(του Μάρκου Μπόλαρη)
Πόσα, από πόσα άραγες τριαντάφυλλα ρόδα,
κόκκινα μά κατακόκκινα,
ερυθρά και αυτοκρατορικώς πορφυρά, βαθυκόκκινα, ρούσα μα και βυσσινί των μπαξέδων του χωριού του, που θωρεί κατάματα...
Πόσα, από πόσα άραγες τριαντάφυλλα ρόδα,
κόκκινα μά κατακόκκινα,
ερυθρά και αυτοκρατορικώς πορφυρά, βαθυκόκκινα, ρούσα μα και βυσσινί των μπαξέδων του χωριού του, που θωρεί κατάματα...
την ντραμουντάνα και το Κρητικό πέλαγος,
Πόσες, από πόσες τάχα χιλιάδες ανοιξιάτικες ταπεινές κατακόκκινες της φωτιάς παπαρούνες της ελπίδας στους τράφους των αμπελιών και στα βοσκοτόπια στα ριζά του Ψηλορείτη ,
Μα πόσες, πόσες ροδοδάκτυλες αυγές χρειάστηκαν στο Κρητικό πέλαγος, που τις θωρούσε από το πατρικό του σπίτι , ανατολές που ο ήλιος πριχού ν' ανατείλει πορφύριζε όλη την Πλάση, τον ουρανό και τα σύννεφα, καθώς κρυβόντουσαν τ' αστέρια, την θάλασσα και τα πέλαγα, τον οίνοπα πόντο υμνεί ο Όμηρος, κρασσάτο πέλαγος μεταφράζουν οι Κακριδής και Καζαντζάκης,
πορφύριζε τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, τα αγέρωχα βουνά, τις προαιώνιες ελιές, τα πολυκλήματα αμπέλια, τους ανθρώπους του μόχθου και τα υπομονετικά ωζά,
Ή τάχα , κι άν ήτανε της τύχης του,
πηδώντας βράχο βράχο παρά τον αιγιαλόν του Φόδελε, πόσα να σύναξε από τα όστρακα Haustellum, κατά πώς οι θαλασσινοί και ριψικίνδυνοι Φοίνικες της Τύρου μας πρωτόμαθαν, από τα οποία η σπάνια και μυριοπολύτιμη βαφή της πορφύρας, βαφής των πορφυρών αυτοκρατορικών ενδυμάτων και των ιδιαιτέρων ενδιαιτημάτων της Βασιλίσσης, εξ ού και οι πορφυρογέννητοι της ιστορίας μας,
Αλήθεια πόσος κόπος ,
πόση έγνοια, πόσος μόχθος, πόσος καιρός, πόση συλλογή, πόση περισυλλογή, πόση ψυχή, πόση ευαισθησία, πόση έμπνευση του χρειάστηκε γιά να συνάξει τόσο κόκκινο χρώμα ;
Δομήνικος ο Θεοτοκόπουλος,
Καστρινός από το Φόδελε,
Κι οι Σπανιόλοι τον είπαν EL GRECO .
Ή μήπως,
πάρα πολύ πιθανόν,
ίσως το πιό πιθανόν,
Ή μήπως,
τούτο το απαράμιλλο φωτεινό χρώμα , τούτο το κόκκινο του άραφου χιτώνα του Χριστού, "διεμελίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον",
είχε περιγραφεί προφητικώς,
Ή μήπως τούτος ο ερυθροπόρφυρος άραφος χιτώνας δεν πήρε την βαφή από ρόδα και ροδαριές, παπαρούνες κι ανατολές,
Μόνο είναι,
Μπορεί και να 'ναι
αιματοβαφής κι αιματοβαμμένος από αίμα άλικο προγονικό,
αίμα παλικαριών σε μάχες και σε πολέμους,
αίμα καπεταναίων κι ηρώων , γνωστών κι αγνώστων, σε πολιορκίες και σε γιουρούσια,
Ελλήνων προμαχούντες,
αίμα αθώων, παιδιών και γυναικών,
αίμα αμάχων και γεροντάδων σε σφαγές και σε διωγμούς, σε λεηλασίες κι αλώσεις,
αίμα αχνίζον , αίμα ζεστό , αίμα ρέον
από το χάλκινο σπαθί των Δαναών ή τη σιδηρένια σπάθη των Σπαρτιατών, από το αλάθητο βέλος του Φιλοκτήτη ή το κοντάρι του πρωτοστάτη Αίαντα, κι ύστερα από σπαθί ρωμέικο ή γιαταγάνι οθωμανικό ;
Τί κόκκινο,
Ρουμπίνια πολυτίμητα !
Πόσης έντασης και ποιότητας κόκκινο !
Κόκκινο μιάς πληγής,
άλικης πληγής,
βαθυκόκκινης, πορφυρόχρωμης,
καταματωμένης
που είχε φωλιασμένη , αιμάτων ρείθροις χέουσα, στην ευαισθησία της ψυχής του
ο ζωγράφος, τούτος ο Γκρέκος,
ο EL Greco
Μιάς ματωμένης δικής του πληγής
ή μήπως έμπνευσης που την αποτύπωσε στο σανίδι του ζωγραφικού πίνακα στη Μητρόπολη του Τολέδο,
σ' ένα χιτώνα σκαρλάτο,
iskirlata στ' αραβικά της Αλμερίας, skarlatum στα λατινικά, skarlato στα βενετσιάνικα, εξ ού κι ο ημέτερος λεξικογράφος Σκαρλάτος Βυζάντιος,
βαθυκόκκινη βαφή, άλλοτε παρασκευασμένη από ένα αποξηραμένο έντομο κι άλλοτε από τον κόκκο του κακτόφυλλου,
κι έτσι την έκαμε δική μας,
δική μας πληγή !
Όλων των Γρεκών πληγή , των Δαναών, των Αχαιών, των Ελλήνων, των Ρωμιών !
Ματώσαμε , φοινιχθέντες αίμασι !
Αλλά, πόσο Φώς !
Νύν και αεί !
Κόκκινο και Φώς,
Πορφυρούν, πυρρόχρωμο και Φώς !
Άλλο φώς !
Το Φώς Σου το αίδιον !
Φώς άλλης δόξας, άλλης τάξης !
Ηλίου του νοητού ,
Του Ήλιου της Δικαιοσύνης !
Καθώς προπορεύεται
Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας και τούτου το φώς πάνω στο κόκκινο,
το κόκκινο εκ του κόκκου της βελανιδιάς,
κόκκινο δηλαδή το χρώμα που μας δίνει ο μικρός κόκκος της βελανιδιάς γιά την βαφή,
πάνω στο κόκκινο του άραφου χιτώνα,
στο ιερό της Μητρόπολης του Τολέδο,
τον άραφον χιτώνα του Χριστού, δι ' όν έβαλαν κλήρον οι διεμερίσαντες τα ιμάτια Αυτού ,
μιά ζωή, μιά σταδιοδρομία, μιά καριέρα,
καριέρα σε ξένους τόπους, σταδιοδρομία ποιότητας στις τέχνες, άνοιγμα νέων δρόμων έκφρασης, μιά ζωή θυσιαστική στην τέχνη, μιά ολοκάρδια πορεία προσφορά στις Μούσες, θυσία αινέσεως στη ζωγραφική, τοιγαρούν , στον Άνθρωπο και συνεπώς στον Πλάσαντα, ουκ ελάτρευσαν την Κτίσιν οι θεόφρονες,
Κι εμπρός στα μάτια μας το θαύμα των χειρών του Δομήνικου Θροτοκόπουλου, του El Greco, το "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς" !
Ρούφος ο χιτώνας !
Φώς και αίμα !
Πηγή φωτός , πληγή στα στήθια !
Φώς αναλλοίωτον !
Ρόδον και αίμα !
Α! Πόσο κόκκινο ξοδεύεις ,El Greco, γιά να
μας δείξεις, γιά ν' αναδείξεις το μέγα τραύμα !
Στούς αιώνες !
Κι ύστερα, ακολουθεί ο ανέστιος και πολυέστιος, ο πλάνης της ψυχής και της ύπαρξης, ο ανεχόρταγος κι ανικανοποίητος, ο μάστορης μέγιστος της γλώσσας και γητευτής των αλαφροίσκιωτών, των περιπλανόμενων, των προσκυνητών,
ο Νίκος ο Καζαντζάκης,
μέτοχος γενόμενος της μεγάλης λαβωματιάς, της σώψυχης κι αγιάτρευτης λαβωματιάς των αναζητούντων του Σού Προσώπου το Κάλλος το άρρητον,
ο προσκυνητής του Αγιονόρους στον Άθωνα,
ο αναρριχητής του Θεοβαδίστου Όρους Σινά,
ο συνταξιδιώτης Φραγκίσκου του Φτωχούλη του Θεού, ο σύντροφος του Λένιν, ο συνταξιδιώτης του Οδυσσέα στη νέα, την άλλη, την διαχρονική Οδύσσεια,
Πόσες, από πόσες τάχα χιλιάδες ανοιξιάτικες ταπεινές κατακόκκινες της φωτιάς παπαρούνες της ελπίδας στους τράφους των αμπελιών και στα βοσκοτόπια στα ριζά του Ψηλορείτη ,
Μα πόσες, πόσες ροδοδάκτυλες αυγές χρειάστηκαν στο Κρητικό πέλαγος, που τις θωρούσε από το πατρικό του σπίτι , ανατολές που ο ήλιος πριχού ν' ανατείλει πορφύριζε όλη την Πλάση, τον ουρανό και τα σύννεφα, καθώς κρυβόντουσαν τ' αστέρια, την θάλασσα και τα πέλαγα, τον οίνοπα πόντο υμνεί ο Όμηρος, κρασσάτο πέλαγος μεταφράζουν οι Κακριδής και Καζαντζάκης,
πορφύριζε τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, τα αγέρωχα βουνά, τις προαιώνιες ελιές, τα πολυκλήματα αμπέλια, τους ανθρώπους του μόχθου και τα υπομονετικά ωζά,
Ή τάχα , κι άν ήτανε της τύχης του,
πηδώντας βράχο βράχο παρά τον αιγιαλόν του Φόδελε, πόσα να σύναξε από τα όστρακα Haustellum, κατά πώς οι θαλασσινοί και ριψικίνδυνοι Φοίνικες της Τύρου μας πρωτόμαθαν, από τα οποία η σπάνια και μυριοπολύτιμη βαφή της πορφύρας, βαφής των πορφυρών αυτοκρατορικών ενδυμάτων και των ιδιαιτέρων ενδιαιτημάτων της Βασιλίσσης, εξ ού και οι πορφυρογέννητοι της ιστορίας μας,
Αλήθεια πόσος κόπος ,
πόση έγνοια, πόσος μόχθος, πόσος καιρός, πόση συλλογή, πόση περισυλλογή, πόση ψυχή, πόση ευαισθησία, πόση έμπνευση του χρειάστηκε γιά να συνάξει τόσο κόκκινο χρώμα ;
Δομήνικος ο Θεοτοκόπουλος,
Καστρινός από το Φόδελε,
Κι οι Σπανιόλοι τον είπαν EL GRECO .
Ή μήπως,
πάρα πολύ πιθανόν,
ίσως το πιό πιθανόν,
Ή μήπως,
τούτο το απαράμιλλο φωτεινό χρώμα , τούτο το κόκκινο του άραφου χιτώνα του Χριστού, "διεμελίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον",
είχε περιγραφεί προφητικώς,
Ή μήπως τούτος ο ερυθροπόρφυρος άραφος χιτώνας δεν πήρε την βαφή από ρόδα και ροδαριές, παπαρούνες κι ανατολές,
Μόνο είναι,
Μπορεί και να 'ναι
αιματοβαφής κι αιματοβαμμένος από αίμα άλικο προγονικό,
αίμα παλικαριών σε μάχες και σε πολέμους,
αίμα καπεταναίων κι ηρώων , γνωστών κι αγνώστων, σε πολιορκίες και σε γιουρούσια,
Ελλήνων προμαχούντες,
αίμα αθώων, παιδιών και γυναικών,
αίμα αμάχων και γεροντάδων σε σφαγές και σε διωγμούς, σε λεηλασίες κι αλώσεις,
αίμα αχνίζον , αίμα ζεστό , αίμα ρέον
από το χάλκινο σπαθί των Δαναών ή τη σιδηρένια σπάθη των Σπαρτιατών, από το αλάθητο βέλος του Φιλοκτήτη ή το κοντάρι του πρωτοστάτη Αίαντα, κι ύστερα από σπαθί ρωμέικο ή γιαταγάνι οθωμανικό ;
Τί κόκκινο,
Ρουμπίνια πολυτίμητα !
Πόσης έντασης και ποιότητας κόκκινο !
Κόκκινο μιάς πληγής,
άλικης πληγής,
βαθυκόκκινης, πορφυρόχρωμης,
καταματωμένης
που είχε φωλιασμένη , αιμάτων ρείθροις χέουσα, στην ευαισθησία της ψυχής του
ο ζωγράφος, τούτος ο Γκρέκος,
ο EL Greco
Μιάς ματωμένης δικής του πληγής
ή μήπως έμπνευσης που την αποτύπωσε στο σανίδι του ζωγραφικού πίνακα στη Μητρόπολη του Τολέδο,
σ' ένα χιτώνα σκαρλάτο,
iskirlata στ' αραβικά της Αλμερίας, skarlatum στα λατινικά, skarlato στα βενετσιάνικα, εξ ού κι ο ημέτερος λεξικογράφος Σκαρλάτος Βυζάντιος,
βαθυκόκκινη βαφή, άλλοτε παρασκευασμένη από ένα αποξηραμένο έντομο κι άλλοτε από τον κόκκο του κακτόφυλλου,
κι έτσι την έκαμε δική μας,
δική μας πληγή !
Όλων των Γρεκών πληγή , των Δαναών, των Αχαιών, των Ελλήνων, των Ρωμιών !
Ματώσαμε , φοινιχθέντες αίμασι !
Αλλά, πόσο Φώς !
Νύν και αεί !
Κόκκινο και Φώς,
Πορφυρούν, πυρρόχρωμο και Φώς !
Άλλο φώς !
Το Φώς Σου το αίδιον !
Φώς άλλης δόξας, άλλης τάξης !
Ηλίου του νοητού ,
Του Ήλιου της Δικαιοσύνης !
Καθώς προπορεύεται
Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας και τούτου το φώς πάνω στο κόκκινο,
το κόκκινο εκ του κόκκου της βελανιδιάς,
κόκκινο δηλαδή το χρώμα που μας δίνει ο μικρός κόκκος της βελανιδιάς γιά την βαφή,
πάνω στο κόκκινο του άραφου χιτώνα,
στο ιερό της Μητρόπολης του Τολέδο,
τον άραφον χιτώνα του Χριστού, δι ' όν έβαλαν κλήρον οι διεμερίσαντες τα ιμάτια Αυτού ,
μιά ζωή, μιά σταδιοδρομία, μιά καριέρα,
καριέρα σε ξένους τόπους, σταδιοδρομία ποιότητας στις τέχνες, άνοιγμα νέων δρόμων έκφρασης, μιά ζωή θυσιαστική στην τέχνη, μιά ολοκάρδια πορεία προσφορά στις Μούσες, θυσία αινέσεως στη ζωγραφική, τοιγαρούν , στον Άνθρωπο και συνεπώς στον Πλάσαντα, ουκ ελάτρευσαν την Κτίσιν οι θεόφρονες,
Κι εμπρός στα μάτια μας το θαύμα των χειρών του Δομήνικου Θροτοκόπουλου, του El Greco, το "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς" !
Ρούφος ο χιτώνας !
Φώς και αίμα !
Πηγή φωτός , πληγή στα στήθια !
Φώς αναλλοίωτον !
Ρόδον και αίμα !
Α! Πόσο κόκκινο ξοδεύεις ,El Greco, γιά να
μας δείξεις, γιά ν' αναδείξεις το μέγα τραύμα !
Στούς αιώνες !
Κι ύστερα, ακολουθεί ο ανέστιος και πολυέστιος, ο πλάνης της ψυχής και της ύπαρξης, ο ανεχόρταγος κι ανικανοποίητος, ο μάστορης μέγιστος της γλώσσας και γητευτής των αλαφροίσκιωτών, των περιπλανόμενων, των προσκυνητών,
ο Νίκος ο Καζαντζάκης,
μέτοχος γενόμενος της μεγάλης λαβωματιάς, της σώψυχης κι αγιάτρευτης λαβωματιάς των αναζητούντων του Σού Προσώπου το Κάλλος το άρρητον,
ο προσκυνητής του Αγιονόρους στον Άθωνα,
ο αναρριχητής του Θεοβαδίστου Όρους Σινά,
ο συνταξιδιώτης Φραγκίσκου του Φτωχούλη του Θεού, ο σύντροφος του Λένιν, ο συνταξιδιώτης του Οδυσσέα στη νέα, την άλλη, την διαχρονική Οδύσσεια,
ο συγκεραστής του Καπετάν Μιχάλη,
ο συγχορευτής του Αλέξη Ζορμπά,
ο αγωνιών που ύψωσε ουρανομήκη φωνή
κι έκκληση γιά να παύσει, να λύσει, να σταματήσει
η εμφύλια σύρραξη κι αιματοβαμμένη σύγκρουση των Αδερφοφάδων,
τούτο το ανήσυχο κι αδάμαστο πνεύμα της Κρήτης, αφού πολλών ανθρώπων άστεα ίδεν και νόον έγνω,
κι άκου κουβέντα που ξεστομίζει , από τα τρίσβαθα της ψυχής,
"μόνο με την ελπίδα", λέει, "φτάνεις στο ανέλπιστο",
προσφεύγει αιμόφυρτος από την πάλη, κατακόκκινος από τις πληγές της υπαρξιακής του ατέλειωτης πάλης,
λίγο πριχού τον Χάροντα σαν τον Διγενή
ψυχομαχώντας
στα μαρμαρένια αλώνια συναντήσει,
σε τούτον τον Πρωτομάστορα
τον Πρωτομάστορα της Κρήτης,
τον Πρωτομάστορα των χρωμάτων,
τον Αρχάγγελο του κόκκινου, του ερυθρού, του πορφυρού, του βαθυκόκκινου, του ρούσου, του κόκκινου της φωτιάς,
τον El Greco,
ναί, σε τούτον, τον διάδοχο της Κρητικής Σχολής του Θεοφάνη του Κρητός που διέλαμψε στα Μετέωρα και στ' Αγιονόρος,
διάλεξε , επέλεξε ν' απολογηθεί , να ξομολογηθεί, να ξαγορευτεί, να αναφερθεί
ο Νίκος ο Καζαντζάκης !
Τετρωμένος την πλευράν !
Τετρωμένος την ψυχήν, ανέστιος !
Αναφορά στον Greco συντάσσει , στον πρόξενο της πληγής, βαθυκόκκινης πληγής, φοινίσουσας, αιμορροούσας, της ψυχής του και της ψυχής μας !
"Κορφή δεν υπάρχει" , διαπιστώνει, "μόνον ύψος. Ανάπαψη δεν υπάρχει μόνον αγώνας" !
Σημείον αναφοράς επιζητών !
Ως και ημείς !
Αποκούμπι αλήθειας αναζητών !
Καθάπερ εμείς !
Σημείο αναφοράς ως Φάρο στο κόκκινο χρώμα,
στο κόκκινο Φώς
ενός άραφου χιτώνα την ώρα του Πάθους,
την ώρα του διαμερισμού των ιματίων,
διά χειρών ανόμων,
την στιγμή του διαμελισμού της ύπαρξής μας,
διά χειρός El Greco,
El expolio del Greco,
χρώμα και φώς της Αλήθειας, της Ελπίδας, της Προσδοκίας,
της νοηματοδότησης της Ύπαρξης,
εν τέλει της ίδιας Ζωής !
Ιδιαίτερα σε χαλεπούς καιρούς ...
Αναφορά στον Greco !
