Ο Ιρλανδός πολιτικός, συγγραφέας και φιλόσοφος, Edmund Burke (1729-1797), είχε γράψει κάποτε στο βιβλίο του για τη Γαλλική Επανάσταση (Reflections on the Revolution in France) ότι η κοινωνία είναι μια σύμπραξη (συλλογικότητα) όχι μόνο των ζωντανών, αλλά μια σύμπραξη μεταξύ των ζωντανών, των νεκρών και των ακόμη αγέννητων*.
Τους...
αγέννητους θυμήθηκα και εγώ, με μια διαπεραστική και ακαριαία σκέψη, όταν άρχισα να αναλογίζομαι τις πολύ πρόσφατες εξελίξεις στην πολύκροτη υπόθεση των Τεμπών, η οποία, συν τω χρόνω, από ένα απλά τραγικό, τραγικότατο σωστότερα, δυστύχημα ‘‘μετενσαρκώνεται’’ σε ‘‘άυλο αντανακλαστικό φακό’’ μέσα από τον οποίο φανερώνεται ο τρόπος και το ήθος της άσκησης της εξουσίας στη χώρα, ένας τρόπος και ήθος μάλιστα που ήδη αφήνει, αλλά σίγουρα θα αφήσει ακόμη πιο έντονα (στο μέλλον), το ‘‘αποτύπωμά’’ του στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Για το θέμα των Τεμπών έχω αρθρογραφήσει και έχω γράψει πολλά από όσα θεωρούνται, έστω κατά την υποκειμενική μου αντίληψη, σημαντικά (ίδετε και θυμηθείτε τα άρθρα μου: ‘‘Αν υπήρξε συγκάλυψη στο δυστύχημα των Τεμπών, τι σημαίνει αυτό για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα;’’, ‘‘Μερικά βασικά «καυτά» ερωτήματα για τα Τέμπη σε σχέση με όσα δήλωσε πρόσφατα ο Κυριάκος Μητσοτάκης’’, ‘‘Γιατί είναι δύσκολο να αποδοθεί πραγματική δικαιοσύνη στην υπόθεση των Τεμπών’’ και ‘‘Η πρόταση σύστασης προανακριτικής επιτροπής για τα Τέμπη από τους συγγενείς των θυμάτων – Μερικές βασικές παρατηρήσεις’’).
Δεν θα σταματήσω όμως. Και αν ρωτάτε το ‘‘γιατί;’’, σας απαντώ, διότι (πλην όσων άλλων) είμαι Έλληνας και είμαι γονέας. Έτσι, νιώθω τη χρεία να μοιραστώ μαζί σας τη σκέψη μου επί αυτών των τελευταίων γεγονότων της υπόθεσης.
Τι έγινε, λοιπόν; Καταρχάς, λίγες μέρες πριν την άνοδο του Πρωθυπουργού στη συμπρωτεύουσα για τη ΔΕΘ και μετά από 2,5 χρόνια από το δυστύχημα (ναι, 2,5 χρόνια,) ‘‘ήρθε… στο φως’’ το πόρισμα της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ) της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, το οποίο, όπως μας ενημέρωσαν συστημικά μέσα, ‘‘ενισχύει τις εκτιμήσεις ότι στις δύο μηχανές και στις τρεις φορτάμαξες της εμπορικής αμαξοστοιχίας δεν υπήρξε εύφλεκτο υγρό το οποίο να προκάλεσε έκρηξη και φωτιά’’ (ίδετε https://www.kathimerini.gr/society/563785096/ta-dyo-eyrimata-tis-pyrosvestikis-gia-ta-tempi/).
Αμέσως, κυβερνητικά φερέφωνα, διαδικτυακά και μη, έσπευσαν να ‘‘πανηγυρίσουν’’: Η Πυροσβεστική λέει ότι δεν μετέφερε ποσότητες εύφλεκτων υλικών η εμπορική αμαξοστοιχία, άρα ό,τι διαδιδόταν μέχρι τώρα περί τούτου ‘‘αποδεικνύεται ότι ήταν θεωρίες συνωμοσίας’’. Ο δε γνωστός στο πανελλήνιο ανακριτής της υπόθεσης αστραπιαία έκλεισε τη δικογραφία, για να τελειώνει η υπόθεση, όπως λένε οι συγγενείς των θυμάτων, οδηγούμενη προς εκδίκαση, έχουσα ήδη λάβει ‘‘συγκεκριμένη κατεύθυνση’’.
Σοκαρισμένη, για άλλη μια φορά, η Μαρία Καρυστιανού, εν συνεχεία, σε δημόσια ανάρτησή της (https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/483193_xespasma-karystianoy-apo-eyaggelio-se-fyllada-mia-skeyoria-dromos), μας θύμισε ότι, παρά τα ανωτέρω, ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), στο δικό του πόρισμα, υποστήριζε ότι η πυρόσφαιρα που ‘‘έκαψε ζωντανούς’’ επιβάτες της μοιραίας αμαξοστοιχίας προκλήθηκε από άγνωστο καύσιμο, το οποίο μάλιστα θα είχε εντοπιστεί αν δεν είχε μπαζωθεί άμεσα ο τόπος. Και ‘‘κατακεραύνωσε’’ την Πυροσβεστική, ισχυριζόμενη ότι το πόρισμά της δεν καταλήγει σε κανένα συγκεκριμένο συμπέρασμα για τα αίτια της πυρόσφαιρας, δεν αναφέρει πουθενά ότι το τρένο του θανάτου δεν μετέφερε καύσιμα και βέβαια δεν αποδομεί το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, αναρωτώμενη εν τέλει: ‘‘Πόσο μεγάλο επιτέλους είναι το μυστικό που κρύβεται και ποιους “οικείους” ακουμπά για να έχει κινητοποιηθεί τέτοιος μηχανισμός σήψης και διαφθοράς; Αιδώς Αργείοι!’’.
Ώσπου, έρχεται το άλλο νέο (δείτε https://www.neakriti.gr/koinonia/2135908_tempi-geniko-himeio-toy-kratoys-entopise-xylolio-kai-toloyolio-sti-moiraia): Το Γενικό Χημείο του Κράτους εντόπισε σε 12 από τα 28 δείγματα που ελήφθησαν και εξετάστηκαν τον περασμένο Μάρτιο στις εγκαταστάσεις του ΟΣΕ στο Κουλούρι, μεταξύ άλλων χημικών στοιχείων, ξυλόλιο, ενώ, παράλληλα, κατέγραψε και την ύπαρξη τολουολίου. Επιβεβαίωσε δηλαδή την ύπαρξη στην αμαξοστοιχία ουσιών, άχρωμων εύφλεκτων υδρογονανθράκων με έντονη οσμή, που χρησιμοποιούνται ως διαλύτες!
Τα κυβερνητικά ‘‘παπαγαλάκια’’ ‘‘ξανακρύφτηκαν’’ στις ‘‘φωλιές’’ τους. Διαφαίνεται πια, όπως λένε οι συγγενείς των θυμάτων, ο ρόλος όλων και ‘‘πάει στράφι’’ η αγωνιώδης προσπάθειά τους να επιβάλλουν ένα ‘‘συγκεκριμένο αφήγημα’’. Προσπάθησαν να μας πείσουν, και η αλήθεια είναι ότι προσπάθησαν με κάθε τρόπο και ‘‘λυσσαλέα’’, για το αφήγημα περί ‘‘μη μεταφοράς ύποπτων εύφλεκτων υλών’’ από το μοιραίο τρένο και…. ‘‘αποτυγχάνουν’’ συνεχώς….
Από την πρώτη στιγμή, ωστόσο, έχω αναδείξει το μέγα γεγονός, τη μέγιστη ουσία, ότι δηλαδή η υπόθεση των Τεμπών, όσον αφορά τη λεγόμενη ‘‘συγκάλυψη’’, δεν ξεκινά όμως από αυτό το ερώτημα, ήτοι από το (ούτως ή άλλως) σημαντικότατο βεβαίως ερώτημα σχετικά με το τι μετέφερε (ή δεν μετέφερε) η εμπορική αμαξοστοιχία(;). Ξεκινά από το τεράστιας βαρύτητας ερώτημα ‘‘με ποιο νόμο, με ποιο δικαίωμα, με ποια λογική και πρωτίστως και πάνω απ’ όλα με ποιο σκοπό προέβη ο κ. Τριαντόπουλος, τότε Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, και η… ‘‘λοιπή παρέα’’ του, και δη άμεσα και χωρίς χρονοτριβή, στην αποκαλούμενη από τον ίδιο ‘‘αποκατάσταση του πεδίου’’(;), χωρίς να επιληφθεί πρότερα η Δικαιοσύνη και συλλέξει κρίσιμα για την αλήθεια στοιχεία, δεδομένα και αποδείξεις. Αυτό (το ερώτημα) είναι η απαρχή του, κατ’ εμέ, σπουδαιότερου μέρους της υπόθεσης των Τεμπών’’, δηλαδή της εξέτασης του ζητήματος της ‘‘συγκάλυψης’’, αυτή είναι και άπασα η πεμπτουσία, διότι η απάντηση στο άνω μείζον όλων ερώτημα οδηγεί κατευθείαν στην αλήθεια και (θα) είναι και η αλήθεια της υπόθεσης. Διαβάστε παραπάνω με ποιο ερώτημα ‘‘κλείνει’’ την ανάρτησή της η κ. Καρυστιανού και θα….καταλάβετε πολλά!
Και δη η αλήθεια της υπόθεσης που, προσωπικά από το πρώτο μου άρθρο, έχω αναδείξει ότι σχετίζεται άμεσα και άρρηκτα, όπως λέμε απολύτως ‘‘ομφαλικά’’, με τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα (διαβάστε, για να μην τα…ξαναλέω, το άρθρο μου: ‘‘Αν υπήρξε συγκάλυψη στο δυστύχημα των Τεμπών, τι σημαίνει αυτό για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα;’’ https://olympiobima.gr/an-ypirxe-sygkalypsi-gia-to-dystychima-ton-tebon-ti-simainei-afto-gia-to-kratos-dikaiou-stin-ellada/).
Ο πολιτικός κοινωνιολόγος και μελετητής του δημοκρατικού πολιτεύματος, Larry Diamond, από το ‘‘Hoover Institution’’ (The end of the third wave and the global future of Democracy) υποστηρίζει, λοιπόν, και διδάσκει ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία, δηλαδή η ‘‘δημοκρατία δυτικού τύπου’’, προϋποθέτει τη σωρευτική πλήρωση (την ‘‘αθροιστική υλοποίηση’’) τεσσάρων αναγκαίων και ταυτόχρονα ικανών συνθηκών για να λογίζεται πράγματι, και στην πράξη, ως τέτοια: ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και γενικά στη δημόσια ζωή, προστασία του αστικού status των πολιτών και των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων και δη υπό πλήρες καθεστώς ισότητας και ισονομίας, και απαρεγκλίτως ουσιαστική εφαρμογή του κράτους δικαίου που δεσμεύει άπαντες, θεσμούς και διαδικασίες, πολίτες και ασκούντες τη (δημοκρατική) εξουσία.
Έχει νόημα, επομένως, απόλυτο νόημα, η ‘‘αποκατάσταση του πεδίου’’ που έγινε, κατά δική του δήλωση, από παράγοντα της εκτελεστικής εξουσίας (Τριαντόπουλο), και δη παράγοντα δίπλα στην ‘‘κορυφή’’ της εκτελεστικής εξουσίας (Πρωθυπουργό) και σε άμεση συνεννόηση εκ του ρόλου του (Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ τότε) με αυτήν την ‘‘κορυφή’’, πριν επιληφθεί η δικαστική εξουσία και ενεργήσει όσα ο δικός της θεσμοθετημένος ρόλος και το δικανικό καθήκον επέβαλαν στην περίσταση. Και δη όσα έπρεπε να ενεργήσει η δικαστική εξουσία και οι αρμόδιες αρχές για να αποδοθεί ‘‘πραγματική δικαιοσύνη’’, σύμφωνα με τα αναφαίρετα δικαιώματα που εν προκειμένω είχαν και έχουν οι συγγενείς των θυμάτων.
Σκεφθείτε, λοιπόν, ότι ο Βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Martin Wolf (The crisis of democratic capitalism*) ισχυρίζεται ότι ένα ‘‘σύστημα’’ που καταπατά τα δικαιώματα των ατόμων, ακόμη κι αν υπάρχει, αν ‘‘νομιμοποιείται’’ δηλαδή, μέσω εκλογών, δεν είναι ‘‘φιλελεύθερη δημοκρατία’’. Δεν είναι ούτε καν ‘‘ανελεύθερη δημοκρατία’’. Αυτό το ‘‘σύστημα’’, στην καλύτερη περίπτωση, θα έπρεπε να ονομάζεται ‘‘δικτατορία της πλειοψηφίας’’ (dictatorship of the majority), και στη χειρότερη, ‘‘δημαγωγική δικτατορία’’ (plebiscitary dictatorship).
Έχει νόημα, λοιπόν, η κατά τον κ. Τριαντόπουλο ‘‘αποκατάσταση του πεδίου’’, μια ‘‘αποκατάσταση’’ που φαίνεται να έχει ουσιώδη σχέση με την ύπαρξη εύφλεκτων υλικών που κατά πάσα λογική προκάλεσαν τη δεδομένη πυρόσφαιρα, εξαιτίας της οποίας κάηκαν επιβάτες του τρένου. Και έχει νόημα, επειδή ακριβώς σχετίζεται άκρως καθοριστικά με την αλήθεια της υπόθεσης, μια αλήθεια της υπόθεσης που ‘‘ακουμπά’’ άμεσα πια το ζήτημα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα.
Θα μου πείτε, όμως, και δικαίως βέβαια, τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους αγέννητους(;), για τους οποίους σας μίλησα παραπάνω, πρακτικά δηλαδή με τις επόμενες γενιές, οι οποίες θα διαβάζουν και θα μιλάνε για το δυστύχημα των Τεμπών ως πλέον ‘‘γεγονός της ελληνικής ιστορίας’’.
Να σας πω, και δη ευθέως. Όποιος έχει αναγνώσει το άρθρο μου ‘‘Γιατί είναι δύσκολο να αποδοθεί πραγματική δικαιοσύνη στην υπόθεση των Τεμπών’’ (δείτε https://pieriasocial.gr/?p=99911), ίσως ήδη ‘‘μοιράζεται’’ τη διαίσθηση μου για το αν αρμοδίως θα αποδοθούν, υπό όλες τις συνθήκες και τα συγκλονιστικά γεγονότα που ζούμε μετά τα Τέμπη, ‘‘τα του Καίσαρος τω Καίσαρι’’ για όλα και για όλους. Βλέπετε, ήδη από τον 17ο αιώνα, ο Άγγλος φιλόσοφος Thomas Hobbes (1588-1679) έλεγε: ‘‘ Auctoritas, non veritas, facit legem’’. Η εξουσία, και όχι η αλήθεια, διαμορφώνει το νόμο. Εν προκειμένω, σε ‘‘ελεύθερη ερμηνεία’’, μπορεί και να ισχύει ότι η εξουσία, και όχι η αλήθεια, ‘‘καθοδηγεί’’ και ‘‘θα καθοδηγήσει’’ καταληκτικά τα πράγματα (την ολοκλήρωση της υπόθεσης των Τεμπών) σε μια ασφαλή για αυτήν – την εξουσία - (τελική) διαμόρφωση, σε ένα επιθυμητό για αυτήν (τελικό) αποτέλεσμα….
Όμως εγώ θα αντιτείνω ότι: ‘‘Vincit omnia veritas’’. Η αλήθεια νικά τα πάντα. Στο τέλος, η αλήθεια μαθεύεται, η αλήθεια ‘‘μένει’’, η αλήθεια θα είναι αυτή που θα καταγραφεί και θα ‘‘μείνει’’ στην ιστορία αυτού του τόπου. Μπορεί, λοιπόν, εμείς, οι σύγχρονοι, να βιώσουμε την ‘‘ασφαλή για την εξουσία τελική διαμόρφωση’’ της υπόθεσης (αυτό κατ’ εικασία είναι το πιθανότερο), αλλά να είστε σίγουροι ότι όσοι θα ζουν μερικά χρόνια από τώρα, και είναι ακόμη αγέννητοι σήμερα, και θα έχουν μόνο ‘‘ακούσει’’ για τα Τέμπη, την αλήθεια θα μαθαίνουν. Γιατί η αλήθεια είναι τελικά που ‘‘μένει’’… Και θα ‘‘μείνει’’ και για τα Τέμπη, όπως τουλάχιστον έτσι ‘‘δείχνουν’’ οι πράγματι κραυγαλέες εξελίξεις των τελευταίων ημερών. Την αλήθεια θα μαθαίνουν οι νυν αγέννητοι και θα κρίνουν. Έτσι, άλλωστε, δεν μας τονίζει στον ‘‘Δωδεκάλογο του Γύφτου’’ ο μέγας Έλληνας, Κωστής Παλαμάς(;): ‘‘Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες, ό,τι είστε, μην ξεχνάτε, δεν είστε από τα χέρια σας μονάχα, όχι. Χρωστάτε και σε όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ‘ρθουνε, θα περάσουν. Κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί’’.
Στο τέλος, λοιπόν, μιας και περί…. αγέννητων ο λόγος, εμένα επιτρέψτε μου απλά να θέσω μια… ‘‘προσωπική’’ ερώτηση στον Πρωθυπουργό μας: ‘‘Κυριάκο, την ώρα που πέφτεις για ύπνο, έχεις αναλογιστεί, ή έστω ‘‘ψυλλιαστεί’’, τι θα λένε ή τι θα μπορούσαν να λένε για εσένα αυτοί που ακόμη δεν έχουν γεννηθεί, όταν θα μιλάνε μεταξύ τους για τα ‘‘Τέμπη’’; Τι λες; Το σκέφτηκες αυτό ποτέ;….’’.
Κατερίνη, 4/9/2025
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
*Η ακριβής φράση του Ιρλανδού φιλοσόφου Edmund Burke στη γλώσσα του έχει ως εξής: ‘‘A society is a partnership not only between those who are living, but between those who are living, those who are dead, and those who are to be born’’.
* Ο Martin Wolf στο βιβλίο ‘‘The crisis of democratic capitalism’’ γράφει επακριβώς: ‘‘A system ….. trample on the rights of individuals …. yet go through the motions of running rigged elections, is not liberal democracy. Nor it is “illiberal democracy” either. Such a system should be called what it is: at best, a dictatorship of the majority, and at worst, plebiscitary dictatorship.”
