Ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος είχε αρχίσει μόλις μια βδομάδα πριν.
Τα ελληνικά στρατεύματα προχωρούσαν νικώντας κι απωθώντας τα τουρκικά στο έδαφος της ελληνικότατης Μακεδονίας. Έτσι στις 16 Οκτωβρίου έφτασαν στην Κατερίνη παρακάμπτοντας το Λιτόχωρο, το κεφαλοχώρι τότε της νότιας Πιερίας.
Λέγεται πως...
όταν το νέο της απελευθέρωσης της Κατερίνης έφτασε στο Λιτόχωρο τότε οι κάτοικοι «κινήθηκαν απειλητικά κατά της μικρής τουρκικής φρουράς που παραδόθηκε και ζήτησε την προστασία του προέδρου κ. Γρηγορίου Φούντου» (βλ. Α. Τσακούμης, Η απελευθέρωση της Πιερίας, 1992).
Άλλες πηγές αναφέρουν βέβαια την απελευθέρωση της πόλης με την είσοδο τμήματος του Ελληνικού στρατού.
Με κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών ειδοποιήθηκαν οι κάτοικοι της περιοχής που συγκεντρώθηκαν στο ναό του Αγίου Γεωργίου. Εκεί τελέστηκε μια πάνδημη δοξολογία κι υψώθηκε η ελληνική σημαία!
Την εξαιρετικά σημαντική αυτή μέρα και ώρα στην ιστορία της Ελλάδας και της Πιερίας, θα τη γνωρίζαμε ίσως μόνο από γραπτές πηγές και με τη φαντασία μας να πλάθει εικόνες.
Ευτυχώς όμως έχουμε μια αποτύπωση της ιστορικής στιγμής σε φωτογραφία που τη γνωρίζουμε κυρίως χάρη στην ανατύπωσή της αμέσως μετά σε πολλά επιστολικά δελτάρια (Ταχυδρομική κάρτα).
Ποιος ήταν ο φωτογράφος μάς είναι άγνωστο.
Φημολογείται πως με πρωτοβουλία και εντολή του προέδρου του Λιτοχώρου, αναζητήθηκε και καλέστηκε φωτογράφος που διαιώνισε τη στιγμή.
Ήταν όμως μια εποχή που η τέχνη και η διάδοση της φωτογραφίας ήταν στα «σπάργανα» και οι φωτογράφοι πλανόδιοι ή μη, ελάχιστοι.
Η πιο διαδεδομένη μέθοδος φωτογράφησης ήταν αυτή με ειδικές γυάλινες πλάκες που τοποθετούνταν σε μηχανή σε τρίποδα. Οι γυάλινες πλάκες, η μηχανή της εποχής και ο τρίποδας ζύγιζαν αρκετά κιλά και έπιαναν αρκετό χώρο σε σύγκριση με τις μικρότερες φωτογραφικές μηχανές που εφευρέθηκαν μόλις 24 χρόνια πριν το 1912, που ήταν σπάνιες και πανάκριβες.
•Ποιος ήταν λοιπόν ο φωτογράφος που αποθανάτισε την τελετή της απελευθέρωσης του Λιτοχώρου;
••Πότε πρόλαβε ο τότε πρόεδρος του Λιτοχώρου να δώσει εντολή να αναζητηθεί και να καλεστεί φωτογράφος και από που;
•••Έμενε στο Λιτόχωρο;
••••Ήταν περαστικός;
•••••Καλέστηκε από την Κατερίνη ή απ' τη Θεσσαλονίκη που δεν είχε ακόμη απελευθερωθεί;
••••••Ήταν Έλληνας ή ξένος;
••••••••Ακολουθούσε τον ελληνικό στρατό; Ήταν ξένος ανταποκριτής του τύπου;
Άγνωστο!
Άγνωστο είναι επίσης αν το αρνητικό ή η πρώτη φωτογραφία που εμφανίστηκε, έχει διασωθεί.
Γεγονός όμως είναι πως η φωτογραφία γενικά εντυπωσίασε αποτυπώνοντας το γεγονός αλλά και για την ευκρίνειά της. Ξεπέρασε δε κατά πολύ τα όρια της τοπικής κοινωνίας και της Ελλάδας.
Ανατυπώθηκε ως επιστολικό δελτάριο διαστάσεων 137 Χ 89 χιλ..
Στην εμπρόσθια πλευρά του δελταρίου αναγράφεται στα γαλλικά («Souvenir de Salonique. Prière à l'occasion de l'entrée des Armées Hellènes à Litohoron») -αναμνηστικό από τη Θεσσαλονίκη-, και στη συνέχεια στα ελληνικά και γαλλικά αναφέρεται η «Δοξολογία επί τη εισόδω του Ελληνικού Στρατού εις Λιτόχωρο». Πλην το πλήθος κόσμου όλων των ηλικιών, αποτελούμενου από επισήμους και μη, διακρίνεται ο Ναός του Αγίου Γεωργίου όπως ήταν τότε, έξι ψηλά δέντρα, οι επίσημοι μαζί με ιερείς και ένα Έλληνα ένστολο, ένα κάτοικο ανεβασμένο στη σκεπή της εκκλησίας δίπλα στο καμπαναριό και αχνά στον ορίζοντα η πλαγιά του Ολύμπου.
Στην οπίσθια πλευρά αναγράφεται (αύξων;) αριθμός της ανατύπωσης της φωτογραφίας σε επιστολικά δελτάρια.
Πλην του παρόντος επιστολικού δελταρίου (υπ. αρ. 16 7105) από ιδιωτική συλλογή, που δημοσιεύεται σήμερα, υπάρχουν άλλα δύο γνωστά δελτάρια από τα οποία το ένα βρίσκεται στην ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Ποταμιάνου (υπ. αρ.15 35141) και το άλλο στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και μελετών«Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» (επιχρωματισμένο αντίγραφο; με αρ. εισ. 714 στο Ίδρυμα αλλά δίχως άλλο αριθμό).
Το δελτάριο της συλλογής Ποταμιάνου έχει αναδημοσιευτεί κατά καιρούς σε πολλά ΜΜΕ, συνήθως δίχως καμιά αναφορά στην προέλευσή του.
Σίγουρα υπάρχουν αντίτυπα του επιστολικού δελταρίου σε πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές ανά τον κόσμο.
Αναμφισβήτητο είναι το γεγονός πως η εν λόγω φωτογραφία συνέλαβε τη στιγμή της πρώτης επίσης δοξολογίας, με πάνδημη συμμετοχή, τη μέρα της απελευθέρωσης του Λιτοχώρου.
Ανδρέας Μπούκας
