Παναγιώτης Γ. Αλεκάκης, Φιλόλογος – Ιστορικός, Δρ Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος Α.Π.Θ., Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Κατερίνης
Το θεωρούμε χρέος μας να αναφερθούμε στους ηρωικούς αγώνες που έκαμαν οι Σουλιώτες και οι Σουλιώτισσες πριν και κατά...
τη διάρκεια των χρόνων της Εθνεγερσίας του 1821, εξακολουθώντας καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021 να γιορτάζουμε τα 200 χρόνια που συμπληρώθηκαν από τότε μέχρι σήμερα.
Τα ηρωικά κατορθώματα των Σουλιωτών και των Σουλιωτισσών εξακολουθούν να εμπνέουν κάθε Ελληνίδα και Έλληνα και αποτελούν κάλεσμα προς παραδειγματισμό σε κάθε νέο και νέα μας με τον εμφατικά διδακτικό χαρακτήρα τους («οίδε γαρ και πολέμιος ανδρών αρετάς θαυμάζειν»). Είναι όμως απαραίτητο να αναφέρουμε ότι την ιστορία και τα επικά έργα αυτών των γενναίων Ηπειρωτών τα γνωρίζουμε χάρη στο Χριστόφορο Περραιβό και στο συγγραφικό του έργο με τίτλο «Ιστορία του Σουλλίου και Πάργας περιέχουσα την χρονολογίαν αυτών, τας προς τους Οθωμανούς μάχας, κυρίως δε τας προς τον Αλή Πασά Σατράπην της Ηπείρου», που πρωτοτυπώθηκε από τον ίδιο το συγγραφέα σε δύο τόμους το 1815 στη Βενετία, αφού επέστρεψε από το Παρίσι στο Λιβόρνο το 1803 έχοντας μαζί του προκαταρκτικά τμήματα της εν λόγω Ιστορίας.
Σε αυτή την έκδοση δεν υπήρχε το όνομα του συγγραφέα ένεκα των δεινών περιστάσεων και σύμφωνα με τη διευκρίνιση του ίδιου του Περραιβού, «ζώντος μάλιστα και του ισχυρού τυράννου Αλή Πασά, υπέκειτο ο συγγραφεύς δια την έκδοσιν της ιστορίας εις δυσαπόφευκτον κίνδυνον, όθεν δια την εντέλειαν του πονήματος και αποφυγήν του κινδύνου, ώφειλε να το εκδώση εν προσφόρω καιρώ» (βλ. Χρ. Περραιβός, Ιστορία, σ. ζ΄). Ο πρόσφορος καιρός ήρθε το 1857 με την επανέκδοση στην Αθήνα (τύποις Φ. Καραμπίνη και Κ. Βαφά) και ακολούθησε νεότερη έκδοση το 1990 στη σειρά Βιβλιοθήκη Ισορικών Μελετών, εκδόσεις Διον. Νότη Καραβία.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας ότι ο Χριστόφορος Περραιβός ήταν συνεργάτης με το Ρήγα Φεραίο (συνελήφθη μαζί του στην Τεργέστη στις 19 Δεκεμβρίου του 1797, αλλά αφέθηκε ελεύθερος χάρη στη γαλλική του υπηκοότητα) και ότι η καταγωγή του ήταν, κατά μία εκδοχή, από τις Πάνω Πούρλιες των Παλαιών Πόρων της Πιερίας ή από την περιοχή της Ελασσόνας, κατ’ άλλη εκδοχή. Ήταν σπουδαίο πρόσωπο για την εποχή του και με αυξημένο το αίσθημα της φιλοπατρίας του. Αξίζει τον κόπο να παραθέσουμε ένα απόσπασμα με τίτλο «ΤΗ ΚΛΕΙΝΗΙ ΜΟΙ ΕΛΛΑΔΙ. ΤΟ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΟΝ ΣΕΒΑΣ»:
Τα ηρωικά κατορθώματα των Σουλιωτών και των Σουλιωτισσών εξακολουθούν να εμπνέουν κάθε Ελληνίδα και Έλληνα και αποτελούν κάλεσμα προς παραδειγματισμό σε κάθε νέο και νέα μας με τον εμφατικά διδακτικό χαρακτήρα τους («οίδε γαρ και πολέμιος ανδρών αρετάς θαυμάζειν»). Είναι όμως απαραίτητο να αναφέρουμε ότι την ιστορία και τα επικά έργα αυτών των γενναίων Ηπειρωτών τα γνωρίζουμε χάρη στο Χριστόφορο Περραιβό και στο συγγραφικό του έργο με τίτλο «Ιστορία του Σουλλίου και Πάργας περιέχουσα την χρονολογίαν αυτών, τας προς τους Οθωμανούς μάχας, κυρίως δε τας προς τον Αλή Πασά Σατράπην της Ηπείρου», που πρωτοτυπώθηκε από τον ίδιο το συγγραφέα σε δύο τόμους το 1815 στη Βενετία, αφού επέστρεψε από το Παρίσι στο Λιβόρνο το 1803 έχοντας μαζί του προκαταρκτικά τμήματα της εν λόγω Ιστορίας.
Σε αυτή την έκδοση δεν υπήρχε το όνομα του συγγραφέα ένεκα των δεινών περιστάσεων και σύμφωνα με τη διευκρίνιση του ίδιου του Περραιβού, «ζώντος μάλιστα και του ισχυρού τυράννου Αλή Πασά, υπέκειτο ο συγγραφεύς δια την έκδοσιν της ιστορίας εις δυσαπόφευκτον κίνδυνον, όθεν δια την εντέλειαν του πονήματος και αποφυγήν του κινδύνου, ώφειλε να το εκδώση εν προσφόρω καιρώ» (βλ. Χρ. Περραιβός, Ιστορία, σ. ζ΄). Ο πρόσφορος καιρός ήρθε το 1857 με την επανέκδοση στην Αθήνα (τύποις Φ. Καραμπίνη και Κ. Βαφά) και ακολούθησε νεότερη έκδοση το 1990 στη σειρά Βιβλιοθήκη Ισορικών Μελετών, εκδόσεις Διον. Νότη Καραβία.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας ότι ο Χριστόφορος Περραιβός ήταν συνεργάτης με το Ρήγα Φεραίο (συνελήφθη μαζί του στην Τεργέστη στις 19 Δεκεμβρίου του 1797, αλλά αφέθηκε ελεύθερος χάρη στη γαλλική του υπηκοότητα) και ότι η καταγωγή του ήταν, κατά μία εκδοχή, από τις Πάνω Πούρλιες των Παλαιών Πόρων της Πιερίας ή από την περιοχή της Ελασσόνας, κατ’ άλλη εκδοχή. Ήταν σπουδαίο πρόσωπο για την εποχή του και με αυξημένο το αίσθημα της φιλοπατρίας του. Αξίζει τον κόπο να παραθέσουμε ένα απόσπασμα με τίτλο «ΤΗ ΚΛΕΙΝΗΙ ΜΟΙ ΕΛΛΑΔΙ. ΤΟ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΟΝ ΣΕΒΑΣ»:
«Αν εγώ φιλτάτη μου, Μήτερ, βλέπω το γλυκύτατον φως του ηλίου, Σε πάντως γνωρίζω τον φωτοδότην∙ αν υπάρχω εις Σε μόνην χρεωστώ την ύπαρξίν μου, και συ με εθήλασες το πρώτον γάλα της παιδείας, καθώς επαίδευσας και όλα τα πεπολιτισμένα Έθνη, εξ ων τινά τέκνα της Αχαριστίας Σε καταφρονούσι σήμερον∙ αι συνεχείς σου συμβουλαί και παρακινήσεις, οι από καρδίας στεναγμοί σου και οι οδυρμοί σου αναμφιβόλως μ’ επειθανάγκασαν να ενασχοληθώ εις την συγγραφήν ταύτην∙ τοιούτον δε έργον…ακριβώς γινώσκεις ότι δεν ήθελον επιχειρήση…αν η οσμή του καπνού των ορέων σου δεν ήθελε με παροτρύνη, αν τα ένδοξά σου Πεδία δεν ήθελον με ενθαρρύνη∙ αν τέλος πάντων τα ζώντα ανδρεία τέκνα σου δεν ήθελον με υποχρεώση.
Ποίον άλλο λοιπόν υπόδειγμα της προς Σε μου υποταγής και αγάπης αρμόζει να σοι προσφέρω, παρά τα τρόπαια, τας λαμπράς νίκας και ανδραγαθίας των τέκνων σου Σουλλιωτών; Από θησαυρών και δώρων πολυτίμων δεν έχεις χρείαν, οι κόλποι και τα Ταμεία των πλουσίων σου ορέων γέμουσι χρυσίου, και αργυρίου, και λίθων πολυτίμων, άτινα σήμερον βάρβαρα καταπατούσι και αλώνητα πάλαι ανδράποδα∙ ενός μόνου χρείαν έχεις, ενός και μόνου επιθυμείς∙ της Αρχαίας Σου Δόξης, και λαμπρότητος, και προς την ανάκτησιν ταύτης προσκαλείς τα απανταχού τήδε κακείσε διεσκορπισμένα τέκνα Σου∙ αλλ’ υπέρ ταύτης αγωνίζονται και τα τέκνα Σου οι Σουλλιώται∙ ως Μήτηρ λοιπόν φιλότιμος και φιλόστοργος, δίκαιον είναι να δεχθής αυτούς υπό την σκέπην και προστασίαν Σου.
Η Βίβλος ην εγώ Σοι προσφέρω, φιλτάτη, δεν περιέχει νοήματα μεταφυσικά, ούτε φράσεις και σχήματα ρητορικά…αλλά φρονήματα, πράξεις και κατορθώματα όντως Ελληνικά…και προμηνύουσιν εν ολίγω την αρχαίαν σου λαμπρότητα. Ενταύθα βλέπει τις τον Φώτον Τζαβέλλαν και άλλους ομοίους του τρέχοντας υπέρ της δόξης και ελευθερίας εις τον ένδοξον θάνατον, ως εις λαμπράν Πανήγυριν, … ενταύθα βλέπει τις και τας γυναίκας αυτάς ως άλλας Σπαρτιάτιδας ορμώσας κατά των βαρβάρων, και τον ένδοξον υπέρ Πατρίδος πόλεμον αγωνιζομένας∙ ευρίσκει, ενί λόγω, ενταύθα προγονικής αρετής κληρονομίαν…
Δέξαι, λοιπόν ευμενώς, ω Μήτερ, την προσφερομένην σοι ταύτην Βίβλον, ήτις πολυπόνου σπουδής και πολυχρονίου πείρας προϊόν ούσα, αν μη άλλο τι, περιέχει όμως εν ακριβεία τα κατορθώματα των ανδρείων Σουλλιωτών, και πολλών άλλων ομοίων ομογενών, άτινα και εις τα λοιπά τέκνα Σου δύνανται να χρησιμεύσωσιν εναντίον των βαρβάρων, ως παράδειγμα κατά τας περιστάσεις, ως έκαστος αυτών έχει επιτηδεύματος και δυνάμεως. Έρρωσο! Ο Σος Ευπειθής Υιός».
(συνεχίζεται)
Ποίον άλλο λοιπόν υπόδειγμα της προς Σε μου υποταγής και αγάπης αρμόζει να σοι προσφέρω, παρά τα τρόπαια, τας λαμπράς νίκας και ανδραγαθίας των τέκνων σου Σουλλιωτών; Από θησαυρών και δώρων πολυτίμων δεν έχεις χρείαν, οι κόλποι και τα Ταμεία των πλουσίων σου ορέων γέμουσι χρυσίου, και αργυρίου, και λίθων πολυτίμων, άτινα σήμερον βάρβαρα καταπατούσι και αλώνητα πάλαι ανδράποδα∙ ενός μόνου χρείαν έχεις, ενός και μόνου επιθυμείς∙ της Αρχαίας Σου Δόξης, και λαμπρότητος, και προς την ανάκτησιν ταύτης προσκαλείς τα απανταχού τήδε κακείσε διεσκορπισμένα τέκνα Σου∙ αλλ’ υπέρ ταύτης αγωνίζονται και τα τέκνα Σου οι Σουλλιώται∙ ως Μήτηρ λοιπόν φιλότιμος και φιλόστοργος, δίκαιον είναι να δεχθής αυτούς υπό την σκέπην και προστασίαν Σου.
Η Βίβλος ην εγώ Σοι προσφέρω, φιλτάτη, δεν περιέχει νοήματα μεταφυσικά, ούτε φράσεις και σχήματα ρητορικά…αλλά φρονήματα, πράξεις και κατορθώματα όντως Ελληνικά…και προμηνύουσιν εν ολίγω την αρχαίαν σου λαμπρότητα. Ενταύθα βλέπει τις τον Φώτον Τζαβέλλαν και άλλους ομοίους του τρέχοντας υπέρ της δόξης και ελευθερίας εις τον ένδοξον θάνατον, ως εις λαμπράν Πανήγυριν, … ενταύθα βλέπει τις και τας γυναίκας αυτάς ως άλλας Σπαρτιάτιδας ορμώσας κατά των βαρβάρων, και τον ένδοξον υπέρ Πατρίδος πόλεμον αγωνιζομένας∙ ευρίσκει, ενί λόγω, ενταύθα προγονικής αρετής κληρονομίαν…
Δέξαι, λοιπόν ευμενώς, ω Μήτερ, την προσφερομένην σοι ταύτην Βίβλον, ήτις πολυπόνου σπουδής και πολυχρονίου πείρας προϊόν ούσα, αν μη άλλο τι, περιέχει όμως εν ακριβεία τα κατορθώματα των ανδρείων Σουλλιωτών, και πολλών άλλων ομοίων ομογενών, άτινα και εις τα λοιπά τέκνα Σου δύνανται να χρησιμεύσωσιν εναντίον των βαρβάρων, ως παράδειγμα κατά τας περιστάσεις, ως έκαστος αυτών έχει επιτηδεύματος και δυνάμεως. Έρρωσο! Ο Σος Ευπειθής Υιός».
(συνεχίζεται)
