Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.
Το ημερολόγιο έδειχνε 25 Νοεμβρίου 1942, ήταν ημέρα εορτής της Αγίας Αικατερίνης, όταν στην κατεχόμενη Ελλάδα εκτελούνταν η εντολή του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής για ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου. Συγκεκριμένα, τη διενέργεια του σαμποτάζ αποφάσισε...
η αρμόδια ειδική υπηρεσία,η Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων (SΟΕ),του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και για τον λόγο αυτό έστειλε στην Ελλάδα τρεις ξεχωριστές αποστολές, των τεσσάρων κομμάντος η κάθε μια. Η εντολή ήταν η ανατίναξη μίας από τις τρεις μεγάλες σιδηροδρομμικές γέφυρες στην Κεντρική Ελλάδα, Παπαδιάς, Γοργοποτάμου, Ασωπού αφού επιδιωχθεί επαφή για συμμετοχή αντιστασιακών ομάδων Ελλήνων, με τις οποίες είχε έλθει σε κάποια επαφή το Στρατηγείο.
Από τις τρεις αποστολές, οι δύο πραγματοποιήθηκαν περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1942, οι κομάντος έπεσαν με αλεξίπτωτα στην περιοχή της Γκιώνας έχοντας ως επικεφαλής τον Αρχηγό και Υπαρχηγό της Αποστολής, τον Ταξίαρχο Μάγιερς και τον Ταγματάρχη Γουντχάουζ αντίστοιχα. Οι κομάντος της τρίτης αποστολής δεν κατάφεραν να «πέσουν» στην Ήπειρο, επέστρεψαν στο Κάιρο και έπεσαν στο επόμενο φεγγάρι στις 27 Οκτωβρίου στην περιοχή του Καρπενησίου υπό τα πυρά των Ιταλών, «χάνοντας» τον ασυρματιστή και όλα τα πράγματα (εκκρηκτικά, όπλα, πυρομαχικά, ασύρματο κλπ).
Για την επιχείρηση αυτή έχουν γραφτεί πολλά ψέματα και υπερβολές. Και πλάσθηκαν πολλοί Μύθοι. Για παράδειγμα, έχει γραφτεί ότι η επιχείρηση αυτή είχε δήθεν σχεδιαστεί, οργανωθεί και εκτελεστεί από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, οι οποίοι υποτίθεται ότι από την πρώτη στιγμή συμφώνησαν όλοι ομόθυμα να συμμετάσχουν, ότι δήθεν το σχέδιο ήταν του Βελουχιώτη, ότι τάχα ο ίδιος ήταν ο αρχηγός και, κατά τους ίδιους μύθους, αφίνεται έντεχνα να εννοηθεί ότι ζητήθηκε η βοήθεια των Εγγλέζων και …άλλα τέτοια. Μάλιστα, τόσο έχουν πεισθεί οι νεοέλληνες για την υποτιθέμενη «ομοθυμία» των δύο ανταρτικών ομάδων του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ που συμμετείχαν στην επιχείρηση της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου, ώστε να γιορτάζεται η Εθνική Αντίσταση την πρώτη Κυριακή μετά την 25η Νοεμβρίου, ημέρα ανατίναξής της.
Η αλήθεια είναι ότι πράγματι πραγματοποιήθηκε η επιχείρηση με τον κωδικό «HARLING», ότι ήταν ένα από τα πρώτα σημαντικά σαμποτάζ από στρατηγικής και τακτικής απόψεωςστην Ευρώπη και ασφαλώς είναι το πρώτο, μεγαλύτερο και μεθοδικά σχεδιασμένο σαμποτάζ στην Ελλάδα σε ολόκληρη την περίοδο της Κατοχής.Αλλά και το τελευταίο που εκτελέστηκε με την κοινή συμμετοχή του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ.
Δεν είναι όμως καθόλου αλήθεια και δεν επιβεβαιώνεται από καμιά ιστορική πηγή και κυρίως από τους πρωτεργάτες-συμμετασχόντες, ακόμη και απ’ αυτά τα αρχεία και έγγραφα του ΚΚΕ ότι η συμμετοχή του ΕΛΑΣ και του Βελουχιώτη στο σαμποτάζ ήταν αυθόρμητη και οικειοθελής. Το αντίθετο μάλιστα. Ο Βελουχιώτης δεν είχε την άδεια να συμμετάσχει στο σαμποτάζ και γι’ αυτό κλήθηκε έναν μήνα αργότερα να απολογηθεί γιαυτό, σε ανώτατο κομματικό όργανο.
Πριν από το σαμποτάζ, ο ίδιος ο Βελουχιώτης απέφευγε, επί τουλάχιστον έναν μήνα, να έλθει σε επαφή με τους Εγγλέζους οι οποίοι του έστελναν με κάθε τρόπο μηνύματα. Δεν ήτανδυνατόν να μην είχε μάθει ο Βελουχιώτης περί της έλευσης των Εγγλέζων κομμάντος, όταν το είχαν μάθει οι κάτοικοι των γύρω χωριών. Δεν μπορεί να μην του μετέφερε το νέο ο γνωστός ληστής της περιοχής, Καραλίβανος, γνωστός και φίλος και αργότερα συναγωνιστής του Άρη, που ήρθε σε επαφή με τους βρετανούς από τις πρώτες ημέρες. Ο οποίος είχε περισυλλέξει κάποια υλικά από αυτά που ρίχτηκαν με αλεξίπτωτο ενώ στη συνέχεια ο ίδιος βοήθησε και για την ανεύρεση των υπολοίπων, όπως αναφέρει ο Μάγιερς. Οι χωρικοί στα γύρω χωριά γνώριζαν την ύπαρξη των Εγγλέζων και το κρατούσαν μυστικό λόγω της παρουσίας Ιταλών οι οποίοι κατείχαν την περιοχή. Κρατούσαν αυτό το μυστικό με καμάρι, παρόλο που είχε «βουίξει» η Γκιώνα, γι’ αυτό δεν είναι δυνατόν ο Βελουχιώτης να μην είχε μάθει τίποτα(!!). Ο Μάγιερς έστελνε μηνύματα στον Βελουχιώτη αλλά εκείνος δεν απαντούσε. «Φαινόταν σαν να μας απέφευγε επίτηδες», γράφει συγκεκριμένα ο Μάγιερς στο βιβλίο του «Η Ελληνική Περιπλοκή» (MAYERS, 1975, σελ. 60).
Όταν έπεσαν στα χέρια του Άρη οι τέσσερις κομμάντος της τρίτης αποστολής, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Έλληνας Θέμης Μαρίνος, ο Βελουχιώτης εμφανίστηκε να αμφισβητεί την ταυτότητας που δήλωναν, ότι δηλαδή ήταν Βρετανοί, εκμυστηρευόμενος στον Δημητρίου (καπ. Νικηφόρο) ότι πίστευε, αντίθετα, ότι ήταν Γερμανοί.Γι΄αυτό, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο καπ. Νικηφόρος τους είχε για κάποιες ημέρες υπό περιορισμό.Όπως, μάλιστα, αναφέρει ο καπ. Νικηφόρος στο βιβλίο του (τόμ Α, σελ.397), ο Βελουχιώτηςόχι μόνον είχε τις επιφυλάξεις του αλλά τους θεωρούσε «…κατασκόπους, πράκτορες που ήρθαν να δουλέψουν εναντίον μας». Στη συνέχεια όμως, επί δεκατέσσερις ημέρες τους περιέφερε σε χωριά της Ευρυτανίας προς την Αιτωλοακαρνανία – εντελώς αντίθετα από την κατεύθυνση που έπρεπε να πάρουν για να πάνε στην Στρωμνη - για να δείχνει στους χωρικούς ότι οι Εγγλέζοι στήριζαν τον ΕΛΑΣ και έτσι σε κάθε χωριό μαζεύονταν ο κόσμος στην πλατεία, ο Αρης εβγαζε λόγους προβάλλοντας την παρουσία των Βρεταννών ως απόδειξη ότι οι σύμμαχοι ήταν με τον ΕΛΑΣ . Ωστόσο, όταν ο Βελουχιώτης πήρε ένα γράμμα από τον Γουντχάους που του έδωσε ο παπάς ενός χωριού -από το οποίο πέρασε ο Γουντχάουζ καθ΄οδόν για την Ήπειρο- τότε μόνο έδωσε εντολή να πάνε τους κομάντος στην Στρώμνη.
Στο μεταξύ, όταν ο Μάγιερς έβλεπε ότι περνούσαν άπραγες οι μέρες, στις 2 Νοεμβρίου έστειλε τον υπαρχηγό του, τον Ταγματάρχη Γουντχάουζ, να συναντήσει τον Ζέρβα -για τον οποίο γνώριζε ότι δρούσε στην Ήπειρο- με την εντολή να έχει επιστρέψει μέχρι τις 17 Νοεμβρίου στις 12 το βράδυ. Μετά από 6-7 ημέρες πεζοπορία, ο Γουντχάουζ έφθασε στο χωριό Σακαρέτσι της Αρτας, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της οργάνωσης «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΙΙ», θα συναντούσε στη στάνη του Κώστα Βράζου τον Ζέρβα, ο οποίος και είχε σχετικά ειδοποιηθεί. Επειδή ακριβώς τις ημέρες εκείνες ο Ζέρβας ήταν απασχολημένος με την απόκρουση μεγάλης Ιταλικής επίθεσης, έστειλε τον υπασπιστή του, Λοχαγό Μυριδάκη, να τον συναντήσει. Οι Μυριδάκης και Γουντχάουζ, μετά από τετράωρη πορεία, συναντούν στο χωριό Αργύρη τον Ζέρβα ο οποίος αφού ενημερώνεται προφορικά αλλά και γραπτά από τον Γουντχάουζ τον διαβεβαιώνει για τη συμμετοχή του στο εγχείρημα, λέγοντάς του επί λέξει: «Δεν θα σας δώσω όμως μία δύναμη 50 ανταρτών, που μου ζητάτε, αλλά θα έλθω ο ίδιος με την απαιτούμενη δύναμη..». Στις 12 Νοεμβρίου ο Ζέρβας ξεκινά με δύναμη 60 ανδρών για να συναντήσει τον Μάγιερς, τον οποίο ειδοποιούν με αγγελιαφόρο ότι έρχεται προς αυτόν. Στις 13 Νοεμβρίου ο Ζέρβας και οι άνδρες του φθάνουν στην «περιοχή» του Βελουχιώτη τον οποίο ειδοποιεί ο Ζέρβας και ζητάει συνάντηση στη Βίνιανι (ΖΕΡΒΑΣ, 2013; Σελ.125)
(Συνεχίζεται)
