Αποκωδικοποιώντας τον περίπλοκο κόσμο των τατουάζ των ρωσικών φυλακών
Η δερματοστιξία απαγορεύεται ρητά στα ρωσικά σωφρονιστικά καταστήματα και τα στρατόπεδα εργασίας, τα οποία αποτελούν εξέλιξη των σταλινικών Γκουλάγκ.
Παρά την απαγόρευση ωστόσο, ο άγραφος νόμος του ποινικού συστήματος της χώρας προστάζει εκτεταμένα τατουάζ στη σάρκα των φυλακισμένων, που λειτουργούν εξάλλου ως ιδιαίτερη οπτική γλώσσα νοηματοδότησης του νέου περιβάλλοντος: περίπλοκα, μυστικά και γεμάτα νόημα και σημασία, τα τατουάζ αποκαλύπτουν τη «φυλή» στην οποία ανήκει ο εκάστοτε εγκληματίας.
Οι πολυδιάστατες αυτές παραστάσεις ενσωματώνουν συμβολικούς και αλληγορικούς κώδικες, κάνοντας τα σώματα των εγκλείστων γραφικές παραστάσεις και εικονογραφικά χρονοδιαγράμματα του παρελθόντος, του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.
Περισσότερο από απλά σημάδια και δερματική «διακόσμηση», τα μελάνια στο σώμα μιλούν πιο εύγλωττα από κάθε γλώσσα, φανερώνοντας τόσο τις σεξουαλικές προτιμήσεις του κρατουμένου όσο και τις θητείες που έχει κάνει πίσω από τα κάγκελα. Περιγράφουν ιστορίες του παρελθόντος, μιλούν για τα μελλοντικά πλάνα, τις ραγισμένες καρδιές και τα ζοφερά περιστατικά που έχει ζήσει ο τρόφιμος. Και το βασικότερο ίσως γνώρισμα, σηματοδοτούν στους άλλους εγκλείστους (συνήθως ανοιχτά και χωρίς περιστροφές) τη θέση του καθενός στην ιεραρχία της φυλακής.
Στις φωτογραφίες του Sergei Vasiliev, τραβηγμένες από το 1989-1993 σε φυλακές και στρατόπεδα εργασίας της Ρωσίας, αποκαλύπτεται σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια η απόκρυφη γλώσσα των τατουάζ των φυλακισμένων, με τα σχέδια που έκανε ο Danzig Baldaev κατευθείαν από τα τατουάζ των εγκλείστων να ρίχνουν φως στο κρυφό νόημα των παραστάσεων.
Σωφρονιστική Εργασιακή Αποικία No. 5 - Nizhny Tagil (1991)
Οι τρεις κατάδικοι, φυλακισμένοι για εγκλήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά, ποζάρουν μαζί. Τα συμμετρικά τατουάζ στα μπράτσα του αριστερού λένε: «ζω στην αμαρτία / πεθαίνω γελώντας». Ο κορμός του καλύπτεται από δαίμονες και τέρατα, που σκοπό έχουν να τρομοκρατήσουν τους άλλους τροφίμους. Το «συρματόσχοινο» στο μέτωπο του μεσαίου συμβολίζει το γεγονός ότι «δεν θα σωφρονιστώ ποτέ», ενώ το τατουάζ στο αριστερό του χέρι λέει «βιάσου και ζήσε», ενώ το καράβι με τους ναύτες στο ίδιο χέρι σημαίνει «πόθο για ελευθερία» και ότι ο ίδιος θα κάνει ό,τι μπορεί για να δραπετεύσει. Ο κατάδικος στα δεξιά έχει τατουάζ στο χέρι που λέει «συνέχισε να αγαπάς», ενώ το ακρωνύμιο «KRA» (Klyanus Rezat Aktivistov i Blyadey) αποτελεί αρχικά της φράσης «ορκίζομαι να σκοτώνω ακτιβιστές και πόρνες». Όσο για το τριαντάφυλλο στον ώμο του, σημαίνει ότι έκλεισε 18 χρόνια πίσω από τα κάγκελα...
Φυλακές Υψίστης Ασφαλείας No. 6 - Περιοχή Chelyabinsk (1992)
Το παραδοσιακό ρωσικό τατουάζ των φυλακών γίνεται στο κέντρο και καλύπτει το στέρνο, γεμίζοντας όσο περισσότερη σάρκα γίνεται. Το πρόσωπο της γάτας συμβολίζει τα «παράσημα» του κρατουμένου στην ιεραρχία της φυλακής και διακρίνεται σε διάφορα «αξιώματα», ενώ έλκει την καταγωγή του από τα σοβιετικά Γκουλάγκ. Η κάστα των vory v zakone, που «φορά» τα συγκεκριμένα τατουάζ, είναι σκληροπυρηνική και φόβος και τρόμος στις φυλακές της χώρας. Τα τατουάζ της συγκεκριμένης ομάδας αποκαλύπτουν με σαφήνεια τον ρόλο τους στη μυστική οργάνωση και οφείλουν να είναι συνεπή με τη θέση τους. Άλλες παραδοσιακές παραστάσεις περιλαμβάνουν σταυρούς και αετούς στο στήθος, ενώ δεν είναι λίγα τα τατουάζ που έχουν χάσει την αρχική τους συμβολική και αποτελούν πλέον απλά διακοσμητικά μοτίβα: χαρτονομίσματα δολαρίου, γυμνές γυναίκες και χαρακτήρες καρτούν φιγουράρουν πλέον στα σώματα των εγκλείστων χωρίς κανένα κρυφό νόημα. Ο εικονιζόμενος ποιητής και μουσικός Mikhail Kovanev εκτίει κάθειρξη 15 ετών για φόνο, με τα τατουάζ του να λένε πολλά για εκείνον: τα μάτια στο στομάχι του σημαίνουν ότι είναι ομοφυλόφιλος...
Φυλακές Υψίστης Ασφαλείας No. 9 - Gorelovo, Λένινγκραντ (1989)
Η φωτογραφία παρουσιάζει τα τατουάζ ενός «ανώτερου στελέχους» του συστήματος των φυλακών, τοπικού αρχηγού δηλαδή στην ιεραρχία της ψειρούς. Οι τελείες και οι μικροί σταυροί στις αρθρώσεις των δακτύλων ήταν δημοφιλείς παραστάσεις στις αρχές του 1950, αποκαλύπτοντας τα χρόνια που είχε περάσει στην μπουζού ο έγκλειστος. Άλλες παραστάσεις, όπως τα δαχτυλίδια, σηματοδοτούν το στάτους του τροφίμου ή τα εγκλήματα που έχει κάνει, για να είναι ξεκάθαρο στους άλλους ακόμα και φορώντας τα ρούχα. Κανείς δεν μπορούσε να φέρει αυτά τα τατουάζ αν δεν τα είχε κερδίσει με το σπαθί του, καθώς η τιμωρία ήταν τότε παραδειγματική: από αφαίρεση του τατουάζ με μαχαίρι μέχρι και βιασμό ή ακόμα και θάνατο ξεπληρωνόταν η αυθάδεια. Όσο για το λατινικό κείμενο που φέρει στο χέρι του ο συγκεκριμένος, μεταφράζεται σε «θυμήσου τη θνητότητά σου», ενώ άλλη παράσταση σημαίνει «όχι σωτηρία, όχι ευτυχία».
«Φάτε τις πόρνες και τους προδότες»
Ένα σχέδιο του Danzig Baldaev από χέρι κρατουμένου παρουσιάζει μια λεοπάρδαλη που κρατά μαχαίρι και πιστόλι. Το ακρωνύμιο «MIR» συλλαβίζει τη λέξη για την ειρήνη και αντιπροσωπεύει τη φράση «μόνο η εκτέλεση θα σε σωφρονίσει».
Σωφρονιστικό Στρατόπεδο Εργασίας No. 9 (1981)
Το τατουάζ του σκελετού, σημάδι ότι ο κατάδικος αρνείται να υποκύψει σε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, ήταν στον γοφό καταδίκου που πέρασε 9 χρόνια στη φυλακή γιατί έκλεψε φαΐ και καύσιμα από κολχόζ. Οι παραστάσεις των σκελετών ήταν ακραία δημοφιλείς στις δεκαετίες του '50 και του '60, με τη συμβολική τους να αλλάζει κατά περίσταση. Είχαν πάντως ένα κοινό γνώρισμα: αποκάλυπταν την αντίθεση του ανθρώπου που τους έφερε στο σώμα του στο κομμουνιστικό καθεστώς. Ο συγκεκριμένος πάντως τρόφιμος δεν είχε πρόβλημα με τον κομμουνισμό, καθώς το κείμενο στα δεξιά γράφει «δόξα στο κομμουνιστικό κόμμα»!
Φυλακές Υψίστης Ασφαλείας No. 4 - Obukhovo, Αγία Πετρούπολη (1992)
Τα τατουάζ του συγκεκριμένου στο μπράτσο, τα αστέρια του στο στήθος και οι θρησκευτικές παραστάσεις αποκαλύπτουν ότι είναι πολύ ψηλά στην εγκληματική ιεραρχία της φυλακής. Ο σκελετός στον ώμο του αποκωδικοποιείται ως «δεν είμαι και δεν θα γίνω ποτέ σκλάβος, κανείς δεν μπορεί να με κάνει να δουλέψω».
Σωφρονιστικό Στρατόπεδο Εργασίας No. 6 - Farnosovo, Επαρχία Chelyabinsk (1992)
Οι παραστάσεις στα βλέφαρα ήταν επίσης δημοφιλείς. Εδώ διαβάζουμε «τα μάτια μου / κοιμούνται». Τα τατουάζ αυτά αποτελούσαν προσωποποίηση του μέρους του σώματος στο οποίο εμφανίζονταν. Αντίστοιχες λέξεις στα πόδια έγραφαν συνήθως «είναι κουρασμένα / από το περπάτημα». Και βέβαια, καθώς τα τατουάζ ήταν απαγορευμένα, οι τρόφιμοι έπρεπε να εφεύρουν δικές τους μεθόδους για να τα «χτυπάνε», με το μελάνι να φτιάχνεται από μείγμα ζάχαρης, καπνιάς, στάχτης και ούρων, ενώ για αποστείρωση χρησιμοποιούσαν κατά κανόνα ανθρώπινα ούρα.
Φυλακές Υψίστης Ασφαλείας-Στρατόπεδο Εργασίας No. 6 - Kopeisk, Περιοχή Chelyabinsk (1992)
Τα μάτια στο στήθος του άντρα σημαίνουν ένα και μόνο ένα πράγμα: «τα βλέπω όλα». Κάτω από τα «μάτια» διαβάζουμε «γιος του περιθωριακού κόσμου». Ο συγκεκριμένος διαθέτει παραστάσεις τόσο του παραδοσιακού συστήματος δερματοστιξίας όσο και διακοσμητικά μοτίβα του νέου κόσμου. Η μεγάλη παράσταση στο κέντρο του κορμού του είναι της παλιάς σχολής, ενώ τα μικρά και διάσπαρτα τατουάζ αποτυπώνουν τη νέα τάση...
Σωφρονιστικό Κατάστημα Εργασίας No. 12 - Nizhny Tagil, Περιοχή Sverdlovsk (1992)
Τα τατουάζ του καταδίκου έγιναν σε φυλακές των Ουραλίων, που φημίζονταν για τους ερασιτέχνες τατουατζήδες τους. Κάθε παράσταση συμβολίζει το στάτους του, οπότε η καλή δουλειά ήταν σχεδόν επιβεβλημένη. Η φήμη των συγκεκριμένων tattoo artists ήταν τέτοια που αρχηγοί οργανώσεων και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη του συστήματος των φυλακών έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μεταφερθούν στα συγκεκριμένα σωφρονιστικά καταστήματα για να αφεθούν στη δεξιοτεχνία τους. Όσο για το δολάριο στον ώμο του, συμβολίζει ότι ο τρόφιμος έχει αφιερωθεί σε μια ζωή στον υπόκοσμο χωρίς επιστροφή.
Κέντρο Κράτησης - Λένινγκραντ (1960)
Η συγκεκριμένη παράσταση ήταν δημοφιλέστατη τόσο μεταξύ των αντρών όσο και των γυναικών κρατουμένων. Για τους άντρες βέβαια το τατουάζ σήμαινε «αν είναι να πλαγιάσω με γυναίκα, τότε θα πρέπει να είναι μόνο βασίλισσα / αν είναι να κλέψω, τότε θα πρέπει να μην είναι λιγότερα από ένα εκατομμύριο». Η γυναικεία μετάφραση ήταν απλούστερη: «να ζεις και να αγαπάς τη ζωή σαν βασίλισσα». Οι λέξεις στα δεξιά λένε: «ένα σπίτι, μια ντάτσα, ένας λογαριασμός καταθέσεων, ένα σκάφος, ένα αυτοκίνητο και ένα γκαράζ θα ικανοποιήσουν τη ματαιοδοξία μου».
Εργασιακή Αποικία Υψίστης Ασφαλείας - Sosva, Περιοχή Sverdlovsk (1992)
Με καλλιγραφία, στο στέρνο του άντρα διαβάζουμε: «όσο αναπνέω, ελπίζω». Πάνω από το αριστερό του στήθος, η παράσταση με τον άντρα που βυθίζει ένα μαχαίρι στο στόμα του αποκαλύπτει την έφεση του συγκεκριμένου στη βαρβαρότητα και τον σαδισμό. Άλλες παραστάσεις στο σώμα του δείχνουν την αρνητική του στάση για όποιους τροφίμους συνεργάζονται με τους δεσμοφύλακες.
Σωφρονιστική Εργασιακή Αποικία No. 40 - Kungur, Επαρχία Perm (1991)
Άλλος ένας «αξιωματούχος» του ποινικού συστήματος «φορά» στο σώμα του το πορτρέτο ενός αγαπημένου του προσώπου. Στα «συννεφάκια» πάνω από το γυναικείο πρόσωπο διαβάζουμε «καταραμένοι να είστε κομμουνιστές / για τα χαμένα μου νιάτα». Αλλού διαβάζουμε: «δωσ' μου την ελευθερία μου / θα γίνω πιο ειλικρινής».
«Ο Σατανάς και ο εκπρόσωπος του Διαβόλου στη Ρωσία»
Ο Baldaev αντέγραψε στο χαρτί το τατουάζ αυτό από τον ώμο διαβόητου κακοποιού το 1991, με τον κοζάκο εγκληματία να έχει περάσει στη φυλακή 32 χρόνια για κλοπές. Ο κατάδικος απεχθανόταν τον κομμουνισμό, καθώς ο παππούς του είχε σκοτωθεί στον εμφύλιο από τα μέλη του κομμουνιστικού κόμματος και οι γονείς του γνώρισαν τη φρίκη του απολυταρχισμού, πριν εκτελεστούν τελικά το 1937 από το καθεστώς...
Σωφρονιστική Εργασιακή Αποικία No. 40 - Kungur, Επαρχία Perm (1991)
Τα γράμματα στον λαιμό του καταδίκου σημαίνουν «δεν χρειάζομαι την ευτυχία», ενώ από κάτω διαβάζουμε: «ζω στην αμαρτία / πεθαίνω γελώντας». Όσο για την ουλή στο πρόσωπό του, πρόκειται για αφαίρεση τατουάζ που δεν άξιζε με μαχαίρι...
Γυναικεία Σωφρονιστική Εργασιακή Αποικία No. 40 - Kungur, Επαρχία Perm (1990)
Οι λέξεις στον μηρό της γυναίκας γράφουν: «η Γη είναι άδεια χωρίς εσένα». Όσο για το «Made in CCCP» που εμφανίζεται στο δεξιό της στήθος, πρόκειται για σύμβολο που εφαρμοζόταν μόνο στα ανώτερης ποιότητας καταναλωτικά αγαθά της Ένωσης, με τον συμβολισμό να είναι κάτι παραπάνω από προφανής. Όσο για το τριαντάφυλλο μέσα σε συρματόπλεγμα που εμφανίζεται στο μπράτσο της, σημαίνει ότι η κοπέλα γιόρτασε τα 18α της γενέθλια στη φυλακή...
Γενική Εργασιακή Αποικία No. 5 - Περιοχή Chelyabinsk (1990)
Τα γραμματάκια στα τσίνορα του άντρα γράφουν «μη / με ξυπνάτε», ενώ το τζίνι στο δεξί του χέρι είναι κοινό σύμβολο για τους εξαρτημένους τροφίμους από τα ναρκωτικά. Όσο για την επωμίδα του, αποκαλύπτει τον βαθμό του άντρα στο σύστημα των φυλακών...
Υψίστης Ασφαλείας Σωφρονιστικό Κατάστημα No 7 - Περιοχή Chelyabinsk (1992)
Ο άντρας στα δεξιά φέρει στον ώμο του αράχνη και ιστό, παράσταση που έχει διττή σημασία: αν η αράχνη βρίσκεται στο πάνω μέρος του ιστού, τότε ο κατάδικος είναι προσηλωμένος σε μια ζωή εγκλήματος. Αν όμως η αράχνη εμφανίζεται στο κάτω μέρος του ιστού, τότε προσπαθεί να απαλλαχθεί από το εγκληματικό του παρελθόν...
