Αρναία
Αμφιθεατρικά χτισμένη μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με πλούσια δάση και τρεχούμενα νερά, στους πρόποδες του όρους Χολομώντα, η Αρναία είναι ένας «παραδοσιακός οικισμός» και «ιστορικός τόπος» –χαρακτηρίστηκε έτσι από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1987– που ξεχωρίζει για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των κτιρίων της, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα- έργα τέχνης.
«Πυρήνας» του χωριού είναι η κεντρική πλατεία με έναν τεράστιο πλάτανο, το «παζάρι» όπως την αποκαλούν και οι περισσότεροι, όπου συγκεντρώνεται και η μεγαλύτερη δραστηριότητα στον οικισμό. Από αυτήν ξεκινάνε στενά, πλακόστρωτα γραφικά σοκάκια με σπίτια πολύ κοντά το ένα στο άλλο, χωρίς αυλές, που χρονολογούνται από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα και άλλα από το χρονικό διάστημα 1850-1945.
Τα πιο αξιόλογα δείγματα της χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής της Αρναίας συναντιούνται στη συνοικία της Γαννούδενας όπου βρίσκεται και το περίφημο Αρχοντικό Ιατρού, που λειτουργεί ως Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείου, καθώς και το Μουσείο Υφαντικής.
Σαμαρίνα
Το ονομαστό βλαχοχώρι της βόρειας Πίνδου, βρίσκεται κοντά στα όρια της Δυτικής Μακεδονίας με την Ήπειρο, χτισμένο σε υψόμετρο 1.600 μέτρων. Θεωρείται, μάλιστα, το ψηλότερο χωριό όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλων των Βαλκανίων. «Πνιγμένη» από δάση πεύκου, οξιάς, πυξαριού και ρόμπολου, λόγω του υψόμετρού της η Σαμαρίνα κάθε χειμώνα «στολίζεται» από τις λευκές νιφάδες του χιονιού, το οποίο παραμένει στο χωριό σχεδόν μέχρι το Μάιο. Οι φυσικές ομορφιές γύρω από το χωριό, τα άφθονα κρύα νερά και το ιδανικό κλίμα για καλοζωία και υγεία, της έδωσαν το προσωνύμιο «Ωραία Σαμαρίνα».
Νυμφαίο
Το Νυμφαίο, όχι άδικα, θεωρείται ένα από τα ωραιότερα χωριά όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, σύμφωνα με τους περισσότερους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Το στολίδι της Φλώρινας, βρίσκεται στο ανατολικό κομμάτι του όρους Βίτσι και συναντάται σε υψόμετρο περίπου 1.350 μέτρων. Σε απόσταση 57 χλμ. από την πρωτεύουσα του νομού, ο παραδοσιακός οικισμός μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από σελίδες παραμυθιού με την άρτια αρχιτεκτονική και το υπέροχο αλπικό τοπίο ολόγυρά του. Μια εικόνα που συγκλονίζει κάθε επισκέπτη. Πετρόχτιστα σπίτια, εντυπωσιακά αρχοντικά –απομεινάρια της ένδοξης περιόδου μεταξύ του 18ου και των αρχών του 20ου αιώνα– και λιθόστρωτα σοκάκια συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό. Το χειμώνα, με το λευκό πέπλο του χιονιού να έχει σκεπάσει τα πάντα, το τοπίο μοιάζει πραγματικά ονειρικό.
Βλάστη
Σε απόσταση 24 χλμ. νοτιοδυτικά της Πτολεμαΐδας, η Βλάστη είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.180 μέτρων, μεταξύ των ορεινών όγκων του Ασκίου και του Μουρικίου, με εκπληκτική θέα στα βουνά που κόβει την ανάσα. Το χωριό αποτελεί έναν όμορφο, γραφικό και ήσυχο προορισμό για εξορμήσεις όλες τις εποχές του χρόνου, μακριά από την πολυκοσμία των πιο πολυσύχναστων ορεινών προορισμών. Τα κτίριά της ξεχωρίζουν για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους, χαρακτηριστικό δείγμα της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, ενώ στα σημαντικότερα σημεία που αξίζει κανείς να δει από κοντά ο ναός του Αγίου Νικολάου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ο ναός του Αγίου Δημητρίου με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες και ο ναός του Αγίου Μάρκου.
