ΒΕΝΤΕΤΑ: Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Στη Χώρα Σφακίων κάθε χωριό αλλά και κάθε ισχυρή οικογένεια έκτιζε μιαν εκκλησία και στη γιορτή των Αγίων τους φρόντιζαν όλοι να επιδείξουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν.

Οι Καλλικρατιανοί είχαν τους Δώδεκα Αποστόλους στο πάνω μέρος της Χώρας. Στις αρχές του 19^ου αιώνα, στην γιορτή των Αγίων, μετά τη λειτουργία ένα πουλί κάθισε στο καμπαναριό, προκλητικό σημάδι για τους άνδρες που ήταν, συνήθως, οπλισμένοι. Κάποιος το σημάδεψε, του έριξε, μα ούτε το σκότωσε, ούτε το πουλί έφυγε. Αμέσως του «έπαιξε» ένας άλλος και το σκότωσε και τότε όλοι μαζί άρχισαν να πειράζουν τον πρώτο. Στην αρχή τα πειράγματα τον έκαναν να γελά, αλλά όταν συνεχίστηκαν, του προκάλεσαν θυμό, καθώς θεώρησε ότι τον ταπείνωναν δημόσια. Πυροβόλησε, λοιπόν, σκοτώνοντας έναν από τους πολλούς που τον ειρωνεύτηκαν, αλλά αμέσως έπεσε νεκρός και αυτός από βόλι... Εφτά άνδρες σκοτώθηκαν μέσα σ’ ένα λεπτό. Η εκκλησία ύστερα από αυτό το περιστατικό εγκαταλείφθηκε κι ερημώθηκε και μόνο ύστερα από πολλά χρόνια αναστυλώθηκε και ξαναλειτουργήθηκε...

Καμιά θάλασσα δεν είναι τόσο ανοιχτή, όσο η αστείρευτη θάλασσα της εκδίκησης. Της εκδίκησης, που όταν φωλιάσει στην ψυχή του ανθρώπου, τον μεταμορφώνει σ’ ένα άγριο θηρίο, διψασμένο για αίμα, που δε διστάζει να φτάσει ακόμη και στο φόνο. Για να ξεπλύνει τη ντροπή του, την προσβολή που του έγινε, για να υπερασπιστεί την τιμή και αξιοπρέπεια του. Κάποιοι ξεπερνούν τα όρια. Φτάνουν στα άκρα. Δεν αφήνουν κανένα περιθώριο επιστροφής. Ανοίγουν τον αιματηρό κύκλο των αντεκδικήσεων και διψούν για το αίμα της ανταπόδοσης, που στη θέα του αισθάνονται εξαγνισμένοι και δικαιωμένοι. Οι λέξεις φόβος, δισταγμός, υπαναχώρηση ή άρνηση δεν έχουν θέση στον κόσμο της βεντέτας.

Βεντέτα συνηθίζουν να λένε στην Κρήτη την εκδίκηση που παίρνουν οι συγγενείς κάποιου που δολοφονήθηκε, σκοτώνοντας το δράστη ή κάποιον συγγενή του. Ο φόνος δηλαδή που τελείται με κίνητρο την εκδίκηση για έναν άλλο φόνο. ‘’Είναι ένας κοινωνικός κώδικας που στηρίζεται στην έννοια της τιμής και της προστασίας της’’, λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώργος Νικολακάκης. Και πρόκειται για ένα φαινόμενο παλιό όσο και η οργάνωση των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών. Θα μπορούσαμε να θυμίσουμε τη διπλή εκδίκηση που αποδίδουν στο Μίνωα έπειτα από τις επιθέσεις που δέχθηκε ο γιος του Ανδρόγεως στην περιοχή του Μαραθώνα και της Αθήνας.

Έτσι, ο νόμος της ανταπόδοσης συναντάται για πρώτη φορά στην ιστορία του Δικαίου στη Μινωική Πολιτεία. Αν και τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν έχουν φέρει στο φως μέχρι σήμερα κάποια επιγραφή με τη σχετική ποινική διάταξη, αυτή σώζεται ακέραιη στο έργο του Αριστοτέλη και συγκεκριμένα στο τέταρτο βιβλίο των «Ηθικών Νικομαχείων» όπου γίνεται λόγος για το ‘’αντιπεπονθός’’ - δηλαδή την ανταπόδοση -το οποίο χαρακτηρίζεται ως σπουδαία μορφή απονομής δικαιοσύνης και κατονομάζεται ως πατέρας της διάταξης ο μυθικός Ραδάμανθυς. Στο Ραδάμανθυ αποδίδεται η νομική φράση ‘’Ει και πάθοι τα τ΄ερεξε, δίκη κ’ ιθεία γένοιτ’’, διατυπωμένη στον έμμετρο λόγο που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι Κρήτες στη νομοθεσία τους για ευκολότερη αποστήθιση της, που μεταφράζεται ‘’Μόνο σαν πάθει ό,τι ‘κάμε, δίκη σωστή θα γίνει’’, δηλαδή όπως λέγεται στην κρητική διάλεκτο ‘’τα δίκια θα γεννούσι’’. Και στην Αγία Γραφή αναφέρεται χαρακτηριστικά μέσα από τα λόγια του Μωϋσή: ’’Ζωή αντί ζωής, οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χείρα αντί χειρός, πόδα αντί ποδός’’. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το σύστημα που ίσχυε στην Κρήτη την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας. Η βασική αρχή του Ιερού Νόμου, ‘ο νόμος του ισοποίνου’’- Kisas- όριζε ότι σε περίπτωση φόνου η ποινή που επιβάλλεται είναι είτε το ισόποινο, δηλαδή η καταδίκη του δράστη σε θάνατο, είτε η ‘’ποινή εξαγοράς του αίματος’’(Diyet), σύμφωνα με την οποία ο θύτης πληρώνει κάποια χρηματική αποζημίωση στην οικογένεια του θύματος για το αίμα που χύθηκε χωρίς άλλες ποινικές κυρώσεις. Το χυμένο αίμα ουσιαστικά μετατρέπεται σε υλικό στοιχείο που ανταλλάσσεται με το αίμα του δράστη ή με το ποσό της αποζημίωσης.....

ΜΑΡΙΑ ΓΑΛΑΝΟΥ

(Πλήρες άρθρο στο τεύχος νο 68 των ΣΤΙΓΜΩΝ)