Νεκτάριος Δαπέργολας
Μοῦ ἦρθε αὐτόματα στό νοῦ καί στά χείλη, λίγο μετά τή λήξη τοῦ διαγγέλματος τῆς προπερασμένης Δευτέρας
Τοῦ διαγγέλματος μέσω τοῦ ὁποίου ἀνακοινώθηκε τό ἐπίσημο τέλος ἑνός οὕτως ἤ ἄλλως βαρύτατα ἄρρωστου στήν οὐσία δημοκρατικοῦ πολιτεύματος. Ἀνακοινώθηκε...
Τοῦ διαγγέλματος μέσω τοῦ ὁποίου ἀνακοινώθηκε τό ἐπίσημο τέλος ἑνός οὕτως ἤ ἄλλως βαρύτατα ἄρρωστου στήν οὐσία δημοκρατικοῦ πολιτεύματος. Ἀνακοινώθηκε...
expressis verbis, διά τῶν χειλέων ἑνός ἀνεκδιήγητου τυράννου, πού ὑποδύεται (χωρίς ἀπολύτως κανένα τάλαντο - οὔτε κἄν ὑποκριτικό) τόν πρωθυπουργό τῆς χώρας. Και συνάμα διακηρύχθηκε τό πέρασμα σέ ἕνα καθεστώς ἀνθρώπινης καταισχύνης, πού θυμίζει νοτιοαφρικανικό ἀπαρτχάιντ, σταλινική Ρωσία ἤ ναζιστική Γερμανία τῆς δεκαετίας τοῦ ’30. Ἕνα καθεστώς τρομοκρατίας καί ἐκβιασμῶν, μέ συνεχεῖς ἀπειλές καί μέ «ὧν οὔκ ἐστιν ἀριθμός» ἀκόμη ἀπίστευτης διαστροφῆς μέτρα.
«Ῥῆμα τυράννου ἐπεὶ ὑπερίσχυσεν, ἑπταπλασίως κάμινος ἐξεκαύθη ποτέ…». Αὐτό ἦταν πού μοῦ ἦρθε ξαφνικά στά χείλη: ἕνα τροπάριο ἀπό τόν Κανόνα τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τετάρτης. Πρῶτα τό πανάθλιο διάταγμα τοῦ ἐπηρμένου τυράννου καί μετά ἡ διαμηνυόμενη «κάμινος» γιά ὅσους ἀρνοῦνται νά ὑποταχθοῦν, τά βάσανα, ἡ δοκιμασία. Μία δοκιμασία πού κλιμακώνει ὅλη τήν παράνοια τῶν μέτρων, τῶν ἀπειλῶν, τῆς διαστροφικῆς ἀντιμετώπισης πού ζοῦμε ἐδῶ καί ἑνάμισυ χρόνο. Σέ ἕνα ἀπροκάλυπτα δυστοπικό καθεστώς ἀποκλεισμῶν καί διώξεων, μέ πολίτες πρώτης κατηγορίας καί πολίτες-μιάσματα, πού κάποιοι τούς ὀνειρεύονται χωρίς δικαιώματα, χωρίς ἐργασία, χωρίς ἀτομικές ἐλευθερίες.
Καί λίγες ὦρες ἀργότερα, καί ἕτερον ρῆμα ὑπερίσχυσεν, καθώς ἀκολούθησε τό διάταγμα ἑνός ἀκόμη τυράννου. Βεβαίως, τό κονκλάβιο πού διοικεῖ τυραννικά τήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία δέν ἔφτασε διαρρήδην στά ἄκρα στήν τελευταία του συνεδρίαση, πρᾶγμα γιά κάποιους ἐξ ἡμῶν ἀπολύτως ἀναμενόμενο, γιατί ἄν ἀποφάσιζε τήν ἐπιβολή ὑποχρεωτικοῦ ἐμβολιασμοῦ στούς ναούς, αὐτό θά ίσοδυναμοῦσε μέ τήν ἀνακήρυξη σχίσματος, φέρνοντας ἐν πλήρει συνειδότι καί μέ πείσμονα ἀποφασιστικότητα ἀπέναντι στήν Ἱεραρχία μέγα μέρος πιστῶν καί κληρικῶν. Παρά τή βαρύτατη πτώση τους, αὐτό οἰ ἱεράρχες μποροῦσαν ἀκόμη νά τό ἀντιληφθοῦν - καί τό ἔνστικτο αὐτοσυντήρησης εἶναι βέβαιο ὁτι ἀκόμη δέν τούς ἔχει ἐγκαταλείψει πλήρως. Πῆγε λοιπόν ἡ Δ.Ι.Σ. σέ μία ἀπόφαση πιό εὔπεπτη ἐπικοινωνιακά,
«Ῥῆμα τυράννου ἐπεὶ ὑπερίσχυσεν, ἑπταπλασίως κάμινος ἐξεκαύθη ποτέ…». Αὐτό ἦταν πού μοῦ ἦρθε ξαφνικά στά χείλη: ἕνα τροπάριο ἀπό τόν Κανόνα τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τετάρτης. Πρῶτα τό πανάθλιο διάταγμα τοῦ ἐπηρμένου τυράννου καί μετά ἡ διαμηνυόμενη «κάμινος» γιά ὅσους ἀρνοῦνται νά ὑποταχθοῦν, τά βάσανα, ἡ δοκιμασία. Μία δοκιμασία πού κλιμακώνει ὅλη τήν παράνοια τῶν μέτρων, τῶν ἀπειλῶν, τῆς διαστροφικῆς ἀντιμετώπισης πού ζοῦμε ἐδῶ καί ἑνάμισυ χρόνο. Σέ ἕνα ἀπροκάλυπτα δυστοπικό καθεστώς ἀποκλεισμῶν καί διώξεων, μέ πολίτες πρώτης κατηγορίας καί πολίτες-μιάσματα, πού κάποιοι τούς ὀνειρεύονται χωρίς δικαιώματα, χωρίς ἐργασία, χωρίς ἀτομικές ἐλευθερίες.
Καί λίγες ὦρες ἀργότερα, καί ἕτερον ρῆμα ὑπερίσχυσεν, καθώς ἀκολούθησε τό διάταγμα ἑνός ἀκόμη τυράννου. Βεβαίως, τό κονκλάβιο πού διοικεῖ τυραννικά τήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία δέν ἔφτασε διαρρήδην στά ἄκρα στήν τελευταία του συνεδρίαση, πρᾶγμα γιά κάποιους ἐξ ἡμῶν ἀπολύτως ἀναμενόμενο, γιατί ἄν ἀποφάσιζε τήν ἐπιβολή ὑποχρεωτικοῦ ἐμβολιασμοῦ στούς ναούς, αὐτό θά ίσοδυναμοῦσε μέ τήν ἀνακήρυξη σχίσματος, φέρνοντας ἐν πλήρει συνειδότι καί μέ πείσμονα ἀποφασιστικότητα ἀπέναντι στήν Ἱεραρχία μέγα μέρος πιστῶν καί κληρικῶν. Παρά τή βαρύτατη πτώση τους, αὐτό οἰ ἱεράρχες μποροῦσαν ἀκόμη νά τό ἀντιληφθοῦν - καί τό ἔνστικτο αὐτοσυντήρησης εἶναι βέβαιο ὁτι ἀκόμη δέν τούς ἔχει ἐγκαταλείψει πλήρως. Πῆγε λοιπόν ἡ Δ.Ι.Σ. σέ μία ἀπόφαση πιό εὔπεπτη ἐπικοινωνιακά,
πού καί πάλι ὡστόσο ἄναψε ἐπί τῆς οὐσίας τό πράσινο φῶς στούς ἐπισκόπους, γιά νά συνεχίσουν καί νά ἐντείνουν τή σκληρή στάση ἀπέναντι στούς ἱερεῖς πού θά θελήσουν νά ξεφύγουν ἀπό τήν ἐπίσημη γραμμή. Καί αὐτό τό γνωρίζουμε πώς ἤδη γίνεται σέ ἀρκετές μητροπόλεις, μέ τίς πιέσεις μέσα στίς κατά τόπους ἱερατικές συνάξεις νά γίνονται ἀφόρητες καί νά ἐντείνονται ἀκόμη καί οἱ ἐμβολιαστικοί ἐκβιασμοί ἐκ μέρους κάποιων μητροπολιτῶν πού οὔτως ἤ ἄλλως αἰσθάνονται καί λειτουργοῦν ὠς παποκαισαρικοί τυραννίσκοι ἀπέναντι στούς ὑφισταμένους ἱερεῖς τους. Κάμινος καιόμενη λοιπόν καί ἐδῶ, οἱ ἀποκλεισμοί καί οἱ διώξεις ἐντείνονται, ἡ δοκιμασία κλιμακώνεται.
Ἀπέναντι ὅμως σέ ὅλους αὐτούς τους ἀπερίγραπτους τυραννίσκους (πολιτικούς τε καί ἐκκλησιαστικούς), ἕνα ἔχουμε νά ποῦμε: ὀνειρεύονται καί σχεδιάζουν ἐπί ματαίῳ. Ὅλα αὐτά τά παρανοϊκά οὐρλιαχτά, ὅλες αὐτές οἱ ἀπειλές, εἶναι σπασμωδικές κινήσεις, ἀφροί λύσσας καί ξεσπάσματα πανικοῦ, γιατί βλέπουν ὅτι οἱ στόχοι τους δέν πετυχαίνουν κι οἱ διαταγές πού πῆραν ἀπό τά κρυμμένα ἀφεντικά, δέν ἐκτελοῦνται ὅπως θά ἤθελαν. Καί ὅσο περισσότερες ἀπειλές ἐκτοξεύουν καί ἐμεῖς τούς ἀγνοοῦμε, τόσο καί θά ἀφηνιάζουν. Ἀπέναντι στή φασιστική μανία τους ὅμως, ἐμεῖς συνεχίζουμε νά κάνουμε αὐτό πού πρέπει: τό στοιχειῶδες καθῆκον μας ὡς ἐλεύθεροι πολίτες, ὡς ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ὡς ὑποστάσεις ἀνθρώπινες. Τό ὅτι εἴμαστε σέ καλό δρόμο, τό δείχνει ἡ ἴδια ἡ ἀπώλεια τῆς ψυχραιμίας τους. Και ἡ ἀπώλεια ἔγινε ἀσφαλῶς ἀκόμη πιο εὔγλωττη τήν ἐπόμενη μέρα τῆς πρώτης μεγάλης Ἐξόδου τοῦ λαοῦ μας κατά τῶν τωρινῶν βιαστῶν του. Τό μήνυμα τό πῆραν καί ἦταν μήνυμα ἐκκωφαντικό, ὄσο κι ἄν ἔκαναν τούς ἀδιάφορους, ὅσο κι ἄν βγῆκαν τα ὄργανά τους (καθόλου τυχαῖο πού καί πάλι κυρίως μητροπολίτες ἦταν) νά μιλήσουν γιά λίγους καί ψυχοπαθεῖς ψεκασμένους, ὅσο κι ἄν ξαμόλησαν ξανά ἀπό χτές βράδυ τά πληρωμένα τους βοθροκάναλα καί τίς ξεπουλημένες τους (ἔντυπες καί διαδικτυακές) παλιοφυλλάδες γιά νά χλευάσουν καί νά διαστρεβλώσουν.
Θά τό παίρνουν καί συνεχῶς τό μήνυμα ἀπό ἐδῶ καί πέρα, ὅλο καί πιό συνειδητοποιημένα καί ὀργανωμένα (γιατί τις προάλλες ἦταν ἡ πρώτη κρίσιμη φορά πού ἔσπασε τό φρᾶγμα τοῦ δισταγμοῦ, ἀκομη καί τῆς ἀμφιβολίας γιά τίς πιθανότητες μαζικότητας καί κυρίως ἐτοιμότητας). Καί τό μήνυμα εἶναι σαφές: «Δέν μπορεῖτε νά μᾶς ἐξαπατήσετε πιά, οὔτε καί νά μᾶς τρομάξετε. Εἴμαστε πάρα πολλοί, δέν σᾶς φοβόμαστε, οὔτε ἐκβιαζόμαστε. Σᾶς ἀνεχθήκαμε πολύ καιρό, ἀλλά πλέον τό θράσος σας ἔχει ξεπεράσει κάθε ὅριο καί κάθε σημεῖο βρασμοῦ». Καί ὅσα ξεστομίστηκαν τήν περασμένη βδομάδα ἀπό τά χείλη τοῦ ἐπικεφαλῆς τυράννου καί τῶν λακέδων του, πολύ ἀπλά ἦταν ἡ θρυαλλίδα.
Ἡ ἀντίσταση ἐνάντια στο δυστοπικό καθεστώς που στήνεται γύρω μας - καί μαζί ἐνάντια σέ ὅλα τά ἱατρικά, δημοσιογραφικά, δικαστικά καί ρασοφόρα δεκανίκια της - εἶναι μονόδρομος. Καί θά συνεχιστεῖ. Μέ πίστη καί ἀποφασιστικότητα. Καί δέν πρόκειται νά νικήσουν. Ἐμεῖς θά νικήσουμε τελικά. Αὐτή εἶναι ἄλλωστε (για ὅποιον δέν τό γνώριζε) καί ἡ συνέχεια του μεγαλοβδομαδιάτικου τροπαρίου. «Ῥῆμα τυράννου ἐπεὶ ὑπερίσχυσεν, ἑπταπλασίως κάμινος ἐξεκαύθη ποτέ, ἐν ᾗ Παῖδες οὐκ ἐφλέχθησαν, βασιλέως πατήσαντες δόγμα…». Νικηφόρα εἶναι λοιπόν ἡ συνέχεια: οἱ τρεῖς Παῖδες ἀρνήθηκαν νά ὑπακούσουν, περιφρόνησαν τό μιαρό διάταγμα καί ἐνῶ ἐρρίφθησαν μέσα στήν κάμινο, ἐκεῖνοι ἔμειναν σῶοι καί ἀβλαβεῖς. Ἔτσι θά νικήσουμε καί ἐμεῖς στό τέλος.
Μέ μία ὅμως στερνή ἐπισήμανση. Στερνή, ἀλλά καί καθοριστική. Τίποτε δέν μπορεῖ νά γίνει, καμία ἀντίσταση νά επιτύχει, κανένας ἀγώνας νά εὐοδωθεῖ, παρά μόνο σύν Θεῷ. Ἀκριβῶς χάρη σ’ Ἐκεῖνον ἄλλωστε σώθηκαν καί οἱ νέοι μέσα στήν πυρακτωμένη κάμινο. Καί ἡ τωρινή κάμινος εἶναι ἀκόμη πιό φονική ἀπό τότε, τό παγκόσμιο τυραννικό σύστημα πού ἀπειλεῖ νά μᾶς καταπιεῖ μέσῳ τῶν κατά τόπους τυφλῶν ὀργάνων του τό βλέπουμε ξεκάθαρα ὅτι εἶναι δαιμονικά στημένο, πλήρως ὀργανωμένο καί ἐνορχηστρωμένο μετά ἀπό τόσες δεκαετίες νεοταξικῆς ἐπέλασης, ὑψώνεται γύρω μας πραγματικά τρομακτικό καί πανσθενές. Μπροστά στόν Θεό βεβαίως δεν εἶναι πανσθενές, εἶναι ἕνα ἀπλό σκουπίδι, ἀλλά μόνο μπροστά Του. Καί χωρίς τήν ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ - ἄς μήν τρέφουμε αὐταπᾶτες - «τοῦτο τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται», τό πανίσχυρο διαβολοσύστημα δεν κατανικιέται. Γι’ αὐτό λοιπόν ἀναμφίβολα ἀπαιτεῖ καί κοσμικό ἀγώνα ἡ ζοφερή συγκυρία, σίγουρα ἀπαιτεῖ καί ἀντίσταση στά σχέδια τῶν ὀλετήρων, ἀναντίρρητα ἀπαιτεῖ καί κείμενα καί πορεῖες καί διαμαρτυρίες καί φωνές, γιατί καί αὐτά ὅλα εἶναι ἀγώνας καί κόπος - καί τόν κόπο πού εἶναι γιά σκοπούς δίκαιους τόν ἐκτιμᾶ καί τόν χαίρεται ὁ Θεός. Ἀλλά πρωτίστως ἀπαιτεῖ καί ἄλλα ὅπλα. Ὅπλα πνευματικά. Χρειάζεται μετάνοια καί προσευχή καί ἀγώνας πνευματικός. Γιά νά μᾶς φυλάξει ὁ Θεός, νά ἐπέμβει, νά διώξει τά σκοτάδια. Γιατί βεβαίως, «ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· καί ἐὰν μὴ φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων». Ἔχει τεράστια σημασία νά μήν τό ξεχάσουμε ποτέ μας αὐτό.
Ἀπέναντι ὅμως σέ ὅλους αὐτούς τους ἀπερίγραπτους τυραννίσκους (πολιτικούς τε καί ἐκκλησιαστικούς), ἕνα ἔχουμε νά ποῦμε: ὀνειρεύονται καί σχεδιάζουν ἐπί ματαίῳ. Ὅλα αὐτά τά παρανοϊκά οὐρλιαχτά, ὅλες αὐτές οἱ ἀπειλές, εἶναι σπασμωδικές κινήσεις, ἀφροί λύσσας καί ξεσπάσματα πανικοῦ, γιατί βλέπουν ὅτι οἱ στόχοι τους δέν πετυχαίνουν κι οἱ διαταγές πού πῆραν ἀπό τά κρυμμένα ἀφεντικά, δέν ἐκτελοῦνται ὅπως θά ἤθελαν. Καί ὅσο περισσότερες ἀπειλές ἐκτοξεύουν καί ἐμεῖς τούς ἀγνοοῦμε, τόσο καί θά ἀφηνιάζουν. Ἀπέναντι στή φασιστική μανία τους ὅμως, ἐμεῖς συνεχίζουμε νά κάνουμε αὐτό πού πρέπει: τό στοιχειῶδες καθῆκον μας ὡς ἐλεύθεροι πολίτες, ὡς ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ὡς ὑποστάσεις ἀνθρώπινες. Τό ὅτι εἴμαστε σέ καλό δρόμο, τό δείχνει ἡ ἴδια ἡ ἀπώλεια τῆς ψυχραιμίας τους. Και ἡ ἀπώλεια ἔγινε ἀσφαλῶς ἀκόμη πιο εὔγλωττη τήν ἐπόμενη μέρα τῆς πρώτης μεγάλης Ἐξόδου τοῦ λαοῦ μας κατά τῶν τωρινῶν βιαστῶν του. Τό μήνυμα τό πῆραν καί ἦταν μήνυμα ἐκκωφαντικό, ὄσο κι ἄν ἔκαναν τούς ἀδιάφορους, ὅσο κι ἄν βγῆκαν τα ὄργανά τους (καθόλου τυχαῖο πού καί πάλι κυρίως μητροπολίτες ἦταν) νά μιλήσουν γιά λίγους καί ψυχοπαθεῖς ψεκασμένους, ὅσο κι ἄν ξαμόλησαν ξανά ἀπό χτές βράδυ τά πληρωμένα τους βοθροκάναλα καί τίς ξεπουλημένες τους (ἔντυπες καί διαδικτυακές) παλιοφυλλάδες γιά νά χλευάσουν καί νά διαστρεβλώσουν.
Θά τό παίρνουν καί συνεχῶς τό μήνυμα ἀπό ἐδῶ καί πέρα, ὅλο καί πιό συνειδητοποιημένα καί ὀργανωμένα (γιατί τις προάλλες ἦταν ἡ πρώτη κρίσιμη φορά πού ἔσπασε τό φρᾶγμα τοῦ δισταγμοῦ, ἀκομη καί τῆς ἀμφιβολίας γιά τίς πιθανότητες μαζικότητας καί κυρίως ἐτοιμότητας). Καί τό μήνυμα εἶναι σαφές: «Δέν μπορεῖτε νά μᾶς ἐξαπατήσετε πιά, οὔτε καί νά μᾶς τρομάξετε. Εἴμαστε πάρα πολλοί, δέν σᾶς φοβόμαστε, οὔτε ἐκβιαζόμαστε. Σᾶς ἀνεχθήκαμε πολύ καιρό, ἀλλά πλέον τό θράσος σας ἔχει ξεπεράσει κάθε ὅριο καί κάθε σημεῖο βρασμοῦ». Καί ὅσα ξεστομίστηκαν τήν περασμένη βδομάδα ἀπό τά χείλη τοῦ ἐπικεφαλῆς τυράννου καί τῶν λακέδων του, πολύ ἀπλά ἦταν ἡ θρυαλλίδα.
Ἡ ἀντίσταση ἐνάντια στο δυστοπικό καθεστώς που στήνεται γύρω μας - καί μαζί ἐνάντια σέ ὅλα τά ἱατρικά, δημοσιογραφικά, δικαστικά καί ρασοφόρα δεκανίκια της - εἶναι μονόδρομος. Καί θά συνεχιστεῖ. Μέ πίστη καί ἀποφασιστικότητα. Καί δέν πρόκειται νά νικήσουν. Ἐμεῖς θά νικήσουμε τελικά. Αὐτή εἶναι ἄλλωστε (για ὅποιον δέν τό γνώριζε) καί ἡ συνέχεια του μεγαλοβδομαδιάτικου τροπαρίου. «Ῥῆμα τυράννου ἐπεὶ ὑπερίσχυσεν, ἑπταπλασίως κάμινος ἐξεκαύθη ποτέ, ἐν ᾗ Παῖδες οὐκ ἐφλέχθησαν, βασιλέως πατήσαντες δόγμα…». Νικηφόρα εἶναι λοιπόν ἡ συνέχεια: οἱ τρεῖς Παῖδες ἀρνήθηκαν νά ὑπακούσουν, περιφρόνησαν τό μιαρό διάταγμα καί ἐνῶ ἐρρίφθησαν μέσα στήν κάμινο, ἐκεῖνοι ἔμειναν σῶοι καί ἀβλαβεῖς. Ἔτσι θά νικήσουμε καί ἐμεῖς στό τέλος.
Μέ μία ὅμως στερνή ἐπισήμανση. Στερνή, ἀλλά καί καθοριστική. Τίποτε δέν μπορεῖ νά γίνει, καμία ἀντίσταση νά επιτύχει, κανένας ἀγώνας νά εὐοδωθεῖ, παρά μόνο σύν Θεῷ. Ἀκριβῶς χάρη σ’ Ἐκεῖνον ἄλλωστε σώθηκαν καί οἱ νέοι μέσα στήν πυρακτωμένη κάμινο. Καί ἡ τωρινή κάμινος εἶναι ἀκόμη πιό φονική ἀπό τότε, τό παγκόσμιο τυραννικό σύστημα πού ἀπειλεῖ νά μᾶς καταπιεῖ μέσῳ τῶν κατά τόπους τυφλῶν ὀργάνων του τό βλέπουμε ξεκάθαρα ὅτι εἶναι δαιμονικά στημένο, πλήρως ὀργανωμένο καί ἐνορχηστρωμένο μετά ἀπό τόσες δεκαετίες νεοταξικῆς ἐπέλασης, ὑψώνεται γύρω μας πραγματικά τρομακτικό καί πανσθενές. Μπροστά στόν Θεό βεβαίως δεν εἶναι πανσθενές, εἶναι ἕνα ἀπλό σκουπίδι, ἀλλά μόνο μπροστά Του. Καί χωρίς τήν ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ - ἄς μήν τρέφουμε αὐταπᾶτες - «τοῦτο τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται», τό πανίσχυρο διαβολοσύστημα δεν κατανικιέται. Γι’ αὐτό λοιπόν ἀναμφίβολα ἀπαιτεῖ καί κοσμικό ἀγώνα ἡ ζοφερή συγκυρία, σίγουρα ἀπαιτεῖ καί ἀντίσταση στά σχέδια τῶν ὀλετήρων, ἀναντίρρητα ἀπαιτεῖ καί κείμενα καί πορεῖες καί διαμαρτυρίες καί φωνές, γιατί καί αὐτά ὅλα εἶναι ἀγώνας καί κόπος - καί τόν κόπο πού εἶναι γιά σκοπούς δίκαιους τόν ἐκτιμᾶ καί τόν χαίρεται ὁ Θεός. Ἀλλά πρωτίστως ἀπαιτεῖ καί ἄλλα ὅπλα. Ὅπλα πνευματικά. Χρειάζεται μετάνοια καί προσευχή καί ἀγώνας πνευματικός. Γιά νά μᾶς φυλάξει ὁ Θεός, νά ἐπέμβει, νά διώξει τά σκοτάδια. Γιατί βεβαίως, «ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· καί ἐὰν μὴ φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων». Ἔχει τεράστια σημασία νά μήν τό ξεχάσουμε ποτέ μας αὐτό.
Ἔτσι ἀκριβῶς εἶναι πού θά ἀντέξουμε κι ἐμεῖς στις ἐπερχόμενες δοκιμασίες και θα μείνουμε ἀλώβητοι μέσα στήν πυρακτωμένη κάμινο. Βασιλέως πατήσαντες δόγμα…
