Οι κίνδυνοι που διατρέχεις αν προσπαθήσεις να «πνίξεις» ένα φτέρνισμα δεν είναι καθόλου αστείοι, όσο κι αν σου φαίνεται κάτι ασήμαντο.
Αν...
δεν έχεις νιώσει σαν κάποιος να σε έχει χτυπήσει με κλωτσιά στα πλευρά μετά ένα φτέρνισμα, τότε να σε συγχαρώ. Γνωρίζεις ότι η ανάγκη να φτερνιστούμε προκύπτει ως αντίδραση του οργανισμού με στόχο να μας προστατέψει από σκόνη, βακτήρια, ιούς και ό,τι άλλο μπορεί να εισβάλει στο αναπνευστικό μας σύστημα και να μας κάνει κακό.
Έχει ένα ενδιαφέρον να δούμε πώς λειτουργεί η διαδικασία του φτερνίσματος, ώστε να κατανοήσουμε πλήρως τους κινδύνους που προκύπτουν κάθε φορά που περιορίζουμε μια από τις εξόδους της έντασης που προκαλείται στα εντός μας.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του στο Conversation ο καθηγητής Adam Taylor, διευθυντής της Κέντρου Εκμάθησης Κλινικής Ανατομίας στο Lancaster University, «η διαδικασία ελέγχεται από το λεγόμενο “κέντρο φτερνίσματος” στον μυελό του εγκεφάλου – το οποίο διέπει τις αυτόνομες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της αναπνοής. Ενεργοποιείται από την παρουσία ερεθιστικών ουσιών στην επένδυση της μύτης και των αεραγωγών, που στέλνουν ώσεις στο κέντρο. Η απόκριση είναι ένα κλείσιμο των ματιών, του λαιμού και του στόματος, ενώ οι μύες του στήθους συστέλλονται, συμπιέζοντας τους πνεύμονες και διώχνοντας τον αέρα έξω από το αναπνευστικό μας σύστημα.
»Οτιδήποτε πυροδοτεί την απόκριση του συστήματος αυτού, οδηγεί σε κάποιες περιπτώσεις σε μια εντυπωσιακή ταχύτητα πίεσης, που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει έως και 57,24 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Έτσι, μερικές φορές υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού».
Ο ειδικός αναφέρει την περίπτωση Σκοτσέζου που πριν φτερνιστεί έκλεισε το στόμα και τη μύτη του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σκιστεί η τραχεία του. Το κλείσιμο των αεραγωγών του επέτρεψε στην πίεση που παράγεται από το φτέρνισμα να συσσωρευτεί μέσα στο αναπνευστικό σύστημα. Μερικές φορές, αυτή μπορεί να είναι έως και 20 φορές μεγαλύτερη από την πίεση που παρατηρείται συνήθως στο αναπνευστικό σύστημα. Είναι σαφές πως κάπως πρέπει να εκτονωθεί.
Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που υπέστησαν κάταγμα στα οστά του προσώπου τους, καθώς προσπαθούσαν να περιορίσουν το φτέρνισμα. Άλλοι έχουν καταστρέψει τον λάρυγγα και ορισμένοι έχουν σκίσει τους ιστούς στο στήθος που προστατεύουν τους πνεύμονες.
Ο Taylor καταρρίπτει όμως τον μύθο που λέει ότι αν φταρνιζόμαστε με ανοιχτά τα μάτια και η πίεση είναι μεγάλη, αυτά να βγαίνουν προς τα έξω: «Τα μάτια σας συγκρατούνται στη θέση τους από μυς και ένα νεύρο που τα στερεώνει στη θέση του. Επίσης, οι αεραγωγοί στο αναπνευστικό μας σύστημα δεν έχουν καμία σύνδεση με τα μάτια ή τις κόγχες των ματιών».
Τι πραγματικά μπορεί να προκαλέσει το φτέρνισμα;
Είναι γεγονός πως το βίαιο φτέρνισμα μπορεί να προκαλέσει κήλη του πνεύμονα μέσω των μεσοπλεύριων μυών μεταξύ των πλευρών. Αυτό είναι κατά βάση αποτέλεσμα νοσηρής παχυσαρκίας, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, διαβήτη ή καπνίσματος.
Υπάρχουν και περιπτώσεις φτερνίσματος που σχίζει τους ευαίσθητους ιστούς των πνευμόνων. «Αυτό συμβαίνει όταν ο αέρας υψηλότερης πίεσης βαθιά στους πνεύμονες διαφεύγει στον χώρο μεταξύ του θώρακα και του πνεύμονα, αναγκάζοντας αυτόν τον αέρα να συμπιέζει τον πνεύμονα στη μία ή και στις δύο πλευρές του θώρακα».
Πέραν των πνευμόνων, υπάρχουν και άλλα όργανα που μπορεί να υποστούν μεγάλη ζημιά όταν το φτέρνισμα είναι βίαιο. «Υπάρχουν αναφορές για άτομα που σχίζουν την ευαίσθητη επένδυση του εγκεφάλου, κάτι που οδηγεί σε υπαραχνοειδή αιμορραγία (βλ. τύπος εγκεφαλικού επεισοδίου). Αυτή μπορεί να είναι θανατηφόρα, εάν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα».
Δεδομένου ότι το φτέρνισμα αυξάνει την αρτηριακή πίεση, μπορεί να προκαλέσει και άλλους σοβαρούς τραυματισμούς στα αιμοφόρα αγγεία. Υπάρχουν περιπτώσεις που η δύναμη του φτερνίσματος σχίζει τα στρώματα της αορτής (βλ. κύρια αρτηρία που μεταφέρει οξυγονωμένο αίμα γύρω από το σώμα) και προκαλεί έκρηξη αίματος μεταξύ των στοιβάδων. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, έχει ποσοστό θνησιμότητας 50% μέσα σε 48 ώρες από την εμφάνιση.
Οι τραυματισμοί στην πλάτη είναι συνηθισμένοι, όπως και τα κατάγματα γύρω από το μάτι που προκαλούνται συνήθως από τραύμα αμβλείας δύναμης. Επιπροσθέτως, μπορεί να σπάσουν τα μικρά οστά στο αυτί και να προκληθεί απώλεια ακοής. Σημείωσε και ότι ένα δυνατό φτέρνισμα ενδέχεται να έχει ως συνέπεια τη μετατόπιση οδοντικών εμφυτευμάτων σε άλλα μέρη του προσώπου.
Μια στιγμή. Δεν τελειώσαμε.
Η αυξημένη πίεση μπορεί να προκαλέσει τη διαφυγή υγρών από το σώμα, ιδιαίτερα των ούρων από την ουροδόχο κύστη. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται πιο τακτικά σε άτομα με αδύναμους τους μυς του πυελικού εδάφους (λόγω εγκυμοσύνης, τοκετού, παχυσαρκίας, εμμηνόπαυσης, σωματικού τραύματος ή νευρικής βλάβης).
Ποιος είναι ο τρόπος για να φτερνιστούμε ασφαλώς;
Προφανώς και υπάρχει τρόπος να φτερνιστούμε με ασφάλεια, δηλαδή χωρίς κίνδυνο. Για αρχή, δεν πνίγουμε την ανάγκη.
Αυτό που κάνουμε είναι να καλύψουμε το στόμα και τη μύτη με ένα χαρτομάντιλο ή με το εσωτερικό του αγκώνα μας, ώστε να μην αφήσουμε τα μικρόβια να εξαπλωθούν. Γυρίζουμε ελαφρώς το κεφάλι μακριά από τους άλλους, ώστε να μειώσουμε ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες εξάπλωσης μικροβίων.
Σε ό,τι αφορά τη θέση του σώματος, υποστηρίζουμε τον πυρήνα μας. Σφίγγουμε την κοιλιακή χώρα σαν να πρόκειται να δεχθούμε χτύπημα. Αυτό βοηθά στη σταθεροποίηση του πυρήνα και στην κατανομή της πίεσης του φτερνίσματος πιο ομοιόμορφα.
Μετά, δεν σκύβουμε, κάτι που μπορεί να επιβαρύνει επιπλέον την πλάτη και το λαιμό, ενώ παίρνουμε μια κλίση ελαφρώς προς τα εμπρός.
Έχει ένα ενδιαφέρον να δούμε πώς λειτουργεί η διαδικασία του φτερνίσματος, ώστε να κατανοήσουμε πλήρως τους κινδύνους που προκύπτουν κάθε φορά που περιορίζουμε μια από τις εξόδους της έντασης που προκαλείται στα εντός μας.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του στο Conversation ο καθηγητής Adam Taylor, διευθυντής της Κέντρου Εκμάθησης Κλινικής Ανατομίας στο Lancaster University, «η διαδικασία ελέγχεται από το λεγόμενο “κέντρο φτερνίσματος” στον μυελό του εγκεφάλου – το οποίο διέπει τις αυτόνομες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της αναπνοής. Ενεργοποιείται από την παρουσία ερεθιστικών ουσιών στην επένδυση της μύτης και των αεραγωγών, που στέλνουν ώσεις στο κέντρο. Η απόκριση είναι ένα κλείσιμο των ματιών, του λαιμού και του στόματος, ενώ οι μύες του στήθους συστέλλονται, συμπιέζοντας τους πνεύμονες και διώχνοντας τον αέρα έξω από το αναπνευστικό μας σύστημα.
»Οτιδήποτε πυροδοτεί την απόκριση του συστήματος αυτού, οδηγεί σε κάποιες περιπτώσεις σε μια εντυπωσιακή ταχύτητα πίεσης, που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει έως και 57,24 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Έτσι, μερικές φορές υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού».
Ο ειδικός αναφέρει την περίπτωση Σκοτσέζου που πριν φτερνιστεί έκλεισε το στόμα και τη μύτη του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σκιστεί η τραχεία του. Το κλείσιμο των αεραγωγών του επέτρεψε στην πίεση που παράγεται από το φτέρνισμα να συσσωρευτεί μέσα στο αναπνευστικό σύστημα. Μερικές φορές, αυτή μπορεί να είναι έως και 20 φορές μεγαλύτερη από την πίεση που παρατηρείται συνήθως στο αναπνευστικό σύστημα. Είναι σαφές πως κάπως πρέπει να εκτονωθεί.
Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που υπέστησαν κάταγμα στα οστά του προσώπου τους, καθώς προσπαθούσαν να περιορίσουν το φτέρνισμα. Άλλοι έχουν καταστρέψει τον λάρυγγα και ορισμένοι έχουν σκίσει τους ιστούς στο στήθος που προστατεύουν τους πνεύμονες.
Ο Taylor καταρρίπτει όμως τον μύθο που λέει ότι αν φταρνιζόμαστε με ανοιχτά τα μάτια και η πίεση είναι μεγάλη, αυτά να βγαίνουν προς τα έξω: «Τα μάτια σας συγκρατούνται στη θέση τους από μυς και ένα νεύρο που τα στερεώνει στη θέση του. Επίσης, οι αεραγωγοί στο αναπνευστικό μας σύστημα δεν έχουν καμία σύνδεση με τα μάτια ή τις κόγχες των ματιών».
Τι πραγματικά μπορεί να προκαλέσει το φτέρνισμα;
Είναι γεγονός πως το βίαιο φτέρνισμα μπορεί να προκαλέσει κήλη του πνεύμονα μέσω των μεσοπλεύριων μυών μεταξύ των πλευρών. Αυτό είναι κατά βάση αποτέλεσμα νοσηρής παχυσαρκίας, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, διαβήτη ή καπνίσματος.
Υπάρχουν και περιπτώσεις φτερνίσματος που σχίζει τους ευαίσθητους ιστούς των πνευμόνων. «Αυτό συμβαίνει όταν ο αέρας υψηλότερης πίεσης βαθιά στους πνεύμονες διαφεύγει στον χώρο μεταξύ του θώρακα και του πνεύμονα, αναγκάζοντας αυτόν τον αέρα να συμπιέζει τον πνεύμονα στη μία ή και στις δύο πλευρές του θώρακα».
Πέραν των πνευμόνων, υπάρχουν και άλλα όργανα που μπορεί να υποστούν μεγάλη ζημιά όταν το φτέρνισμα είναι βίαιο. «Υπάρχουν αναφορές για άτομα που σχίζουν την ευαίσθητη επένδυση του εγκεφάλου, κάτι που οδηγεί σε υπαραχνοειδή αιμορραγία (βλ. τύπος εγκεφαλικού επεισοδίου). Αυτή μπορεί να είναι θανατηφόρα, εάν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα».
Δεδομένου ότι το φτέρνισμα αυξάνει την αρτηριακή πίεση, μπορεί να προκαλέσει και άλλους σοβαρούς τραυματισμούς στα αιμοφόρα αγγεία. Υπάρχουν περιπτώσεις που η δύναμη του φτερνίσματος σχίζει τα στρώματα της αορτής (βλ. κύρια αρτηρία που μεταφέρει οξυγονωμένο αίμα γύρω από το σώμα) και προκαλεί έκρηξη αίματος μεταξύ των στοιβάδων. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, έχει ποσοστό θνησιμότητας 50% μέσα σε 48 ώρες από την εμφάνιση.
Οι τραυματισμοί στην πλάτη είναι συνηθισμένοι, όπως και τα κατάγματα γύρω από το μάτι που προκαλούνται συνήθως από τραύμα αμβλείας δύναμης. Επιπροσθέτως, μπορεί να σπάσουν τα μικρά οστά στο αυτί και να προκληθεί απώλεια ακοής. Σημείωσε και ότι ένα δυνατό φτέρνισμα ενδέχεται να έχει ως συνέπεια τη μετατόπιση οδοντικών εμφυτευμάτων σε άλλα μέρη του προσώπου.
Μια στιγμή. Δεν τελειώσαμε.
Η αυξημένη πίεση μπορεί να προκαλέσει τη διαφυγή υγρών από το σώμα, ιδιαίτερα των ούρων από την ουροδόχο κύστη. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται πιο τακτικά σε άτομα με αδύναμους τους μυς του πυελικού εδάφους (λόγω εγκυμοσύνης, τοκετού, παχυσαρκίας, εμμηνόπαυσης, σωματικού τραύματος ή νευρικής βλάβης).
Ποιος είναι ο τρόπος για να φτερνιστούμε ασφαλώς;
Προφανώς και υπάρχει τρόπος να φτερνιστούμε με ασφάλεια, δηλαδή χωρίς κίνδυνο. Για αρχή, δεν πνίγουμε την ανάγκη.
Αυτό που κάνουμε είναι να καλύψουμε το στόμα και τη μύτη με ένα χαρτομάντιλο ή με το εσωτερικό του αγκώνα μας, ώστε να μην αφήσουμε τα μικρόβια να εξαπλωθούν. Γυρίζουμε ελαφρώς το κεφάλι μακριά από τους άλλους, ώστε να μειώσουμε ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες εξάπλωσης μικροβίων.
Σε ό,τι αφορά τη θέση του σώματος, υποστηρίζουμε τον πυρήνα μας. Σφίγγουμε την κοιλιακή χώρα σαν να πρόκειται να δεχθούμε χτύπημα. Αυτό βοηθά στη σταθεροποίηση του πυρήνα και στην κατανομή της πίεσης του φτερνίσματος πιο ομοιόμορφα.
Μετά, δεν σκύβουμε, κάτι που μπορεί να επιβαρύνει επιπλέον την πλάτη και το λαιμό, ενώ παίρνουμε μια κλίση ελαφρώς προς τα εμπρός.
