Στις 15 Ιανουαρίου 1915 ο Βενιζέλος καλεί τον αρχηγό το Γενικού Επιτελείου Συνταγματάρχη Ιωάννη Μεταξά και ζητά την γνώμη του, με βάση τις μελέτες που είχε εκπονήσει ο τελευταίος, περί του Μικρασιατικού ζητήματος
του Ιωάννη Κουζίου, Ιστορικού ερευνητή, Π.Ε. Ελληνικού Πολιτισμού
Τον Ιανουάριο του 1915 ο...
Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος, σταθμίζοντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις που άλλαζαν με ταχύτατους ρυθμούς, αποφασίζει να συμμετάσχει η Ελλάδα σε πόλεμο κατά της Τουρκίας, όταν ευνοήσουν οι συνθήκες, έτσι ώστε να έχει λόγο στην ρύθμιση του Ανατολικού ζητήματος, γεγονός που ανακοινώνει στους Συμμάχους. Την απόφαση του Βενιζέλου έκαναν δεκτή οι Σύμμαχοι. Συγκεκριμένα ο λόρδος Γκρέυ στις 11 Ιανουαρίου του 1915 προσέφερε στον Βενιζέλο «εδαφικάς παραχωρήσεις πολύ σπουδαίας επί της παραλίας της Μ. Ασίας» με αντάλλαγμα την υποστήριξη της Ελλάδας προς την Σερβία κατά της Αυστρίας.
Στις 15 Ιανουαρίου 1915 ο Βενιζέλος καλεί τον αρχηγό το Γενικού Επιτελείου Συνταγματάρχη Ιωάννη Μεταξά και ζητά την γνώμη του, με βάση τις μελέτες που είχε εκπονήσει ο τελευταίος, περί του Μικρασιατικού ζητήματος. Ο Μεταξάς εξέθεσε προς τον Βενιζέλο τις ιδέες του υποστηρίζοντας αρχικά την πληθυσμιακή υπεροχή των Μουσουλμάνων και την πολεμική τους εμπειρία. Συγκεκριμένα επι του συνολικού πληθυσμού της Μ. Ασίας των δέκα εκατομμυρίων, τα δύο μόνο ήταν Έλληνες, τα υπόλοιπα οκτώ εκατομμύρια ήταν Μουσουλμάνοι διαφορετικών εθνικοτήτων ήτοι Γιουρούκοι, Ζειμπεκοι, Τουρκοκρήτες και Βόσνιοι που θεωρούσαν όμως τους εαυτούς τους ως Τούρκους, καθώς το θρήσκευμα αντικαθιστά την εθνικότητα, συνεπώς σε περίπτωση πολέμου θα συνασπίζονταν όλοι εναντίον μας, υποστήριξε ο Μεταξάς. Επίσης οι Τούρκοι ήταν εμπειροπόλεμοι, είχαν υπηρετήσει στον στρατό και είχαν πάρει μέρος σε πολλές εκστρατείες, αντίθετα οι Έλληνες Μικρασιάτες δεν είχαν καμία στρατιωτική εμπειρία.
Στην συνέχεια αναφέρεται στην γεωγραφική έκταση της Μ. Ασίας (520.000 τ.χλμ.), η οποία είναι τριπλάσια της Ελλάδας, με το εσωτερικό της να αποτελείται από δύσβατες οροσειρές με ανύπαρκτο σχεδόν συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην περίπτωση τώρα που ο Ελληνικός στρατός υπερτερούσε του Τουρκικού, θα ήταν υποχρεωμένος για να τον συντρίψει ολοσχερώς να προχωρήσει, ακολουθώντας τον στο εσωτερικό μιας χώρας, με την συγκεκριμένη μορφολογία και με εχθρικούς πληθυσμούς. Αυτό σημαίνει μείωση και εξασθένηση του Ελληνικού στρατού ο οποίος θα ήταν αναγκασμένος να διαθέτει δυνάμεις για φύλαξη των συγκοινωνιών του, των πλευρών του αλλά και των εσωτερικών περιοχών που βρίσκονταν στην κατοχή του. Σε αυτή όμως την περίπτωση ο στρατός θα ερχόταν σε κατάσταση άμυνας σε μια τεράστια χιλιομετρική έκταση, δίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα στον εχθρό να αντεπιτεθεί, αναγκάζοντας τον στρατό σε υποχώρηση προς τα παράλια υπό δυσμενείς όρους.Συγκεκριμένα ο Μεταξάς αναφέρει «θα συνέβαινε δηλ. εις τον Ελληνικόν στρατόν ότι συνέβη και είς τον Ναπολέοντα το1812. Διήλθεν ούτος τα ρωσικά σύνορα με δύναμιν 500χιλ. στρατού και προχωρών και εξασθενών έφθασε προς της Μόσχας με δύναμιν 80χιλιάδων ανδρών».
Ακολούθως ο Ι. Μεταξάς επεκτείνει την σκέψη του και φθάνει στο καλό υποθετικό σενάριο η Ελλάδα να υποχρέωνε την Τουρκία σε ειρήνη και εδαφικές παραχωρήσεις. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση ο Μεταξάς εντοπίζει προβλήματα που θα αφορούν τόσο την διοίκηση όσο και την διατήρηση των κτήσεων, δεδομένου ότι ο μικρασιατικός ελληνισμός ήταν ανεκπαίδευτος στρατιωτικά, αλλά και στην περίπτωση που αυτός εκπαιδευόταν και επιστρατεύονταν η δύναμή του δεν θα ξεπερνούσε τους 40 χιλ. άνδρες αριθμός ανεπαρκής για την αντιμετώπιση του τουρκικού στρατού. Σε περίπτωση δε πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας στα βαλκάνια οι Μικρασιατικές κτήσεις θα αφήνονταν στην τύχη τους.
Καταλήγει ο Μεταξάς:« Συνέστησα στον κ. Βενιζέλον να αποφύγη όχι μόνον πάσαν πολεμικήν περιπέτειαν εν Μ. Ασία η οποία ασφαλώς θα κατέληγεν εις πλήρην αποτυχίαν … αλλά και πάσαν ρήξην προς την Τουρκίαν, θεωρών ως μόνη ορθήν Ελληνικήν πολιτικήν την ειρηνικήν τοιάυτην , δια της οποίας ο Ελληνισμός εν Μ. Ασία ηύξανε ποσοτικώς, προόδευε δε και αναεπτύσσετο κοινωνικώς και οικονομικώς.». Παρόλα αυτά όμως ο Μεταξάς συνέστησε στον Βενιζέλο ότι σε περίπτωση που αναγκαζόταν η Ελλάδα να δεχθεί τις προτάσεις του κ. Γκρέυ θα έπρεπε να εξασφαλίσει σε περίπτωση Μικρασιατικού πολέμου την συμμετοχή επαρκούς Συμμαχικού στρατού και τον πλήρη διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την συμμετοχή των Συμμάχων στην διανομή εδαφών, έτσι ώστε να μην μείνει ικανό τμήμα Τουρκικού κράτους που θα μπορούσε να απειλήσει μελλοντικά της ελληνικές κτήσεις. Όπως είναι γνωστό τίποτα από τα ανωτέρω δεν έγινε και ο Μεταξάς που ήταν σφόδρα αντίθετος στην Μικρασιατική εκστρατεία, τελικά δικαιώθηκε. Πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι είτε πραγματοποιούνταν η Μικρασιατική εκστρατεία είτε όχι, ο Κεμάλ είχε αποφασίσει να εξαφανίσει από τη Τουρκία κάθε χριστιανικό στοιχείο, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον ελληνισμό της Μ. Ασίας όπως είχε κάνει νωρίτερα με τους Ποντίους και τους Αρμένιους.
Ο Μεταξάς ήταν επίσης αρνητικός για την συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία των Δαρδανελίων, την συγκεκριμένη χρονική περίοδο (1915) και υπό τους όρους που έθεταν οι Άγγλοι. Ο Μεταξάς με το υπόμνημά του της 6ης Ιουλίου 1914, πρότεινε στους συμμάχους την αιφνιδιαστική κατάληψη των Δαρδανελίων, το σχέδιο του όμως απορρίφθηκε λόγω αντιρρήσεων των ‘Άγγλων. Όταν με καθυστέρηση 8 μηνών, ο Βενιζέλος ζήτησε την εφαρμογή των σχεδίων, υποστηρίζοντας τότε την αίτηση των ‘Άγγλων για συμμετοχή της Ελλάδος, στην εκστρατεία της Καλλίπολης, ο Μεταξάς αντέδρασε αρνητικά γιατί ήταν πλέον αργά και τα στενά είχαν οχυρωθεί με την βοήθεια των Γερμανών. Η ιστορία και εδώ τον δικαίωσε. Τα αγγλικά στρατεύματα στην Καλλίπολη σφαγιάστηκαν, μετρώντας 130 χιλ. περίπου νεκρούς και 60χιλ.τραυματίες.
Στις 15 Ιανουαρίου 1915 ο Βενιζέλος καλεί τον αρχηγό το Γενικού Επιτελείου Συνταγματάρχη Ιωάννη Μεταξά και ζητά την γνώμη του, με βάση τις μελέτες που είχε εκπονήσει ο τελευταίος, περί του Μικρασιατικού ζητήματος. Ο Μεταξάς εξέθεσε προς τον Βενιζέλο τις ιδέες του υποστηρίζοντας αρχικά την πληθυσμιακή υπεροχή των Μουσουλμάνων και την πολεμική τους εμπειρία. Συγκεκριμένα επι του συνολικού πληθυσμού της Μ. Ασίας των δέκα εκατομμυρίων, τα δύο μόνο ήταν Έλληνες, τα υπόλοιπα οκτώ εκατομμύρια ήταν Μουσουλμάνοι διαφορετικών εθνικοτήτων ήτοι Γιουρούκοι, Ζειμπεκοι, Τουρκοκρήτες και Βόσνιοι που θεωρούσαν όμως τους εαυτούς τους ως Τούρκους, καθώς το θρήσκευμα αντικαθιστά την εθνικότητα, συνεπώς σε περίπτωση πολέμου θα συνασπίζονταν όλοι εναντίον μας, υποστήριξε ο Μεταξάς. Επίσης οι Τούρκοι ήταν εμπειροπόλεμοι, είχαν υπηρετήσει στον στρατό και είχαν πάρει μέρος σε πολλές εκστρατείες, αντίθετα οι Έλληνες Μικρασιάτες δεν είχαν καμία στρατιωτική εμπειρία.
Στην συνέχεια αναφέρεται στην γεωγραφική έκταση της Μ. Ασίας (520.000 τ.χλμ.), η οποία είναι τριπλάσια της Ελλάδας, με το εσωτερικό της να αποτελείται από δύσβατες οροσειρές με ανύπαρκτο σχεδόν συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην περίπτωση τώρα που ο Ελληνικός στρατός υπερτερούσε του Τουρκικού, θα ήταν υποχρεωμένος για να τον συντρίψει ολοσχερώς να προχωρήσει, ακολουθώντας τον στο εσωτερικό μιας χώρας, με την συγκεκριμένη μορφολογία και με εχθρικούς πληθυσμούς. Αυτό σημαίνει μείωση και εξασθένηση του Ελληνικού στρατού ο οποίος θα ήταν αναγκασμένος να διαθέτει δυνάμεις για φύλαξη των συγκοινωνιών του, των πλευρών του αλλά και των εσωτερικών περιοχών που βρίσκονταν στην κατοχή του. Σε αυτή όμως την περίπτωση ο στρατός θα ερχόταν σε κατάσταση άμυνας σε μια τεράστια χιλιομετρική έκταση, δίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα στον εχθρό να αντεπιτεθεί, αναγκάζοντας τον στρατό σε υποχώρηση προς τα παράλια υπό δυσμενείς όρους.Συγκεκριμένα ο Μεταξάς αναφέρει «θα συνέβαινε δηλ. εις τον Ελληνικόν στρατόν ότι συνέβη και είς τον Ναπολέοντα το1812. Διήλθεν ούτος τα ρωσικά σύνορα με δύναμιν 500χιλ. στρατού και προχωρών και εξασθενών έφθασε προς της Μόσχας με δύναμιν 80χιλιάδων ανδρών».
Ακολούθως ο Ι. Μεταξάς επεκτείνει την σκέψη του και φθάνει στο καλό υποθετικό σενάριο η Ελλάδα να υποχρέωνε την Τουρκία σε ειρήνη και εδαφικές παραχωρήσεις. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση ο Μεταξάς εντοπίζει προβλήματα που θα αφορούν τόσο την διοίκηση όσο και την διατήρηση των κτήσεων, δεδομένου ότι ο μικρασιατικός ελληνισμός ήταν ανεκπαίδευτος στρατιωτικά, αλλά και στην περίπτωση που αυτός εκπαιδευόταν και επιστρατεύονταν η δύναμή του δεν θα ξεπερνούσε τους 40 χιλ. άνδρες αριθμός ανεπαρκής για την αντιμετώπιση του τουρκικού στρατού. Σε περίπτωση δε πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας στα βαλκάνια οι Μικρασιατικές κτήσεις θα αφήνονταν στην τύχη τους.
Καταλήγει ο Μεταξάς:« Συνέστησα στον κ. Βενιζέλον να αποφύγη όχι μόνον πάσαν πολεμικήν περιπέτειαν εν Μ. Ασία η οποία ασφαλώς θα κατέληγεν εις πλήρην αποτυχίαν … αλλά και πάσαν ρήξην προς την Τουρκίαν, θεωρών ως μόνη ορθήν Ελληνικήν πολιτικήν την ειρηνικήν τοιάυτην , δια της οποίας ο Ελληνισμός εν Μ. Ασία ηύξανε ποσοτικώς, προόδευε δε και αναεπτύσσετο κοινωνικώς και οικονομικώς.». Παρόλα αυτά όμως ο Μεταξάς συνέστησε στον Βενιζέλο ότι σε περίπτωση που αναγκαζόταν η Ελλάδα να δεχθεί τις προτάσεις του κ. Γκρέυ θα έπρεπε να εξασφαλίσει σε περίπτωση Μικρασιατικού πολέμου την συμμετοχή επαρκούς Συμμαχικού στρατού και τον πλήρη διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την συμμετοχή των Συμμάχων στην διανομή εδαφών, έτσι ώστε να μην μείνει ικανό τμήμα Τουρκικού κράτους που θα μπορούσε να απειλήσει μελλοντικά της ελληνικές κτήσεις. Όπως είναι γνωστό τίποτα από τα ανωτέρω δεν έγινε και ο Μεταξάς που ήταν σφόδρα αντίθετος στην Μικρασιατική εκστρατεία, τελικά δικαιώθηκε. Πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι είτε πραγματοποιούνταν η Μικρασιατική εκστρατεία είτε όχι, ο Κεμάλ είχε αποφασίσει να εξαφανίσει από τη Τουρκία κάθε χριστιανικό στοιχείο, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον ελληνισμό της Μ. Ασίας όπως είχε κάνει νωρίτερα με τους Ποντίους και τους Αρμένιους.
Ο Μεταξάς ήταν επίσης αρνητικός για την συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία των Δαρδανελίων, την συγκεκριμένη χρονική περίοδο (1915) και υπό τους όρους που έθεταν οι Άγγλοι. Ο Μεταξάς με το υπόμνημά του της 6ης Ιουλίου 1914, πρότεινε στους συμμάχους την αιφνιδιαστική κατάληψη των Δαρδανελίων, το σχέδιο του όμως απορρίφθηκε λόγω αντιρρήσεων των ‘Άγγλων. Όταν με καθυστέρηση 8 μηνών, ο Βενιζέλος ζήτησε την εφαρμογή των σχεδίων, υποστηρίζοντας τότε την αίτηση των ‘Άγγλων για συμμετοχή της Ελλάδος, στην εκστρατεία της Καλλίπολης, ο Μεταξάς αντέδρασε αρνητικά γιατί ήταν πλέον αργά και τα στενά είχαν οχυρωθεί με την βοήθεια των Γερμανών. Η ιστορία και εδώ τον δικαίωσε. Τα αγγλικά στρατεύματα στην Καλλίπολη σφαγιάστηκαν, μετρώντας 130 χιλ. περίπου νεκρούς και 60χιλ.τραυματίες.
