Αντώνης Ι. Ζαρκανέλας
π. Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης
Οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Αθήνα στις 12 Οκτωβρίου 1944, ο Πρωθυπουργός και η Ελληνική Κυβέρνηση φθάνουν από την Ιταλία την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου στον Πειραιά στην συνέχεια ανυψώνει σε ειδική τελετή την Ελληνική Σημαία στον βράχο της Ακροπόλεως και...
αργότερα μετά την Δοξολογία στην Μητρόπολη Αθηνών εκφωνεί τον λόγο της Απελευθέρωσης στην Πλατεία Συντάγματος«…εν μέσω των επευφημιών του απείρου πλήθους.».
Mία χώρα υπό διάλυση, μία κυβέρνηση διασπασμένη, ένας λαός απελπισμένος…
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών και την επάνοδο της Κυβέρνησης από την εξορία στην Ελλάδα και ενώ όλοι εύχονταν μέσα τους να έρθουν καλλίτερες μέρες κάτι δεν πήγαινε καλά. Δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα στην θέση του. Η οικονομία παρέπαιε, η δημόσια διοίκηση ανύπαρκτη, τα ταμεία του Κράτους άδεια, η ύπαιθρος χωρίς υποδομές. Η κυβέρνηση λειτουργούσε με δύο ταχύτητες και προς δύο κατευθύνσεις: Από την μία προσπαθούσε να βάλει τάξη, να αρχίσει να κινείται η οικονομία με πρώτους τους Υπουργούς των οικονομικών Υπουργείων (Σβώλος, Αγγελόπουλος, Τσιριμώκος) και από την άλλη οι κομμουνιστές Υπουργοί και οι κομματικοί μηχανισμοί του ΚΚΕ, που ξεσήκωναν και διήγειραν τον κόσμο, να απεργεί, να διαδηλώνει να διαμαρτύρεται χωρίς όρια να διεκδικεί με παράλογες και ανεδαφικές απαιτήσεις, παράλογες αυξήσεις,. από ένα Κράτος που ουσιαστικά δεν είχε δικά του έσοδα…Ήταν η περίοδος της ΕΑΜοκρατίας. Καθημερινώς γίνονταν στο κέντρο και στις συνοικίες συγκεντρώσεις και αντισυγκεντρώσεις κομμουνιστών και εθνικιστών ενόπλων ή όχι, με συλλήψεις και κακοποιήσεις εκατέρωθεν. Γεγονός πάντως είναι ότι αυτήν την περίοδο άρχισε να ‘ξυπνάει’ ο αστός αθηναίος αλλά και αριστεροί, μη κομμουνιστές, που βλέποντας ότι οι κατακτητές είχαν πια φύγει θεωρούσαν την αποστασιοποίηση τους από το ΕΑΜ σαν την δική τους συμβουλή στην ειρήνευση του τόπου. Γιατί αυτοί, ακριβώς επειδή ήταν διαβασμένοι και γνώριζαν, γιατί τις έζησαν, τις πραγματικές επιδιώξεις του ΚΚΕ στη διάρκεια της κατοχής, διαχώριζαν τη θέσή τους.. Τα συναισθήματα που διακατείχαν τον απλό κόσμο των Αθηνών τις ημέρες εκείνες περιγράφονται με ενάργεια από την καθ. Θεμιστοκλή Τσάτσο υπουργό Δικαιοσύνης στην Κυβέρνηση Παπανδρέου που έγραψε: «Ο κόσμος έκανε το σταυρό του και οι διαβάτες κλαίγοντεςησπάζοντο αλλήλους αλλά κανείς ακόμη δεν ζητωκραύγαζε. Φόβος συνείχε τας ψυχάς, κληρονομία του παρελθόντος και διαίσθηση του μέλλοντος.».
Η Κυβερνητική απόφαση για διάλυση των ένοπλων μονάδων της Κατοχής.
Τα «Δεκεμβριανά» ή «Τη μάχη της Αθήνας» τα επιδίωξαν οι κομμουνιστές γιατί θεωρούσαν πως ήταν κατάλληλη η στιγμή για την κατάληψη της εξουσίας πριν διαλυθούν οι ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις, αφού δεν υπήρχε λόγος ύπαρξης τους μετά την αποχώρηση των κατακτητών. Γιατί η Αθήνα; Γιατί ήταν η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το διοικητικό και βιομηχανικό κέντρο, η έδρα της Κυβέρνησης. Γιατί τον Δεκέμβριο; Γιατί τελείωνε ο χρόνος για την διάλυση των αχρείαστων πια ιδιωτικών ένοπλων αντιστασιακών στρατών.
Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στην οποία συμμετείχαν με έξι (6) υπουργούς το ΚΚΕ, ΕΑΜ, «Κυβέρνηση του Βουνού» (ΠΕΕΑ) είχε αποφασίσει, σε εφαρμογή της Συμφωνίας του Λιβάνου την οποία και είχαν ήδη όλοι υπογράψει, να προχωρήσει η χώρα στην οργάνωση του Εθνικού Στρατού και ταυτόχρονα τον αφοπλισμό και την διάλυση των ένοπλων αντιστασιακών στρατών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Ετσι αποφάσισε η διάλυση της Λαϊκής Πολιτοφυλακής (της Αστυνομίας) του ΕΑΜ να γίνει την πρώτη Δεκεμβρίου του 1944 και τη διάλυση του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ στις 10 Δεκεμβρίου. Με τον τρόπο όμως αυτό το ΚΚΕ στερούνταν των ένοπλων δυνάμεων, στις οποίες θα βασίζονταν οι «επαναστατημένες λαϊκές δυνάμεις» προκειμένου «λαοκρατικά» να καταλάβουν δημόσια κτίρια, να παραλύσουν το κράτος αναλαμβάνοντας οι ίδιες, στο τέλος, το Κράτος στο «όνομα του Λαού» όπως προέβλεπε η Λενινιστική «συνταγή» για την κατάληψη της εξουσίας. Χωρίς αυτές τις ένοπλες δυνάμεις γνώριζαν οι κομμουνιστές, ήδη, από την περίοδο της ΕΑΜοκρατίας της περιόδου, 12 Οκτωβρίου -τέλη Νοεμβρίου, ότι δεν μπορούσε να υπάρξει κατάληψη της εξουσίας. Από την άλλη πλευρά υπήρχε και η συμφωνία της Καζέρτας την οποία επίσης υπέγραψε η ΄Ακρα Αριστερά, όπως ο Πρωθυπουργός Γεώργιος ονόμαζε το ΚΚΕ/ΕΑΜ, και η οποία προέβλεπε την υπαγωγή του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ στην Κυβέρνηση η οποία και τις έθεσε υπό του Διοίκηση του Υποστρατήγου Σκόμπυ ο οποίος είχε οριστεί από το Συμμαχικό Στρατηγείο Διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Επομένως τυπικά δεν τις όριζαν κάν…
Ομως το ΚΚΕ χωρίς όπλα πώς θα επέβαλε τη Λαοκρατία; Προφανώς και δεν ήταν δυνατή η επιβολή της με συλλαλητήρια και διαδηλώσεις. Όπως δεν έγινε τους προηγούμενους μήνες καθώς καθοδηγούμενες αιματηρές κομματικές εκδηλώσεις, ανταλλαγές πυροβολισμών με πολλούς νεκρούς ήταν σύνηθες, καθημερινό φαινόμενο στο κέντρο της Αθήνας, ενώ στις συνοικίες της πόλεως (π.χ.Παγκράτι, Κυψέλη, Κουκάκι κλπ.) οι εκτελεστές της μυστικής ΟΠΛΑ σκορπούσαν τον φόβο και τον θάνατο. Δεν πίστευαν και οι ίδιοι σε κάτι τέτοιο. Το ΚΚΕ/ΕΑΜ φαίνεται πως υπέγραφαν στα χαρτιά όλες αυτές τις υποχρεώσεις/δεσμεύσεις/Σύμφωνα κλπ όχι γιατί τις πίστευαν αλλά γιατί πίστευαν ότι όλο και κάτι θα συνέβαινε και δεν θα χρειαζόταν να εφαρμοστούν ή γιατί πίστευαν ότι θα βρεθεί ένας τρόπος και να μην τις εφαρμόσουν και να μην εκτεθούν. Γιατί απλώς τα θεωρούσαν απλώς χαρτιά από την αρχή και τίποτα άλλο. Όμως η Κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να προχωρήσει στα συμφωνηθέντα αλλά και το ΚΚΕ/ΕΑΜ, από την άλλη πλευρά, έβλεπε ότι χωρίς τον στρατό τους έχαναν την πρωτοβουλία των κινήσεων τους. ΄Επρεπε να αποτρέψουν μια τέτοια εξέλιξη.
Τί προηγήθηκε των Δεκεμβριανών;
Τον Νοέμβριο, όμως, του 1944 έλαβαν χώραν στο εσωτερικό του ΚΚΕ δύο γεγονότα που άλλαξαν άρδην τον «ρουν της ιστορίας» και δεν μπορούσε να αγνοήσει το ΚΚΕ. Το ένα ήταν η σύσκεψη των καπεταναίων που συγκάλεσε ο Βελουχιώτης στη Λαμία στις 17/11/ 1944, εν αγνοία του κόμματος όπου μετά από εισήγησή του διαμορφώθηκε ένα κλίμα σύγκρουσης με τους εγγλέζους και τους εγχώριους «αντιδραστικούς» και κάθετη αντίδραση για ενδεχόμενο αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Και το μήνυμα έφτασε έγκαιρα στο κόμμα από τον Βαφειάδη ο οποίος συμμετείχε στην σύσκεψη αλλά ήταν και ο μόνος που ήταν και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Το δεύτερο ήταν η συνεδρίαση στα γραφεία της Κ.Ε. του ΚΚΕ πολιτικοστρατιωτικών στελεχών της Αθήνας - Πειραιά που έγινε στις 22/11/1944 παρουσία και του Γεν Γραμματέα του ΚΚΕ Σιάντου.. Σ΄αυτήν ο Μπαρτζιώτας, όταν αποχώρησε, για λίγο, ο Σιάντος, διατύπωσε την «προσωπική» άποψη ότι «τραβάμε για τη σύγκρουση…να οργανώσουμε καλά τις δυνάμεις μας…γιατί σ΄αυτή τη σύγκρουση θα κριθεί το μέλλον της Ελλάδας… η νίκη ή η ήττα της λαοκρατίας». Όταν επέστρεψε ο Σιάντος είπε στον Μπαρτζιώτα: «Καλά έκανες, που έβαλες αυτή τη γραμμή, Φάνη. Και εγώ τώρα μετά τη συνάντησή μου με τον Γ. Παπανδρέου έχω τη γνώμη ότι τραβάμε για σύγκρουση» (Μπαρτζιώτας, 1980; σελ. 337-8).
(Συνεχίζεται)
