COMMENT - ΣΧΟΛΙΟ
Η Συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου 1920 αλλά δεν επικυρώθηκε ποτέ, θεωρείται διπλωματικός θρίαμβος στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο Έλληνας πρωθυπουργός...
Ελευθέριος Βενιζέλος εξασφάλισε την ελληνική κυριαρχία στη Σμύρνη και την Ανατολική Θράκη. Όμως η συνθήκη εγκαταλείφθηκε έξι μήνες αργότερα, στις 25 Φεβρουαρίου 1921. Παρά τις αμέτρητες εκκλήσεις των Ελλήνων του Πόντου, ο Πόντος δεν ήταν στο όραμα του Βενιζέλου για τη Μεγάλη Ιδέα. Προς τιμήν του ο Βενιζέλος εξασφάλισε μεγάλο μέρος της Θράκης, παρά τις προσπάθειες της Βουλγαρίας στις Βερσαλλίες να καταλάβει τη Θράκη και να έχει πρόσβαση στο Αιγαίο.
Εκτός από τις βουλγαρικές προσπάθειες να καταλάβουν τη Θράκη, υπήρξε και μια προσπάθεια των Αρμενίων να ελέγξουν τον Πόντο. Ο Βενιζέλος ήταν περισσότερο διατεθειμένος να υποστηρίξει είτε μια Ποντοαρμενική ομοσπονδία είτε το έδαφος του Πόντου υπό την αρμενική δικαιοδοσία.
Από γεωστρατηγική άποψη, ο Πόντος ήταν εξίσου σημαντικός για την Ελλάδα με τη Θράκη, αν όχι πιο σημαντικός, και η απροθυμία του Βενιζέλου να συμπεριλάβει τον Πόντο στη Μεγάλη Ελλάς του αποδείχθηκε καταστροφική μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Εάν ο Πόντος περιλαμβανόταν είτε στην κυριαρχία της Ελλάδας είτε αν είχε δημιουργηθεί η Αυτόνομη Ελληνική Δημοκρατία του Πόντου, θα υπήρχε χερσαίο φράγμα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, την Μαύρη Θάλασσα θα περιπολούσαν ελληνικά πλοία όπως η Ελληνική Δημοκρατία του Πόντου και κατ' επέκταση η ηπειρωτική Ελλάδα θα είχε πρόσβαση μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και ο Κεμάλ δεν θα είχε εφοδιαστεί από τους Μπολσεβίκους με τα όπλα που χρησιμοποίησαν οι Νεότουρκοι όχι μόνο για τη Γενοκτονία κατά των Ελλήνων του Πόντου, αλλά ο Κεμάλ δεν θα είχε τα πυρομαχικά να πολεμήσει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στην Ανατολία το 1921-1922.
Σύμφωνα με την S. Kuznetsova, «Κατά τη διάρκεια του 1921 στη διάθεση της τουρκικής κυβέρνησης στάλθηκαν από τους Μπολσεβίκους 6,5 εκατομμύρια χρυσά ρούβλια, 33.275 τουφέκια, 57.986 φυσίγγια, 327 πολυβόλα, 54 πυροβόλα, 129.479 οβίδες, 20.000 μάσκες αερίου και μια τεράστια ποσότητα άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού». Σύμφωνα με μια συνέντευξη του 1958 με τον στρατηγό Ali Fuat Cebesoy, η βοήθεια για τους Τούρκους από τους Μπολσεβίκους ήταν η εξής: δέκα εκατομμύρια χρυσά ρούβλια, 30.000 ρωσικά τουφέκια με 1.000 φυσίγγια για κάθε τουφέκι, 30.000 ξιφολόγχες, από 250 έως 300 πολυβόλα, 10.000 φυσίγγια για κάθε όπλο, ξίφη ιππικού, από 20 έως 25 κανόνια βουνού και μεγάλος αριθμός χειροβομβίδων. Σύμφωνα με τον στρατηγό Cebesoy, αυτά ήταν αρκετά για να εξοπλίσουν τρεις τουρκικές μεραρχίες. Η σοβιετική κυβέρνηση κατέθεσε ένα εκατομμύριο ρωσικά ρούβλια στο Βερολίνο προς πίστωση των Τούρκων, οι οποίοι έτσι κατάφεραν να εξασφαλίσουν αντικαταστάσεις για τα γερμανικά όπλα που αποκτήθηκαν πριν και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η σημαντική υποστήριξη θεωρήθηκε ότι είχε καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία του πολέμου κατά των Ελλήνων στη Μικρασιατική εκστρατεία.
Η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική στην ανατολική Μεσόγειο εάν ο Πόντος ήταν στο όραμα του Βενιζέλου για τη Μεγάλη Ιδέα. Η πικρή αλήθεια είναι ο Βενιζέλος ότι έκανε και δεν έκανε ήταν υπό την αυστηρή καθοδήγηση, επίβλεψη και έλεγχο του Βρετανού προθυπουργού Lloyd George στην προσπάθεια του τελευταίου να περιορίσει την επέκταση των Μπολσεβίκων προς τον Καύκασο. Απέτυχαν παταγωδώς και οι δύο.
Εκτός από τις βουλγαρικές προσπάθειες να καταλάβουν τη Θράκη, υπήρξε και μια προσπάθεια των Αρμενίων να ελέγξουν τον Πόντο. Ο Βενιζέλος ήταν περισσότερο διατεθειμένος να υποστηρίξει είτε μια Ποντοαρμενική ομοσπονδία είτε το έδαφος του Πόντου υπό την αρμενική δικαιοδοσία.
Από γεωστρατηγική άποψη, ο Πόντος ήταν εξίσου σημαντικός για την Ελλάδα με τη Θράκη, αν όχι πιο σημαντικός, και η απροθυμία του Βενιζέλου να συμπεριλάβει τον Πόντο στη Μεγάλη Ελλάς του αποδείχθηκε καταστροφική μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Εάν ο Πόντος περιλαμβανόταν είτε στην κυριαρχία της Ελλάδας είτε αν είχε δημιουργηθεί η Αυτόνομη Ελληνική Δημοκρατία του Πόντου, θα υπήρχε χερσαίο φράγμα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, την Μαύρη Θάλασσα θα περιπολούσαν ελληνικά πλοία όπως η Ελληνική Δημοκρατία του Πόντου και κατ' επέκταση η ηπειρωτική Ελλάδα θα είχε πρόσβαση μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και ο Κεμάλ δεν θα είχε εφοδιαστεί από τους Μπολσεβίκους με τα όπλα που χρησιμοποίησαν οι Νεότουρκοι όχι μόνο για τη Γενοκτονία κατά των Ελλήνων του Πόντου, αλλά ο Κεμάλ δεν θα είχε τα πυρομαχικά να πολεμήσει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στην Ανατολία το 1921-1922.
Σύμφωνα με την S. Kuznetsova, «Κατά τη διάρκεια του 1921 στη διάθεση της τουρκικής κυβέρνησης στάλθηκαν από τους Μπολσεβίκους 6,5 εκατομμύρια χρυσά ρούβλια, 33.275 τουφέκια, 57.986 φυσίγγια, 327 πολυβόλα, 54 πυροβόλα, 129.479 οβίδες, 20.000 μάσκες αερίου και μια τεράστια ποσότητα άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού». Σύμφωνα με μια συνέντευξη του 1958 με τον στρατηγό Ali Fuat Cebesoy, η βοήθεια για τους Τούρκους από τους Μπολσεβίκους ήταν η εξής: δέκα εκατομμύρια χρυσά ρούβλια, 30.000 ρωσικά τουφέκια με 1.000 φυσίγγια για κάθε τουφέκι, 30.000 ξιφολόγχες, από 250 έως 300 πολυβόλα, 10.000 φυσίγγια για κάθε όπλο, ξίφη ιππικού, από 20 έως 25 κανόνια βουνού και μεγάλος αριθμός χειροβομβίδων. Σύμφωνα με τον στρατηγό Cebesoy, αυτά ήταν αρκετά για να εξοπλίσουν τρεις τουρκικές μεραρχίες. Η σοβιετική κυβέρνηση κατέθεσε ένα εκατομμύριο ρωσικά ρούβλια στο Βερολίνο προς πίστωση των Τούρκων, οι οποίοι έτσι κατάφεραν να εξασφαλίσουν αντικαταστάσεις για τα γερμανικά όπλα που αποκτήθηκαν πριν και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η σημαντική υποστήριξη θεωρήθηκε ότι είχε καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία του πολέμου κατά των Ελλήνων στη Μικρασιατική εκστρατεία.
Η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική στην ανατολική Μεσόγειο εάν ο Πόντος ήταν στο όραμα του Βενιζέλου για τη Μεγάλη Ιδέα. Η πικρή αλήθεια είναι ο Βενιζέλος ότι έκανε και δεν έκανε ήταν υπό την αυστηρή καθοδήγηση, επίβλεψη και έλεγχο του Βρετανού προθυπουργού Lloyd George στην προσπάθεια του τελευταίου να περιορίσει την επέκταση των Μπολσεβίκων προς τον Καύκασο. Απέτυχαν παταγωδώς και οι δύο.
