Γράφει ο Νίκος Λάππας*
Είναι αλήθεια πως το περιβόητο σχέδιο «Καλλικράτης» για τη νέα μορφή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα μας το περίμεναν πως και πως πάρα πολλοί και… για ποικίλους λόγους ο καθένας!
Είναι επίσης αλήθεια πως η κυβέρνηση, όπως και σε άλλα νομοσχέδια, προώθησε και στην περίπτωση αυτή – oρθά – το σύστημα της διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τον λαό προτού καταρτιστεί το νομοσχέδιο.
Δυστυχώς είναι εξ ίσου αλήθεια ότι ενώ η διαβούλευση είχε ανακοινωθεί πως θα ξεκινούσε εδώ και τουλάχιστον 3 μήνες, ωστόσο ουσιαστικά μόλις τώρα ξεκινά!
Το γεγονός ότι μπορούσαν να αποσταλλούν μέσω του διαδικτύου προτάσεις προς το Υπουργείο ουδόλως δεν πρέπει να χρησιμεύει ως «άλλοθι», γιατί αφ’ ενός οι περισσότεροι Έλληνες δεν έχουν, δυστυχώς, ακόμη εξοικειωθεί με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και αφ’ ετέρου το σύστημα αυτό δεν αποτελεί πραγματική διαβούλευση, καθώς δεν ευνοεί τον άμεσο διάλογο και τις «ζυμώσεις».
Θα επιλέξουμε να μην είμαστε καχύποπτοι και θα δεχθούμε – μέχρι αποδείξεως του εναντίου – ότι για τις συνεχείς καθυστερήσεις ευθύνεται η δυσμενής οικονομική συγκυρία που έστρεψε το ενδιαφέρον του πολιτικού κόσμου και των πολιτών σε άλλη κατεύθυνση.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ πάντως, αν και σίγουρα θα ήταν προτιμότερο οι συντάκτες του σχεδίου να είχαν ήδη λάβει υπ’ όψη τους σκέψεις, προτάσεις και προβληματισμούς της βάσης σχετικά με το σχέδιο «Καλλικράτης».
Πόσο μάλλον όταν η κυβέρνηση διαμηνύει προς πάσα κατεύθυνση ότι η υπόθεση αυτή θα τελειώσει μέσα στον Μάιο! Επομένως τα χρονικά περιθώρια είναι ιδιαίτερα στενά κι εκφράζονται εύλογοι φόβοι πως σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ουσιαστική διαβούλευση για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν μπορεί να γίνει.
Ίσως γι’ αυτό η κουβέντα γύρω από τον «Καλλικράτη», και στον τόπο μας, έχει εκτραπεί σε μία πρόωρη και στείρα αυτή τη στιγμή «προσωπολογία» σχετικά με τους υποψηφίους για τα διάφορα αξιώματα, χωρίς να γνωρίζει κανείς επακριβώς το τι είδους θεσμό θα κληθούν εκείνοι αύριο να υπηρετήσουν επηρεάζοντας με τις αποφάσεις τους, πιθανόν καθοριστικά, πολλούς τομείς της ζωής όλων μας.
Θα ήθελα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες προσωπικές σκέψεις σχετικά με το σχέδιο «Καλλικράτης» επαναφέροντας έτσι την κουβέντα εκεί που θα έπρεπε αυτή τη στιγμή να βρίσκεται: στα χαρακτηριστικά αυτού του νέου θεσμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης που πρόκειται να προκύψει σύντομα.
Το σχέδιο «Καλλικράτης» λοιπόν μπορεί να αποδειχθεί η μεγαλύτερη ευκαιρία για την ανάπτυξη κυρίως της υπαίθρου που τόσο καιρό «μαράζωνε» παρακολουθώντας απλώς τις επιλογές της κεντρικής διοίκησης χωρίς να μπορεί ουσιαστικά να αντιδράσει. Ας εξετάσουμε λοιπόν ορισμένα ζητήματα που ασφαλώς θα προκύψουν και ας δούμε πως θα μπορούσαν ίσως αυτά να αντιμετωπιστούν καλύτερα:
1) Η συνένωση δήμων πράγματι είναι ένα μεγάλο όπλο προς την κατεύθυνση αυτή. Μεγάλοι και ισχυροί δήμοι μπορούν να πραγματοποιήσουν μεγάλα έργα υποδομής και να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους πολίτες. Μιλάμε λοιπόν για συνένωση δυνατοτήτων, όχι για συνένωση αδυναμιών και…χρεών! Στο θέμα αυτό η πολιτεία έχει μεγάλη ευθύνη για το τι θα ακολουθήσει. Αρκετές Π.Α.Ε. και «ξοφλημένους» επιχειρηματίες βοήθησε μέχρι τώρα να ορθοποδήσουν! Ας προχωρήσει λοιπόν σε μία γενναία όσο κι έντιμη ρύθμιση χρεών των «Καποδιστριακών» δήμων τηρώντας – όπως ευτυχώς προκύπτει και από το προσχέδιο – την αρχή της αναλογικότητας σε σχέση με το χρέος που θα παραδώσει ο κάθε δήμος πριν την συνένωση (εδώ θα χρειαστεί ίσως να γίνουν απογραφές από ορκωτούς λογιστές προκειμένου να υπάρξει ξεκάθαρη εικόνα).Εάν δεν γίνουν αυτά τότε το εγχείρημα μοιάζει καταδικασμένο σε αποτυχία εν τη γενέσει του!
2) Συνεχίζοντας με θέματα οικονομικού ενδιαφέροντος θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο πως παράλληλα με τις άλλες υπηρεσίες που θα λειτουργήσουν (π.χ. δημοτική αστυνομία, Δ.Ο.Υ., πολεοδομία κτλ.) θα πρέπει να ιδρυθούν άμεσα και οι απαραίτητοι μηχανισμοί είσπραξης διαφόρων τελών από τα οποία θα τροφοδοτείται άμεσα ο δήμος. Κι εδώ η πολιτεία θα πρέπει να καθορίσει ανώτατα όρια στα ποσά του κάθε τέλους, έτσι ώστε ο πολίτης να μην αισθάνεται ότι τα ποσά που καλείται να πληρώσει του επιβάλλονται αυθαίρετα από την δημοτική του αρχή. Στην τελευταία εναπόκειται με τις αποφάσεις κι ενέργειές της να αποδείξει ότι υπάρχει ανταποδοτικότητα από την πλευρά της με έργα και υπηρεσίες προς τους δημότες προκειμένου να καλλιεργηθεί σε εκείνους ένα αίσθημα ικανοποίησης και «καθήκοντος» στο θέμα της πληρωμής των τελών.
3) Παράλληλα με το κεντρικό δημοτικό συμβούλιο και τις θεματικές κεντρικές αντιδημαρχίες θα λειτουργεί και τοπικό συμβούλιό και αντιδημαρχία σε κάθε δημοτικό διαμέρισμα (πρώην «καποδιστριακό» δήμο) με σημαντικές αρμοδιότητες κυρίως σε θέματα καθημερινότητας (καθαριότητα, συντήρηση υποδομών, εξυπηρέτηση δημοτών κ.τ.λ.). Ειδικότερα στο θέμα της εξυπηρέτησης δημοτών στόχος είναι να αποκεντρωθούν οι υπηρεσίες, όσο είναι δυνατόν, με τη δημιουργία Κ.Ε.Π. σε κάθε δημοτικό διαμέρισμα και με εκτεταμένη χρήση συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Από τη στιγμή μάλιστα που τα ποσά τα οποία θα διαχειρίζονται πλέον οι δήμοι θα είναι για πρώτη φορά τόσο μεγάλα, η διαφάνεια στον τρόπο διαχείρισής τους είναι επιβεβλημένη! Για τον λόγο αυτό θα ήταν χρήσιμο να ισχύσει και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ό,τι ισχύει και με την δημοσίευση στο διαδίκτυο των προϋπολογισμών των Υπουργείων.
4) Ας εμβαθύνουμε τώρα σε κάτι που μερικούς τεχνοκράτες τους αφήνει ίσως αδιάφορους γιατί δεν έχουν μάθει να το υπολογίζουν. Για ποια ένωση αλήθεια μιλάμε όταν τους κατοίκους των διαφόρων διαμερισμάτων σε ορισμένες περιπτώσεις τους χωρίζουν όχι μόνο αποστάσεις δεκάδων χιλιομέτρων, αλλά και παραδοσιακές «κόντρες» εξ αιτίας π.χ. διαφορετικής καταγωγής, εθίμων, βιοτικού επιπέδου κ.τ.λ; Μία ένωση που θα μείνει μόνο στα χαρτιά δεν πρόκειται να επιτύχει! Είναι αναγκαίο να υπάρξουν άμεσα δραστηριότητες που θα προωθήσουν την γνωριμία και την «συναδέλφωση» των δημοτών μεταξύ τους, όπως π.χ. πολιτιστικές ανταλλαγές ή ακόμη και συγχωνεύσεις (γιατί όχι;) αθλητικών σωματείων και γενικότερα κάθε κίνηση που θα οδηγήσει στη δημιουργία κοινής «δημοτικής συνείδησης». Ακόμη και το θέμα της σημαίας (λαβάρου) του νέου δήμου θα πρέπει να γίνει αντικείμενο διαβούλευσης ώστε να ενώσει όλους τους δημότες!
Στη νέα πραγματικότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που έρχεται με τις σαρωτικές αλλαγές του «Καλλικράτη», για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις των καιρών η κάθε νέα δημοτική ηγεσία, αυτό το πνεύμα ενότητας είναι αναγκαίο. Απαραίτητη επίσης προϋπόθεση είναι και μία νέα φιλοσοφία, ένα νέο μοντέλο διοίκησης. Εκ των πραγμάτων ο κάθε «Καλλικρατικός» δήμαρχος δεν θα μπορεί να έχει τον πλήρη έλεγχο σε τόσα δημοτικά διαμερίσματα και θα πρέπει να συνεργάζεται ασκώντας ο ίδιος και το κεντρικό δημοτικό συμβούλιο υψηλή εποπτεία στους τοπικούς αντιδημάρχους και συμβούλια. Η «ενός ανδρός αρχή» ως μοντέλο για την «Καλλικρατική» αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να «σταθεί». Αντίθετα τώρα επιβάλλεται ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο ανοιχτού διαλόγου με τους φορείς και ομαδικής δουλειάς· ένα μοντέλο του τύπου «ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση» όπου ο Δήμαρχος θα συνθέτει απόψεις, θα καταστρώνει με τους συνεργάτες του σχεδιασμούς, θα εποπτεύει και θα συντονίζει.
Γιατί στην εποχή του «Καλλικράτη», για κάθε σχεδιασμό και απόφαση θα απαιτείται, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, συλλογικότητα, συνεργατικότητα, συναντίληψη, συνυπευθυνότητα και συντονισμένη δράση!
* Ο Νίκος Λάππας είναι Καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης,
Διδάκτορας Ιστορίας του Α.Π.Θ.
και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Τ.Ο. ΠΑ.ΣΟ.Κ. Λιτοχώρου.
