Της Κερύνειας η ΕΟΚΑ

 Πέτρος Παπαπολυβίου 

Η φετινή 65η επέτειος της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ θα μας βρει, την ερχόμενη Τετάρτη, σε συνθήκες …κέρφιου, όπως απαιτεί η αντιμετώπιση της πανδημίας. Μια ευκαιρία, λοιπόν, να μιλήσουμε για ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, του Κερυνειώτη Ανδρέα Κελέσιη, με τίτλο «Της Κερύνειας η ΕΟΚΑ» (εκδόσεις Ηλία Επιφανίου, Λευκωσία 2019).

Σύμφωνα με... 

 

 

 

 

τον συγγραφέα, οι πρώτοι στρατολόγοι της ΕΟΚΑ στην επαρχία της Κερύνειας ήταν ο γραμματέας της Μητρόπολης Κυρηνείας Πολύκαρπος Ιωαννίδης και ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου, ο οποίος είχε δεσμούς εξ αγχιστείας με τον Καραβά, από τον γάμο του κουνιάδου του, Αλέκου Ευτυχίου. Από τους δύο κατοπινούς εξόριστους των Σεϋχελλών μυήθηκαν οι παράγοντες της πόλης Χαρίλαος Δημητριάδης, Ανδρέας Κατσελλής, Κώστας Κωνσταντινίδης, Σπύρος Χαραλαμπίδης και Σάββας Χρίστης, ο Φιλής Χατζηδαμιανού στον Καραβά και ο Φειδίας Παρασκευαΐδης στη Λάπηθο. Όμως, τον σκληρό πυρήνα των Κερυνειωτών αγωνιστών στρατολόγησε ο καθηγητής του Γυμνασίου της πόλης (Αγγλικών και γυμναστικός) Τεύκρος Χειμώνας, με σημαντική συνεισφορά και στην ΠΑΕΚ. Οι μυηθέντες στην ΕΟΚΑ πολλαπλασιάστηκαν γρήγορα, τόσο στην πόλη, όσο και στα χωριά ανατολικά και δυτικά της Κερύνειας. Όμως, οι τοπικές ιδιαιτερότητες δεν επέτρεψαν τη δυναμική δράση της ΕΟΚΑ στην επαρχία Κερύνειας, την Πρωταπριλιά του 1955. Σημαντική ως προς την οργάνωση των ομάδων αλλά και την εκπαίδευση των ανδρών στα όπλα αποδείχθηκε η παρουσία του Γρηγόρη Αυξεντίου. Ανέλαβε ως τομεάρχης Κερύνειας λίγες ημέρες μετά την 1η Απριλίου 1955, όταν κατέφυγε εκεί ως ο πρώτος καταζητούμενος της ΕΟΚΑ, και συνδέθηκε στενά με πολλές οικογένειες αγωνιστών. Εξάλλου, τον Ιούνιο του 1955, τέλεσε και τον μυστικό του γάμο στο μοναστήρι της Αχειροποιήτου. Τον Αυξεντίου διαδέχθηκε ως τομεάρχης ο Θάσος Σοφοκλέους, τον Οκτώβριο του 1955. Οι ομάδες κρούσης στην Κερύνεια ήταν εμπειροπόλεμες πια, και ανέπτυξαν την κύρια δράση τους.

Κεντρικός σύνδεσμος του Τομέα Πενταδακτύλου ορίστηκε ο Κερυνειώτης Νίκος Καρεφυλλίδης, ενώ υπεύθυνη των γυναικών η μαθήτρια του Γυμνασίου Κερύνειας, Ρήνα Χαραλαμπίδου (κατόπιν Κατσελλή). Μια άλλη Κερυνειώτισσα, η Αλίκη Στρογγυλού (κατόπιν Χατζημάρκου), είχε υψηλά καθήκοντα στην ΕΟΚΑ παγκυπρίως, όμως η κύρια δράση της εκτυλίχθηκε εκτός Κερύνειας, όπως και του Γλαύκου Χρίστη, στην ΑΝΕ. Σημαντική ήταν και η προσφορά των τοπικών ομάδων Πληροφοριών, με στελέχη άνδρες και αξιωματικούς της Αστυνομίας.

Η δυναμική δράση των Κερυνειωτών αγωνιστών ξεκίνησε στις 20 Ιουνίου 1955, με βομβιστική επίθεση εναντίον της έπαυλης του Βρετανού απόστρατου αρχιστράτηγου Κήττλυ. Ακολούθησε σωρεία άλλων επιθέσεων με κύρια αιχμή του δόρατος την ομάδα κρούσης της Κερύνειας, και ομαδάρχη τον Ντίνο Χαραλάμπους. Παράτολμες επιθέσεις με βόμβες και πιστόλια, ενέδρες, ναρκοθέτηση σκαφών στο λιμάνι, και η απαγωγή του απόστρατου Κρήμερ, με την ελπίδα ανταλλαγής του με τον θανατοποινίτη Ανδρέα Ζάκο, προσφορά που απέρριψε ο τελικώς απαγχονισθείς, ήρωας της ΕΟΚΑ. Κορυφαία ενέργεια της ομάδας των νεαρών αγωνιστών (ηλικίας όλοι από 17 μέχρι 21 χρόνια) η κατάληψη του κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού της Κερύνειας, τη νύκτα της 8ης προς την 9η Σεπτεμβρίου 1956, στη δύση της μέρας του πανηγυριού της Παναγίας της Γλυκιώτισσας. Ο συγγραφέας την ονομάζει ως την «πιο μεγάλη επίθεση της ΕΟΚΑ» και ίσως να έχει δίκαιο ως προς την αστική δράση. Σίγουρα ήταν μια από τις πιο εντυπωσιακές ενέργειες της οργάνωσης, παράτολμη και εξαιρετικά οργανωμένη, που ταπείνωσε τις βρετανικές στρατιωτικές αρχές. Πήραν μέρος ο Ντ. Χαραλάμπους, ο Α. Κελέσιης, ο Κύρος Πίστος (ιδιοκτήτης της θρυλικής «Κλάρας», του πολύτιμου αυτοκινήτου των αγωνιστών), ο Γιώργος Σφογγαράς, ο Τάκης Μάζιος, ο Αντρέας Σεκκίδης, ο Κώστας Πλατής, ο Ντίνος Κωνστάμπεης, ο Λάμπρος Πάρπας, ο Γιαννάκης Καράσαββας (ο τραγικός αυτόχειρας ζωγράφος), ο Κώστας Κυριάκου και ο Αντρέας Χαραλάμπους. Ένα άλλο βασικό στέλεχος της ομάδας ήταν ο Ερμής Χριστοδούλου. Όλοι από την Κερύνεια ή από γειτονικά χωριά, εκτός του Α. Χαραλάμπους (Φυλλακούδια). Η ομάδα έδρασε μέχρι και το τέλος του 1956, με τελευταία ενέργεια τον Γενάρη του 1957. Ύστερα διαλύθηκε από μια σειρά συλλήψεων. Οι νεαροί αγωνιστές έμελλε να βιώσουν την απίστευτη βαρβαρότητα των αποικιακών βασανιστηρίων, με αφετηρία στα μπουντρούμια του Κάστρου της Κερύνειας, πριν καταλήξουν σακατεμένοι από τις ανακριτικές θηριωδίες στα Κρατητήρια.

Πρόκειται για ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο, από έναν δόκιμο συγγραφέα και βασικό μέλος της ομάδας κρούσης της ΕΟΚΑ στη γενέτειρά του, νεαρό τότε απόφοιτο του Γυμνασίου της Κερύνειας. Ένα βιβλίο που έλειπε από την κερυνειώτικη βιβλιογραφία αλλά και την ιστοριογραφία του αγώνα της ΕΟΚΑ. Και ένα βιβλίο, όπως όλα για την κατεχόμενη Κερύνεια, γραμμένο με τη νοσταλγία «όσων αναγιωθήκαμε σε μια πανέμορφη πόλη, σ’ ένα μαγικό περιβάλλον, που όλα ήτανε δικά μας, η θάλασσα, το βουνό, η πόλη ολόκληρη, με πιο ωραίο το λιμάνι κάτω από τη σκιά του ψηλού της κάστρου»…

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 28 Μαρτίου 2020

Ο Ανδρέας Κελέσιης εκτός από δόκιμος συγγραφέας είναι και ζωγράφος. Εδώ, ο πίνακάς του “Επιστροφή στην Κερύνεια”