Σαν σήμερα πριν 193 χρόνια πεθαίνει στη Βιέννη ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Στις 25/11/1827 αποφυλακίζεται υπό όρους μαζί με τ’ αδέλφια του Νικόλαο, Γεώργιο και τον Γ. Λασσάνη από ...
το Τερέζιενσταντ και ξεκινάει την πορεία του προς την Βερόνα. Το ταξίδι δεν θα ολοκληρωθεί. Έφτασε στη Βιέννη στις 9/12/1827 και άφησε εκεί την τελευταία του πνοή στις 31/1/1828.
Λέγεται πως πρόφτασε να μάθει την είδηση της άφιξης του Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο, γνωρίζοντας κάποια ανακούφιση και αγαλλίαση, ύστερα από τη φρικτή ψυχική δοκιμασία της φυλάκισης και της σφοδρότατης κατακραυγής που δέχτηκε από την μερίδα που τον αντιπολιτεύτηκε, ήδη από το 1820.
Ο Ιωάννης Φιλήμων προσπάθησε το 1860 να αποκαταστήσει τη μνήμη του. Ωστόσο, τα περιθώρια ήταν πολύ περιορισμένα, με βάση την τροπή που είχε πάρει το «ζήτημα της ανολοκλήρωτης Ελληνικής Επανάστασης» περί το 1850, κατά συνέπεια και το μυστήριο της Φιλικής Εταιρείας.
Λέγεται πως πρόφτασε να μάθει την είδηση της άφιξης του Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο, γνωρίζοντας κάποια ανακούφιση και αγαλλίαση, ύστερα από τη φρικτή ψυχική δοκιμασία της φυλάκισης και της σφοδρότατης κατακραυγής που δέχτηκε από την μερίδα που τον αντιπολιτεύτηκε, ήδη από το 1820.
Ο Ιωάννης Φιλήμων προσπάθησε το 1860 να αποκαταστήσει τη μνήμη του. Ωστόσο, τα περιθώρια ήταν πολύ περιορισμένα, με βάση την τροπή που είχε πάρει το «ζήτημα της ανολοκλήρωτης Ελληνικής Επανάστασης» περί το 1850, κατά συνέπεια και το μυστήριο της Φιλικής Εταιρείας.
Τα πρώτα στοιχεία για τη φυλάκισή του έγιναν γνωστά περί το 1970 από τον ιστορικό Πολυχρόνη Ενεπεκίδη. Τα απομνημονεύματα της κόμησας Lulu Thürheim που βρισκόταν στο πλευρό του από τη στιγμή της αποφυλάκισης, οι αναμνήσεις του La Garde de Chambonas από το συνέδριο της Βιέννης (1814) και τα απομνημονεύματα της εξαδέλφης του Υψηλάντη, Ρωξάνδρας Έντλινγκ Στούρτζα προσφέρουν κάποιες πληροφορίες για τα σκοτεινά σημεία του ρόλου που ορίστηκε να παίξει στην Επανάσταση.
Ωστόσο, η συνολική ιστορία του Αρχιστρατήγου της Επανάστασης και Γενικού Επιτρόπου της Αρχής της Φιλικής Εταιρείας παραμένει ακόμα άγνωστη. Με βάση όσα στοιχεία έχουμε στα χέρια μας, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης δεν έγινε ποτέ αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Η Αρχή συνέχισε να υπάρχει μετά την εκλογή του Υψηλάντη και -προφανώς- δεν είχε καμία σχέση με τους Σκουφά, Τσακάλωφ και όσους ακόμα έχουν αναφερθεί ως «ιδρυτές» και «αρχηγοί» της Εταιρείας. Οι διαβουλεύσεις στην Αγ. Πετρούπολη και στη Μόσχα στο α΄ εξάμηνο του 1820 φαίνεται πως αφορούσαν στο πολίτευμα της Ελλάδος, και -ως εκ τούτου- στον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης. Πρόκειται για την πάγια ρήξη μεταξύ της παράδοσης και της νεωτερικότητας, η οποία δεν εμφανίστηκε ξαφνικά το 1824. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πήρε τελικά το χρίσμα του μελλοντικού ηγέτη του Ελληνικού κράτους.
Εξ ονόματος της Εταιρείας προσπάθησε -όσο μπορούσε- να δώσει το στίγμα μιας υπερεθνικής Επανάστασης που ήταν υποχρεωμένη να υποκρίνεται -ως ένα σημείο- την εθνική. Η αποποίηση ευθύνης από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ και τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ ήταν αρκετές για την τυπική αποστασιοποίηση του Βλαντιμιρέσκου και του Ομπρένοβιτς, όχι όμως και για την τελεσίδικη καταγραφή της ιστορίας.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ήταν γιος του Κωνσταντίνου και εγγονός του Αλέξανδρου που εργάστηκαν για την Επανάσταση των Ορθοδόξων και την Αναγέννηση της Ελληνικής αυτοκρατορίας. Έχασε το δεξί του χέρι πολεμώντας κατά του Ναπολέοντα. Ύψωσε στο Ιάσιο τις Σημαίες του Φοίνικα και των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης. Έκανε κεντρικό σύνθημά του το «Εν τούτω νίκα», επισημαίνοντας ότι η έγερση γίνεται κάτω από τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό. Ζήτησε να ταφεί το σώμα του με τη στολή του Ιερολοχίτη και η καρδιά του να ενταφιαστεί στην Ελλάδα που δεν πάτησε ποτέ.
Στέργιος Ζυγούρας
karavaki.wordpress.com
