Κωνσταντίνος Κομνηνός
Ας υποθέσουμε ότι με κάποιον «μαγικό» τρόπος ένας αρχαίος Αθηναίος αντικρίζει ένα από τα πολλά δημοσιεύματα, που αναφέρουν ότι ο οίκος Dior έλαβε άδεια για επίδειξη μόδας στην Ακρόπολη από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Τα...
συναισθήματα του θα ήσαν σίγουρα αρνητικά και θα τον καθιστούσαν είτε οργισμένο είτε απογοητευμένο με την κατάντια των νεοελλήνων. Βλέπετε αυτός ο «αρχαίος» δεν γνωρίζει από κέρδος και τουρισμό!
Η ανακοίνωση του Υπουργείου Τουρισμού, που δεν κρύβει την χαρά του για την εκδήλωση αυτή σημειώνοντας ότι «το γεγονός αυτό, δεδομένου ότι θα τύχει διεθνούς παρουσίασης από μεγάλα ΜΜΕ, θα συμβάλει στην προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό και στην ενίσχυση του τουρισμού». Κάποιοι νομίζουν φαίνεται ότι έχουν να κάνουν με ιθαγενείς ινδιάνους μιας και όλοι οι έχοντες σώας τα φρένας αντιλαμβάνονται ότι μεγάλος κερδισμένος θα βγει ο οίκος μόδας και όχι η Ακρόπολη, ένα σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού που δεν έχει ανάγκη διαφήμισης.
Μάλιστα, το θράσος τους δεν έχει όρια, καθώς μας ανέφεραν ότι οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν θα είναι αφιερωμένες στην επέτειο των διακοσίων ετών από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Τους ήρωες των επαναστάσεων δεν τους τιμούν με πασαρέλες μοντέλων, αλλά ενθυμούμενοι τις θυσίες τους και μένοντας πιστοί στους στόχους τους. Κάτι που οι κυβερνώντες μας λησμονούν ως φαίνεται…
Βέβαια, όλα αυτά δεν είναι τυχαία γεγονότα αλλά εκδηλώσεις μιας νέας ηθικής, αυτής του καπιταλισμού. Ο Κ. Μαρξ θα μας έλεγε ότι η οικονομική οργάνωση της κοινωνίας παράγει την αντίστοιχη πολιτική οργάνωση, ηθική, φιλοσοφία και άλλα στοιχεία του «εποικοδομήματος», ενώ πιο σύγχρονες θεωρήσεις αναγνωρίζουν μια σχέση λιγότερο ιεραρχική και περισσότερο διαδραστική μεταξύ οικονομίας και εποικοδομήματος.
Για αυτήν την νέα ηθική μας είχε μιλήσει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης λέγοντας τα εξής: «η μόνη αξία που υπάρχει (στον Καπιταλισμό) είναι η ανάπτυξη της παραγωγής και της οικονομίας, τουτέστιν κάντε ο καθένας όσο μπορεί περισσότερα λεφτά, αρκεί να μην παραβιάζετε τους νόμους, όχι γιατί η μη παραβίαση είναι ηθικό πρόσταγμα αλλά λόγω του φραγμού της ποινικής κύρωσης».
Και συνεχίζει παρουσιάζοντας τις προϋποθέσεις γέννησης του καπιταλισμού μια εκ των οποίων είναι ότι οι προηγούμενες κοινωνίες είχαν δημιουργήσει ανθρωπολογικούς τύπους με ψυχικά κίνητρα, με αξίες κλπ, οι οποίες επέτρεπαν στο σύστημα να λειτουργεί. Και φέρνει συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως ο ευσυνείδητος εργάτης που επισκευάζει σωστά το αυτοκίνητο επειδή ανησυχεί πως αν δεν το κάνει σωστά θα σκοτωθεί ο οδηγός. Καταλήγει δε στο ότι αυτοί οι ανθρώπινοι τύποι τείνουν προς εξαφάνιση.
Ανάλογες παρατηρήσεις, ωστόσο, έχουν γίνει και από συντηρητικούς διανοητές όπως ο Σ. Μωρράς που θεωρεί ότι στις ημέρες μας δύο κοσμογονικά αντίθετες δυνάμεις συγκρούονται, του αίματος και του χρυσού.
Από την μία το Αίμα εκφράζει τον κόσμο των παραδόσεων, της πίστης, των ιδεών, των πολεμιστών και των φιλοσόφων. Ο κόσμος του Αίματος περιλαμβάνει την αληθή διανόηση, τον πνευματικό άνθρωπο που οδηγεί το ανθρώπινο πνεύμα σε υψηλά νοήματα, και που εξευγενίζει τον συνάνθρωπό του.
Από την άλλη ο κόσμος του Χρυσού είναι αυτός της υποταγής των πάντων στην χρηματική και καταναλωτική σκλαβιά. Αυτές οι δύο δυνάμεις δεν είναι τίποτε άλλο από δύο ηθικές που συγκρούονται και αυτή που χαρακτηρίζεται του χρυσού δεν είναι άλλη από την καπιταλιστική ηθική για την οποία μας μιλούν οι μαρξιστές διανοητές.
Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς, γιατί πραγματικά ελήφθη η ως άνω απόφαση όπως και η στάση του επισκέπτη από τους αρχαίους χρόνους, αλλά το σημαντικότερο ότι αν δεν μπουν «χαλινάρια» στον καπιταλισμό σύντομα θα βρεθούμε είτε στην φυσική κατάσταση του bellum omnium contra omnes κατά Τ. Χομπς είτε σε μια περίοδο ακραίας καταστολής, αναγκαίας για να καλυφθεί το κενό που αφήνει η αποχώρηση της παλαιάς ηθικής.
Η ανακοίνωση του Υπουργείου Τουρισμού, που δεν κρύβει την χαρά του για την εκδήλωση αυτή σημειώνοντας ότι «το γεγονός αυτό, δεδομένου ότι θα τύχει διεθνούς παρουσίασης από μεγάλα ΜΜΕ, θα συμβάλει στην προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό και στην ενίσχυση του τουρισμού». Κάποιοι νομίζουν φαίνεται ότι έχουν να κάνουν με ιθαγενείς ινδιάνους μιας και όλοι οι έχοντες σώας τα φρένας αντιλαμβάνονται ότι μεγάλος κερδισμένος θα βγει ο οίκος μόδας και όχι η Ακρόπολη, ένα σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού που δεν έχει ανάγκη διαφήμισης.
Μάλιστα, το θράσος τους δεν έχει όρια, καθώς μας ανέφεραν ότι οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν θα είναι αφιερωμένες στην επέτειο των διακοσίων ετών από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Τους ήρωες των επαναστάσεων δεν τους τιμούν με πασαρέλες μοντέλων, αλλά ενθυμούμενοι τις θυσίες τους και μένοντας πιστοί στους στόχους τους. Κάτι που οι κυβερνώντες μας λησμονούν ως φαίνεται…
Βέβαια, όλα αυτά δεν είναι τυχαία γεγονότα αλλά εκδηλώσεις μιας νέας ηθικής, αυτής του καπιταλισμού. Ο Κ. Μαρξ θα μας έλεγε ότι η οικονομική οργάνωση της κοινωνίας παράγει την αντίστοιχη πολιτική οργάνωση, ηθική, φιλοσοφία και άλλα στοιχεία του «εποικοδομήματος», ενώ πιο σύγχρονες θεωρήσεις αναγνωρίζουν μια σχέση λιγότερο ιεραρχική και περισσότερο διαδραστική μεταξύ οικονομίας και εποικοδομήματος.
Για αυτήν την νέα ηθική μας είχε μιλήσει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης λέγοντας τα εξής: «η μόνη αξία που υπάρχει (στον Καπιταλισμό) είναι η ανάπτυξη της παραγωγής και της οικονομίας, τουτέστιν κάντε ο καθένας όσο μπορεί περισσότερα λεφτά, αρκεί να μην παραβιάζετε τους νόμους, όχι γιατί η μη παραβίαση είναι ηθικό πρόσταγμα αλλά λόγω του φραγμού της ποινικής κύρωσης».
Και συνεχίζει παρουσιάζοντας τις προϋποθέσεις γέννησης του καπιταλισμού μια εκ των οποίων είναι ότι οι προηγούμενες κοινωνίες είχαν δημιουργήσει ανθρωπολογικούς τύπους με ψυχικά κίνητρα, με αξίες κλπ, οι οποίες επέτρεπαν στο σύστημα να λειτουργεί. Και φέρνει συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως ο ευσυνείδητος εργάτης που επισκευάζει σωστά το αυτοκίνητο επειδή ανησυχεί πως αν δεν το κάνει σωστά θα σκοτωθεί ο οδηγός. Καταλήγει δε στο ότι αυτοί οι ανθρώπινοι τύποι τείνουν προς εξαφάνιση.
Ανάλογες παρατηρήσεις, ωστόσο, έχουν γίνει και από συντηρητικούς διανοητές όπως ο Σ. Μωρράς που θεωρεί ότι στις ημέρες μας δύο κοσμογονικά αντίθετες δυνάμεις συγκρούονται, του αίματος και του χρυσού.
Από την μία το Αίμα εκφράζει τον κόσμο των παραδόσεων, της πίστης, των ιδεών, των πολεμιστών και των φιλοσόφων. Ο κόσμος του Αίματος περιλαμβάνει την αληθή διανόηση, τον πνευματικό άνθρωπο που οδηγεί το ανθρώπινο πνεύμα σε υψηλά νοήματα, και που εξευγενίζει τον συνάνθρωπό του.
Από την άλλη ο κόσμος του Χρυσού είναι αυτός της υποταγής των πάντων στην χρηματική και καταναλωτική σκλαβιά. Αυτές οι δύο δυνάμεις δεν είναι τίποτε άλλο από δύο ηθικές που συγκρούονται και αυτή που χαρακτηρίζεται του χρυσού δεν είναι άλλη από την καπιταλιστική ηθική για την οποία μας μιλούν οι μαρξιστές διανοητές.
Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς, γιατί πραγματικά ελήφθη η ως άνω απόφαση όπως και η στάση του επισκέπτη από τους αρχαίους χρόνους, αλλά το σημαντικότερο ότι αν δεν μπουν «χαλινάρια» στον καπιταλισμό σύντομα θα βρεθούμε είτε στην φυσική κατάσταση του bellum omnium contra omnes κατά Τ. Χομπς είτε σε μια περίοδο ακραίας καταστολής, αναγκαίας για να καλυφθεί το κενό που αφήνει η αποχώρηση της παλαιάς ηθικής.
