Ο Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας μετά την επικράτησή του σε ανατολικό και δυτικό ρωμαϊκό κράτος έκτισε το 324 την Κωνσταντινούπολη στην αρχαία πόλη, Βυζάντιο. Ο Μ. Κωνσταντίνος έκτισε την Κωνσταντινούπολη με επέκταση του παλιού Βυζαντίου προς τον θρακικό Βόσπορο.
Στις...
11 Μαΐου 330 την νέα πόλη την έκανε πρωτεύουσα του απέραντου ρωμαϊκού κράτους, γιατί τοπογραφικά βρισκόταν στο σημείο, που οι δυο ήπειροι, η Ασία και η Ευρώπη, πλησιάζουν και δυο μεγάλες θάλασσες, η Μεσόγειος και ο Εύξεινος Πόντος ενώνονται με τον Βόσπορο.
Ο δε Βόσπορος μαζί με τα στενά των Δαρδανελίων (Ελλήσποντος) είναι πέρασμα σημαντικότατο. Αλλά και ο Κεράτιος Κόλπος, έχει την αξία του, καθώς είναι ένα φυσικό λιμάνι από τα πιο σίγουρα και μεγάλα, όπου μπορεί σταθμέυει και ολόκληρος ο στόλος.
Έτσι η πόλη βρισκόταν στο μέσον σχεδόν της αυτοκρατορίας, ήταν ο κόμβος του εμπορίου της Ανατολή και της Δύσης, του Βορρά και του Νότου, ήταν πλησιέστερα στους νέους επικίνδυνους εχθρούς, τους Πέρσες και ήταν πόλη νέα που δεν είχε τις πολιτικές φατρίες της Ρώμης, πόλη που κατοικούνταν από χριστιανούς, τους οποίους συμπαθούσε πολύ ο Μέγας Κωνσταντίνος.
Στην αρχή ονομάστηκε Νέα ή Δευτέρα Πόλη. Κατόπιν πήρε τα ονόματα Επτάλοφος, γιατί ήταν κτισμένη σε επτά λόφους, Βασιλεύουσα, γιατί εκεί είχαν την καθέδρα τους οι βασιλιάδες και τέλος Πόλις ή Πόλη.
Μετονομάστηκε επίσημα από την Τουρκική Δημοκρατία στις 28 Μαρτίου του 1930 σε "ινσταμπούλ". Η ετυμολογία του όρου δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Περισσότερο αποδεκτή είναι η άποψη πως προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «εις την πόλη».
Θεωρείται εξάλλου πιθανό πως με δεδομένα τη σπουδαιότητα και το μέγεθός της, οι κάτοικοί της την αποκαλούσαν απλά «Πόλη», όπως αποκαλείται συχνά μέχρι σήμερα από τους Έλληνες.
Για χίλια και πλέον χρόνια (537-1453), η Αγία Σοφία θα αποτελέσει το κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Εκεί, ο λαός θα γιορτάσει τους θριάμβους, θα θρηνήσει τις συμφορές και θα αποθεώσει τους νέους αυτοκράτορες.
Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ' Δραγάτης, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί και με την επανάσταση του Κεμάλ Ατατούρκ μετατράπηκε σε μουσείο.
