσθηση σχετικά με την ευάλωτη θέση του Αλιάκμονα. Αυτή η άμυνα μπορούσε να κρατήσει μόνο εάν οι Γιουγκοσλάβοι μπορούσαν να εμποδίσουν την πρόοδο των Γερμανών. Δύο ημέρες μετά τη γερμανική εισβολή, στην Γιουγκοσλαβία ήταν σαφές ότι η Γιουγκοσλαβία δε μπορούσε να προβάλει σχεδόν καμία αντίσταση. Παρόλα αυτά, κατάφερε όμως να καθυστερήσει τη Γερμανική εισβολή για λίγο, αλλά πολύ σημαντικό σε χρόνο μέρες.
Μετά τον πόλεμο, η αντιαρματική τάφρος πληρώθηκε από χώματα. Ορισμένα μόνο τμήμα της τάφρου και των οχυρώσεων παρέμειναν πλέον ορατά (ΦΩΤ. ). Σε κάποιες περιοχές που έχουν χαθεί, έχουν γεμίσει και κλείσει φυσικά. Κάποια άλλα σημεία μετατράπηκαν σε φυσικά αποστραγγιστικά έργα ή έγιναν μέρος των επικειμένων αγροτεμαχίων. Σε πολλά κατάφυτα και γεμάτα με τα δέντρα σημεία, το γενικό σχήμα των οχυρωματικών έργων είναι πολύ εμφανές
Η Απόσυρση από την Ανατολική Αμυντική Γραμμή του Αλιάκμονα
Στις 6 Απριλίου οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Γιουγκοσλαβία και στην Ελλάδα. Στις 9 του μηνός εισήλθαν οι πρώτες γερμανικές μονάδες στη Θεσσαλονίκη και την επομένη οι ηρωικοί μαχητές της Ανατολικής Μακεδονίας κατέθεσαν τα όπλα, τα οχυρά είχαν κυκλωθεί και κάθε αντίσταση ήταν μάταιη. Ταυτόχρονα οι Γερμανοί περνώντας, απ΄ τις «πλάτες» των αμυνομένων δυνάμεών μας (εισήρθαν στην Ελλάδα από το Μοναστήρι – Bitola), στο Βέρμιο τώρα απειλούσαν και από τα δύο πλευρά τη γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα, καθώς και τα νώτα του Αλβανικού μετώπου. Αυτό άλλαξε δραματικά τη στρατηγική κατάσταση αναγκάζοντας τις Βρετανικές δυνάμεις να συμπτυχτούν και να σχηματίσουν μια καινούργια γραμμή άμυνας. Η γραμμή Αλιάκμονα σύντομα ξεπεράστηκε στις 13 Απριλίου αναγκάζοντας τους Βρετανούς και Έλληνες συμμάχους να εγκαταλείψουν τη γραμμή άμυνας Βόρας-Βέρμιο-Πιέρια Όλυμπο-Αλιάκμονα και να αναδιπλωθούν στη γραμμή Βαρνούς-Βέρνο-Άσκιο-Πιέρια-Όλυμπος μέχρι τη θάλασσα. Στο τομέα της Πιερίας είχαν να υπερασπιστούν τώρα, το στενό του Πλαταμώνα και την διάβαση του Ολύμπου. Η νέα γραμμή αυτή κατάφερε να καθυστερήσει τις γερμανικές δυνάμεις ως το πρωινό της 18ης Απριλίου, όταν γερμανικό πεζικό πέρασε τον Πηνειό ποταμό. Στις 19 Απριλίου, οι Γερμανοί εισήλθαν και κατέλαβαν τη Λάρισα.
Με την εισβολή των Γερμανών στην Κεντρική Μακεδονία στις 8 Απριλίου οι μονάδες του ελληνικού στρατού υποχώρησαν προς τις γραμμές άμυνας του Αλιάκμονα. Την ίδια μέρα τα τάγματα των Νεοζηλανδών από τις θέσεις που κατείχαν, μπορούσαν να ακούσουν τους ήχους του πολέμου στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης και να βλέπουν τις πυρκαγιές στην πόλη. Αμέσως άρχισε να εμφανίζεται ένας όλο και αυξανόμενος αριθμός προσφύγων από το βόρειο τμήμα του Αλιάκμονα. Στις 9 Απριλίου η ροή των προσφύγων και των στρατευμάτων του Ελληνικού Στρατού είχε αυξηθεί. Από τη Θεσσαλονίκη οι Γερμανοί κατευθύνονταν ακολουθώντας την ακτή προς τις θέσεις των Νεοζηλανδών.
H απόφαση να αποσυρθούν η 4η και 6η Ταξιαρχία στις πλαγιές του Ολύμπου είχε ήδη ληφθεί από το απόγευμα της 7ης Απριλίου 1941, αλλά οι γραπτές εντολές για την κίνηση των μονάδων δόθηκαν την επόμενη ημέρα (8/4/41). Η απόσυρση της 4ης Ταξιαρχίας πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας 8-9 Απριλίου ενώ η απόσυρση της 6ης Ταξιαρχίας την νύχτα, στις 9-10 Απριλίου. Όλες οι μονάδες της ανατολικής αμυντικής γραμμής του Αλιάκμονα, πλην του Συντάγματος Ιππικού προετοιμαζόταν να αποχωρήσουν για τα πέρασματα του Ολύμπου.
Τα στρατεύματα της 4ης ταξιαρχίας από τις 8 Απριλίου με υποστηρικτικό πυροβολικό (6 Field Regiment) και του μηχανικού άρχισαν να μετακινούνται από τις αμυντικές τους θέσεις και πήγαν βόρεια στη διάβαση Σερβίων νοτίως της Κοζάνης μέσω της Μόρνας στην νέα γραμμή που δημιουργήθηκε κατά μήκος του Ολύμπου και του δυτικού τμήματος του ποταμού Αλιάκμονα. Αυτό έγινε ώστε να μπορέσει να πραγματοποιηθεί η επικείμενη σύμπτυξη της 12ης Ελληνικής Μεραρχίας και της 16η Αυστραλιανής Ταξιαρχίας Πεζικού. Η 16η Αυστραλιανή Ταξιαρχία Πεζικού είχε αναλάβει τον τομέα διάβασης της Βέροιας, εκεί όπου ο Αλιάκμονας ρέει ορμητικά μέσα από μία στενωπό μεταξύ της οροσειράς του Βερμίου και των Πιερίων στα ανατολικά. Στις 12 Απριλίου η 12η Ελληνική Μεραρχία και η 16η Αυστραλιανή Ταξιαρχία Πεζικού εγκατέλειψαν τη νύχτα τις αμυντικές τοποθεσίες τους στη Διάβαση της Βέροιας και συμπτύχτηκαν στη Διάβαση των Σερβίων, η οποία ήταν πρακτικά αδιάβατη εξαιτίας των απόκρημνων, απότομων υψωμάτων εκατέρωθεν της.
Στις 8 Απριλίου τη νύχτα, το 1ο Σύνταγμα Ιππικού (Divisional Cavalry) κατεδάφισε τις γέφυρες πάνω από το Αλιάκμονα εκτός από τις σιδηροδρομικές και οδικές γέφυρες στα μετόπισθεν της 6ης Ταξιαρχίας. Το 24ο τάγμα κατέστρεψε την γέφυρα πάνω από την αντιαρματική τάφρο βόρεια του χωριού Σκάλα Ελευθεροχωρίου.
Αργά τη νύχτα της 9ης Απριλίου η 6η ταξιαρχία διατάχθηκε να αποσυρθεί μέσω του περάσματος του Ολύμπου προς Ελασσόνα. Πίσω στη θέση Αλιάκμονα είχαν μείνει ένα τμήμα των μεταφορών με μια δύναμη «καθυστέρησης». Τελευταία από την γραμμή αποσύρθηκαν οι εναπομείναντες λόχοι του 27ου MG, Τάγματος Πυροβολικού, το 34ο Τάγμα Πυροβολικού, το 7ο Αντιαρματικό Σύνταγμα, καθώς παρέμειναν μέχρι όλα τα άλλα στρατεύματα να αποσυρθούν από τις αμυντικές θέσεις τους.
Τελευταίοι που αποσύρθηκαν από την αμυντική γραμμή του Αλιάκμονα ήταν οι άνδρες του 1ου Ιππικού Συντάγματος στις 13 Απριλίου έχοντας προηγουμένως αποσυρθεί από την περιοχή του ποταμού Αλιάκμονα την προηγούμενη μέρα. Το 1ο Ιππικό Σύνταγμα ήταν το μόνο που έκανε χρήση της αντιαρματικής τάφρου.
Οι μονάδες κατά την απόσυρσή τους αντιμετώπισαν ζητήματα μεταφοράς, για αυτό έπρεπε να αφήσουν μεγάλο μέρος των προμηθειών τους. Ό,τι μπόρεσαν να φορτώσουν στα φορτηγά για να τα πάρουν μαζί τους, τα πήραν. Τα υλικά, πυρομαχικά που δεν υπήρχε χώρος για να τα μεταφέρουν τα άφησαν πίσω, ενώ τα περισσότερα από αυτά τα κατέστρεψαν. Τα σκαπτικά εργαλεία τα πήραν οι εργάτες. Ακόμη και σήμερα οι αγρότες της περιοχής τα χρησιμοποιούν στα αγροκτήματά τους (ΦΩΤ. 30). Τα συρματοπλέγματα τώρα φυλάνε τα χωράφια. Όμως και τα σιδηρά των αντιαρματικών κωλυμάτων στα επόμενα χρόνια μετατράπηκαν από πολεμικό υλικό σε εργαλεία για να τους διευκολύνουν στις εργασίες τους.
ΦΩΤ. 30 Σκαπτικά εργαλεία και ξύλινο κασόνι μεταφοράς διαφόρων υλικών που άφησαν πίσω τους οι Νεοζηλανδοί κατά τη απόσυρσή τους από την γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα.
Αν και η 4η και 6η Ταξιαρχία είχαν εντυπωσιακή δύναμη πυρός κατά μήκος της αντιαρματικής τάφρου όλα τα στρατεύματα της Νέας Ζηλανδίας τελικά διατάχθηκαν να αποσυρθούν από την περιοχή της Κατερίνης. Οι Νεοζηλανδοί εγκατέλειψαν την αχρησιμοποίητη γραμμή άμυνας του Αλιάκμονα και οι δυνάμεις τους προωθήθηκαν πίσω στα ορεινά περάσματα. Η απόσυρση ήταν μια δύσκολη απόφαση για τους Νεοζηλανδούς στρατιώτες, οι οποίοι δεν συνειδητοποίησαν ποιός κίνδυνος αποφεύχθηκε. Ήταν ένα χαστούκι, τους φαινόταν σαν δειλία καθώς περίμεναν με υψηλό ηθικό να δοκιμάσουν τη δύναμή τους ενάντια στους ανίκητους Γερμανούς. Η κίνηση αυτή έσωσε όμως τους Νεοζηλανδούς Αν είχαν αναγκαστεί να πολεμήσουν στη γραμμή του Αλιάκμονα θα είχαν σίγουρα εγκλωβιστεί με όλο τον εξοπλισμό τους και για τα επόμενα τέσσερα χρόνια δεν θα μπορούσαν να προσφέρουν τις πολύτιμες μάχιμες υπηρεσίες τους για την απελευθέρωση της Ευρώπης από τον Γερμανικό Ναζισμό.
Το χρονικό της διάσπασης της Άμυνας της Γραμμής του Αλιάκμονα
Στις 6 Απριλίου 1941 η Γερμανία κήρυξε πόλεμο στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Εκείνο το πρωί σημειώθηκε ξαφνική αλλαγή στην κατάσταση. Τα τάγματα της 6ης ταξιαρχίας ξύπνησαν από τον ήχο των εκρήξεων στη Θεσσαλονίκη, 65 χιλιόμετρα μακριά. Όλοι συνειδητοποίησαν ότι η μάχη για την γραμμή άμυνας που κατείχαν ήταν έτοιμη να αρχίσει. Την ίδια μέρα έκαναν την εμφάνισή τους εχθρικά αεροσκάφη αναγνώρισης σε ολόκληρο το αμυντικό έργο. Τις επόμενες μέρες από τις θέσεις άμυνας των υπερασπιστών της γραμμής του Αλιάκμονα, η θέα των πυρκαγιών στη περιοχή της Θεσσαλονίκη, ήταν ορατές.
Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης (09-04-1941), στην διοίκηση του 18ου Σώματος Στρατού των γερμανικών δυνάμεων εισβολής ανετέθησαν όλες οι επιχειρήσεις για να κινηθούν εναντίον των στενών περασμάτων του Ολύμπου. Στην ανατολική πλευρά του Βερμίου παρέμεναν μόνο μικρές δυνάμεις ασφαλείας (6η Ορεινή Μεραρχία) των Γερμανών. Οι γερμανικές δυνάμεις έφτασαν στις συνταγματικές θέσεις των Νεοζηλανδών (Divisional Cavalry).
Στις 12 Απριλίου νωρίς το απόγευμα, οι παρατηρητές της Νέας Ζηλανδίας είδαν τα πρώτα οχήματα, 16χλμ βόρεια του ποταμού. Αυτά ήταν η συνοδεία της 2ης Panzer Division. Αργά το απόγευμα, ένα απόσπασμα των Γερμανών πλησίασε την οδική γέφυρα. Οι άνδρες του τμήματος DivCav στη δεξιά πλευρά της γέφυρας άνοιξε ξαφνικά πυρά. Η εμπλοκή ήταν σύντομη, «δολοφονική» και αποτελεσματική. Κατά το σούρουπο είχαμε δεύτερο γύρο εμπλοκής. Αυτές ήταν οι πρώτοι δύο εμπλοκές των Νεοζηλανδών στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στις 13 Απριλίου Κυριακή του Καθολικού Πάσχα, το πρωί (7:30 π.μ) οι Γερμανοί επιτέθηκαν στο 1ο Νεοζηλανδικό Σύνταγμα Ιππικού. Τα τμήματα εμπροσθοφυλακής της 2ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων Πάντσερ (2d Panzer Division) των Γερμανών κατάφεραν να καλυφθούν στο ανάχωμα του Αλιάκμονα, στη βόρεια όχθη, κοντά στη Πρασινάδα (Τσινάφορο), ανάμεσα στα χαλάσματα των ανατιναγμένων γεφυρών (οδικής στο Νησέλι και σιδηροδρομικής στη Μεγάλη Γέφυρα (Μυλοβός). Για την υποστήριξη της διάβασης του ποταμού έφεραν το 3ο Σύνταγμα Πυροβολικού.
Η διάβαση του ποταμού ξεκίνησε στις 09:00 π.μ. με φουσκωτές λέμβους, προστατευόμενη από το πυροβολικό και μερικά αντιαρματικά πυροβόλα όπλα των 5 εκ. (ΦΩΤ. 31) Τα πυρά των τεθωρακισμένων και του πυροβολικού των Νεοζηλανδών εμπόδισαν μόνο για λίγο τη διάβαση αλλά με σοβαρές απώλειες για τους Γερμανούς.
. 31 Διάβαση του ποταμού Αλιάκμονα (Περιοχή Ημαθίας Πιερίας) με φουσκωτές λέμβους από τις Γερμανικές δυνάμεις εισβολής.
Στη συνέχεια οι Νεοζηλανδοί υποχώρησαν πίσω προς τον Κολινδρό Στις 10:00, οι Γερμανοί έστειλαν αναφορά ότι η διάβαση των δυνάμεων πυροβολικού πάνω από τον ποταμό Αλιάκμονα ήταν επιτυχής. Το απόγευμα της 13ης Απριλίου η γραμμή του ποταμού Αλιάκμονα είχε υπερκεραστεί καθώς οι Γερμανοί είχαν διασπάσει την άμυνα σε δύο σημεία και δεν υπήρχε πλέον καμία αεροπορική κάλυψη από τη RAF.
Στις 14 Απριλίου με το πρώτο φως της ημέρας οι γερμανικές δυνάμεις περικύκλωσαν την αντιαρματική τάφρο και χωρίς καθυστέρηση πέρασαν και συνέχισαν την πορεία προς το Κίτρος. Προχωρώντας στο δρόμο της ακτής και της γραμμής των τρένων προς την Κατερίνη, καθυστερώντας μόνο από τις κατεστραμμένες οδούς, κατέλαβαν την Κατερίνη στις 14:00 μ.μ., χωρίς να προβάλει αντίσταση, τρεις ώρες μετά την κατάληψη της Κοζάνης στη δυτική πλευρά του Βερμίου από την 9η Μεραρχία Τεθωρακισμένων Πάντσερ (9d Panzer Division) (ΦΩΤ. 32)
.
ΦΩΤ. 32 Είσοδος παρέλαση Γερμανικών Δυνάμεων κατοχής στις 14 Απριλίου 1941 με λάφυρα τεθωρακισμένα οχήματα των Βρετανικών δυνάμεων.
Στις 11 Απριλίου, η 6η Μεραρχία Βουνών (6th Mountain Division) μετά τη κατάληψη της Βέροιας δημιούργησε μια γέφυρα πάνω από το Αλιάκμονα (Βαρβάρες). Προσπερνώντας την ελαφριά αντίσταση των ελληνικών ομάδων στο πέρασμα των Ρυακιών κατευθύνθηκε προς την Κατερίνη (ΦΩΤ. 32).
ΦΩΤ. 32 Είσοδος παρέλαση Γερμανικών Δυνάμεων κατοχής στις 14 Απριλίου 1941 με λάφυρα τεθωρακισμένα οχήματα των Βρετανικών δυνάμεων.
Στις 11 Απριλίου, η 6η Μεραρχία Βουνών (6th Mountain Division) μετά τη κατάληψη της Βέροιας δημιούργησε μια γέφυρα πάνω από το Αλιάκμονα (Βαρβάρες). Προσπερνώντας την ελαφριά αντίσταση των ελληνικών ομάδων στο πέρασμα των Ρυακιών κατευθύνθηκε προς την Κατερίνη (ΦΩΤ. 32).
ΦΩΤ. 32 Σχεδιάγραμμα εισβολής της 6η Μεραρχία Βουνών (6th Mountain Division) της 2ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων Πάντσερ (2d Panzer Division) στην Πιερία και της 9ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων Πάντσερ (9d Panzer Division) στην Κοζάνη.
Η προσφορά των Νεοζηλανδών στην Ελλάδα κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ήταν γενναίοι και ευγενείς».
Στη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα, οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες πολέμησαν και έπαιξαν μάλιστα και σημαντικό ρόλο. Συμμετείχαν όχι μόνο στην άμυνα των Συμμάχων αλλά και ως μέλη της SOE. Πολέμησαν σκληρά εναντίον των γερμανικών στρατευμάτων στις μάχες: Βεύης, Αλιάκμονα, Πλαταμώνα, Τεμπών, Θερμοπυλών, Κορίνθου Καλαμάτας και Κρήτης. Μετέπειτα πρωταγωνίστησαν στις ανατινάξεις στο Γοργοπόταμο και στον Ασωπό και σταδιακά εξελίχθηκαν σε κύριους συνδέσμους των ανταρτικών ομάδων κατά τον απελευθερωτικό αγώνα.
Πλήρωσαν αρκετά βαρύ τίμημα οι Νεοζηλανδοί. Στις μάχες στην ηπειρωτική Ελλάδα σκοτώθηκαν 291, τραυματίστηκαν 599 και αιχμαλωτίστηκαν 1.614. Ειδικά στην Κρήτη οι Νεοζηλανδοί είχαν 671 νεκρούς, 967 τραυματίες και 2.180 αιχμαλώτους. Για τους Νεοζηλανδούς, ένας στους δέκα του συνολικού αριθμού των θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σκοτώθηκαν στην Ελλάδα. Η θυσία τους όμως δε πήγε χαμένη. Συνέβαλαν αποφασιστικά στο να επιτευχθεί σοβαρή καθυστέρηση στα επεκτατικά σχέδια του Χίτλερ, επιφέροντας παράλληλα σημαντικές απώλειες σε επίλεκτες δυνάμεις του στρατού του. Η παρουσία μεμονωμένων Νεοζηλανδών στην Ελλάδα συνεχίστηκε μέχρι την απελευθέρωση, τον Οκτώβριο του 1944.
Για τους Έλληνες που έζησαν στα χρόνια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Νεοζηλανδοί ήταν πρόσχαροι, επικοινωνιακοί και πρόθυμοι να βοηθήσουν τους χωρικούς. Είναι πολλές οι ανθρώπινες ιστορίες που δημιουργήθηκαν μεταξύ των κατοίκων της Πιερίας και των Νεοζηλανδών. Εργάστηκαν μαζί, πολέμησαν μαζί και ρίσκαραν τη ζωή τους ο ένας για τον άλλο. Όταν χρειάστηκε, οι Έλληνες με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο τους περιέθαλψαν και τους έκρυψαν από τους Γερμανούς.
Στην συνέχεα τους βοήθησαν να πάνε στο βουνό ή να τους βρουν ένα καΐκι για να τους πάρει κάποια υποβρύχιο ανοικτά των ακτών της Πιερίας για την Μέση Ανατολή. Έναν Νεοζηλανδό στρατιώτη τραυματία έκρυψε και ο δικός μου παππούς, Απόστολος Σιτζούκης για αρκετούς μήνες μέχρι να μπορέσει να τον μεταφέρει από την Κατερίνη στο Βαρικό που είχε τα κτήματά του, για να φύγει από εκεί με καΐκι για την Μέση Ανατολή. Η Νεοζηλανδική κυβέρνηση αναγνώρισε την προσφορά των Ελλήνων για την σωτηρία των «τέκνων της» και για το λόγο αυτό έστειλε ευχαριστήρια στις κοινότητες της αμυντικής γραμμής του Αλιάκμονα, για τις υπηρεσίες που παρείχαν οι κάτοικοι στους στρατιωτικούς του Νεοζηλανδικού Κράτους, οι οποίοι υπηρέτησαν στην περιοχή κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (ΦΩΤ. 33).
ΦΩΤ. 33 Ευχαριστήριο της Νεοζηλανδικής κυβέρνησης και του Διοικητού του 2ου Νειζηλανδικού Εκστρατευτικού Σώματος προς τους Έλληνες για την σωτηρία των «τέκνων της».
Αλλά και η Ελληνική μούσα έκανε τραγούδι αυτή τη σχέση που αναπτύχθηκε μέσα στις οικογένειες που έκρυβαν τους Νεοζηλανδούς, που το τραγούδησε η μεγάλη μας ερμηνεύτρια Μαρινέλα και προλόγισε ο αξέχαστος Δημήτρης Μυράτ το 1964 σε στίχους Κώστα Βίρβου από την ¨Καταχνιά¨ και μουσική Χρήστου Λεοντή:
Λεβέντη από τη Νέα Ζηλανδία.
Στο σπίτι μας που ήρθες να κρυφτείς.
Θα βρεις στοργή αγάπη και φιλία.
Και σπίτι σου πως είσαι να θαρρείς.
Βάλε τα ρούχα του παιδιού μου.
Που σκοτώθηκε.
Και μη φοβάσαι, εδώ κανένας.
Δεν προδόθηκε.
Και όπως είπε και η Βασίλισσα Φρειδερίκη στην αποκάλυψη μνημείου αφιερωμένο στους πεσόντες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας στην Αθήνα το 1952, στους στρατιωτικούς αντιπροσώπους της Νέας Ζηλανδίας: «Οι Έλληνες αναγνωρίζουν πως οι στρατιώτες σας εμπνέονταν όλοι από ανώτερα ιδανικά. Ήταν γενναίοι και ευγενείς»
Δε θα μπορούσε να ήταν και διαφορετικά αφού οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες έχοντας καθήκον να υπερασπιστούν τη γραμμή του Αλιάκμονα, έναν τομέα 24 χλμ. περίπου ενάντια στην Γερμανική εισβολή, ήταν πρόθυμοι να εργαστούν και να θυσιαστούν προς όφελος ολόκληρης της εκστρατευτικής δύναμης.
Η πανέμορφη και εύφορη περιοχή της Βόρειας Πιερίας που για εμάς είναι η πατρίδα μας και η γη η οποία μπορεί να μας θρέφει, για τους Νεοζηλανδούς αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολεμικής - στρατιωτικής ιστορίας τους. Η περιοχή της αμυντικής γραμμής του Αλιάκμονα και οι εναπομείνασες οχυρώσεις δε πρέπει να χαθούν στην λήθη του χρόνου. Αποτελούν ένα ιστορικό περιβάλλον. Ένα ζωντανό μνημεία του ενωμένου αγώνα δύο λαών που τους χωρίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα, αλλά τους ένωσαν τα ιδανικά της ελευθερία κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, εδώ στην Μακεδονική γη της Πιερίας, στις υπερώες του Ολύμπου (ΦΩΤ. 34).
ΦΩΤ. 34 Ο Όλυμπος όπως των είδε από τα Ρυάκια και τον ζωγράφισε ο Alister Austen Deans που υπηρέτησε εκεί το 1941 και τα επισκέφτηκε το 1990.
Στις 25 Απριλίου κάθε χρόνο στην Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία γιορτάζεται η Ημέρα Anzac προς τιμή όλων των Αυστραλών και Νεοζηλανδών, που θυσιάστηκαν υπηρετώντας την πατρίδα τους και πέθαναν σε όλους τους πολέμους και τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις.
Υ. Γ. Για την ολοκλήρωση αυτού του άρθρου πολύτιμη βοήθεια μου πρόσφεραν, ο νυν Δήμαρχος Πύδνας – Κολινδρού κ. Αναστάσιος Μανώλας, ο Αντισυνταγματάρχης Τεθωρακισμένων κ. Γεώργιος Καραμήτρος. Για τις ανάγκες της παρούσας του άρθρου χρησιμοποιήθηκε αρχειακό υλικό που με απέστειλαν από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Εκστρατεία στην Ελλάδα, η Νεοζηλανδική Μεραρχία εν δράσει 1942» και από το διαδικτυακό ιστότοπο http://nzetc.victoria.ac.nz/tm/scholarly/name-003963.html.
Σημαντικές πληροφορίες είχα από τις προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων, του Καταχά κ. Γεώργιο Ακριτίδη 92 ετών, Σφενδάμης κ. Δημήτριο Πιπερίδης 83 ετών, Παλαιόστανης κ. Ανδρέας Τοχοβίτης του Νικολάου 89 ετών και κ. Δημήτριο Κωστόπουλο 83 ετών
Επιπλέον, πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Robin Higham, Το ημερολόγιο μιας καταστροφής. Η Βρετανική βοήθεια στην Ελλάδα 1940-1941. Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ 2008, το άρθρο του κ Γιάννη Μοσχόπουλο Ιστορικό – Λαογράφο «Χρονολόγιο Ρουμλουκιού ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ»
Για την περαίωση της σχετικής έρευνας ιδιαίτερες ευχαριστίες στους Προέδρους των Τ. Κ. Νέας Αγαθούπολης κ. Πασχάλη Παπαδόπουλο, Τ.Κ. Παλαιόστανης κ Κώστα Καραμήτρο, Τ.Κ. Ρυακίων κ. Κώστα Κακκάνη, Τριλόφου (Παλαιονελλήνη) κ Στέφανος Φωτιάδης του Σταύρου 74 ετών Πρ. Πρόεδρος της κοινότητας.
Για τα χαρτογραφικά υπόβαθρα πολύτιμη στάθηκε η βοήθεια του αρχείου του Τμήματος Πολιτική Γης και Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Περιφερειακής Ενότητας Πιερίας και ο Δασολόγος κ. Αθανάσιος Παπαγιάννης. Συνοδοιπόρο και πολύτιμο οδηγό στην ιχνηλάτηση της αντιαρματικής τάφρου είχα τον Πρόεδρος της Τ.Κ. Καταχά κ. Ευστάθιο Γ. Ακριτίδη.