Από τον θίασο του Θεάτρου «Πήγασος»
Φεστιβάλ Ολύμπου:
Σήμερα στις 6.00 μμ
Το τελευταίο
δράμα που παρουσιάζεται στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ολύμπου είναι οι «Τρωάδες»,
που υπερέχουν σε λυρισμό και γνωμικό πλούτο, σε ποικιλία ζωηρών εικόνων και
παθητικών σκηνών.
Η υπόθεση
έχει ως εξής:
Τρωαδίτισσες,
γυναίκες της Τροίας αποτελούν τα κύρια πρόσωπα και τον Χορό, απ’ τον οποίο πήρε
και η τραγωδία τον τίτλο της.
Η τραγωδία
αρχίζει μόλις ξημερώνει η μέρα, έπειτα από τη νύχτα της άλωσης της Τροίας. Μαζί
με τα πλούσια λάφυρα που συγκέντρωσαν οι νικητές Αχαιοί έχουν μαζεμένες στην
παραλία της Τροίας και τις σκλάβες, έτοιμοι να κάνουν πανιά για την πατρίδα
μόλις φυσήξει ευνοϊκός άνεμος.
Η Εκάβη είναι
μορφή «βιβλική». Γύρω της οιμώζουν ακόμα οι πληγμένοι. Ποιον να πρωτοκλάψει η
δύσμοιρη; Τον Έκτορα, τον Πάρη, τον αγαπημένο της Πρεσβύτη; Αλλά γι’ αυτούς ο
θρήνος μάταιος. Για τα άλλα δεινά που βλέπει; Ο αρχιστράτηγος των νικητών
αγάπησε την Κασσάνδρα και θα την πάρει μαζί του, αλλά το μάτι της προφήτισσας
βλέπει καλά το μέλλον: και τον εραστή μια αυτήν άγριος φόνος τους περιμένει
μόλις πατήσουν το πόδι τους στο παλάτι των Μυκηνών. Η Ανδρομάχη προορίζεται για
τον Νεοπτόλεμο, τον γιο του Αχιλλέα. Η δυστυχία της κορυφώνεται όταν της
παίρνουν από την αγκαλιά της το μονάκριβο παιδί της για να το θανατώσουν. Ποια
ναν θρηνήσει;
Η Ελένη αγωνιά
για την τύχη που την περιμένει, ελπίζει, όμως, πώς η γοητεία της, βοηθούμενη από
ευγλωττία κυριολεκτικά σοφιστική, θα κάμει τον Μενέλαο να συγχωρήσει την
απιστία της.
Οι «Τρωάδες» δεν
είναι η τραγωδία ενός προσώπου, ενός ήρωα. Ο Χορός δεν είναι ο συνηθισμένος
τύπος που εκφράζει συμπάθεια προς τους ήρωες της τραγωδίας, αλλά γίνεται ο
ίδιος «τραγικός ήρωας», πρωταγωνιστής του δράματος. Δεν στέκεται έξω από το
πάθος, αλλά βρίσκεται μέσα στο πάθος της Τροίας ολόκληρης.
Είναι η τραγωδία
όλων των αδυνάτων, των αδικημένων. Ο ποιητής υψώνει ύμνο προς τη φωτισμένη
ανθρώπινη συνείδηση και την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Το πιο σημαντικό είναι ότι σ’
αυτές ο ποιητής αποδοκιμάζει απερίφραστα τον επιθετικό πόλεμο και στιγματίζει
τις βιαιότητες που συνεπάγεται. Καταδικάζει κάθε επιθετικό πόλεμο. Πόλεμος
αληθινά δικαιολογημένος είναι μόνο εκείνος που γίνεται για την άμυνα της
πατρίδας του.
Οι «τρωάδες»
έχουν χαρακτηριστεί η δεύτερη μορφή του Τρωικού πολέμου. Παρουσιάζουν τις
οδύνες και τις καταστροφές, τα ερείπια ενός απαίσιου πολέμου, ενός οποιοδήποτε
πολέμου. Άδικοι και σκληροί είναι οι νικητές. Παρουσιάζουν την έντονη
αγριότητα των ανθρώπων σε κατάσταση πολέμου, που δεν λογαριάζουν τις πράξεις
τους, που φτάνουν ως τη δολοφονία ενός αθώου απιδιού μόνο και μόνο για να μην
μείνει «βασιλικός γόνος». Δείχνουν την εικόνα των βασανισμένων των ταπεινωμένων
από τους νικητές ανθρώπων. Ο ποιητής περιγράφει την αγριότητα των ανθρώπων που
ήρθαν από την Ελλάδα, για να καταστρέψουν, να κάψουν, να βιάσουν, να σκοτώσουν
και να σύρουν στη σκλαβιά τις Τρωαδίτισσες. Ο άνθρωπος μέχρι σήμερα παραμένει
το ίδιο σκληρός και άτεγκτος, φριχτός και ζωώδης, όταν βρίσκεται μπροστά στον
αδύνατο, τον νικημένο. Ερείπια στην Τροία. Ο χορός θρηνεί το πένθος και τη
βαριά μοίρα της Εκάβης, της Κασσάνδρας και τη Ανδρομάχης
Ο Ευριπίδης
θεωρεί αναπόφευκτη τη τιμωρία εκείνων που διψώντας για τη δόξα αδιαφορούν
για ην ηθική και το δίκαιο και γίνονται αίτιοι συμφορών. Τιμωρία που είναι
ταυτόχρονα και κάθαρση. Οι Θεοί μηχανεύονται αλγεινές τιμωρίες για τους
ανθρώπους. Η Αθηνά με τον Ποσειδώνα καταστρώνουν πρόγραμμα ταλαιπωρίας
και καταστροφής των Αχαιών όταν θα επιστρέφουν στην πατρίδα τους.
Ο υψηλός
τραγικός λόγος του ποιητή και το ηθικό κήρυγμα απαλύνουν τον θρήνο και τον
οδυρμό των γυναικών της κατακτηθείσης πόλης του Πριάμου. Με εξαίρεση τον
Αριστοφάνη, ποτέ άλλοτε το αντιπολεμικό κήρυγμα στην αρχαιότητα δεν
ακούστηκε με τόση διαύγεια, δεν διατυπώθηκε με τόσο πάθος, όσο στις Τρωάδες του
Ευριπίδη.
Με το στόμα του
Ευριπίδη η Αθηναϊκή Δημοκρατία εξαπέλυσε ένα δριμύ και αμείλικτο «κατηγορώ»
εναντίον του εαυτού της. Πρόκειται για μια κραυγή αγανάκτησης και διαμαρτυρίας,
μια αγωνία ηθική ενός πνευματικού ανθρώπου μιας ταραγμένης εποχής.
Και όλα αυτά
είναι λόγοι που το έργο αυτό προκαλεί αίσθηση στον σημερινό θεατή.
Ας δούμε πώς η
θεατρική ομάδα του «Πήγασου» παρουσιάζει το πνεύμα αυτό του Ευριπίδη. Ας
είμαστε όλοι εκεί Δευτέρα 26 Αυγούστου, στα Αρχαία Λείβηθρα, και ώρα 6:00 μ. μ.
Πηγές: Αρχεία
Οργανισμού Εθνικού θεάτρου, Άγγελος Τερζάκης.
●Επιμέλεια: Ευαγγελία Ράπτου-Στεργιούλα, Καθηγήτρια
Ελληνικής Φιλολογίας, Υπ. Διδάκτωρ Τομέα Γλώσσας Θεάτρου και Πολιτισμού Παν.
Αιγαίου
