Του David Axe
Αφού έχασε έως και 100.000 στρατιώτες που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στην Ουκρανία και προχώρησε στην κινητοποίηση 300.000 εφέδρων για να αναπληρώσει αυτές τις απώλειες, ο ...
ρωσικός στρατός φέρεται να δημιουργεί “στρατεύματα φραγμού” για να εμποδίσει τους επίστρατους να λιποτακτήσουν ή να υποχωρήσουν χωρίς διαταγή, όπως γνωστοποίησε την Παρασκευή το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τα “στρατεύματα φραγμού” τιμωρούν τους στρατιώτες που φεύγουν –με τον έναν ή τον άλλον τρόπο– από το πεδίο της μάχης συλλαμβάνοντας τους. Ή και πυροβολώντας τους, όπως έκαναν ενίοτε οι σοβιετικές “δυνάμεις φραγής” στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό το σκληρό μέτρο δεν διέφερε πολύ πριν από 80 χρόνια. Και πιθανόν δεν θα βοηθήσει την κατάσταση των ρωσικών στρατευμάτων ούτε σήμερα. Τα “στρατεύματα φραγμού” μπορεί να αποτρέψουν μερικούς φοβισμένους στρατιώτες της πρώτης γραμμής από το να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους. Αλλά το κάνουν με άσχημο τρόπο και με βαρύ αντίτιμο. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αποτελέσει εξαίρεση.
Το 1942, ο γερμανικός στρατός προήλαυνε προς τη Μόσχα και ο σοβιετικός στρατός υποχωρούσε. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ο Ιωσήφ Στάλιν εξέδωσε ένα διάταγμα που ουσιαστικά απαγόρευε την υποχώρηση – ένα διάταγμα που τα “στρατεύματα φραγμού” έπρεπε να εφαρμόσουν. “Το συμπέρασμα είναι ότι ήρθε η ώρα να σταματήσει η υποχώρηση”, έγραψε ο Στάλιν. “Ούτε βήμα πίσω! Αυτό πρέπει να είναι το σύνθημά μας αποδώ και στο εξής”.
Σύντομα κάθε Σώμα Στρατού που αποτελείτο από περίπου 10.000 στρατιώτες είχε έως και πέντε “μονάδες φραγής” των 200 ανδρών. Από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο του 1942, 193 από αυτές τις μονάδες –οι οποίες αριθμούσαν συνολικά 38.600 άνδρες– συνέλαβαν περίπου 140.755 στρατιώτες που εγκατέλειψαν τις σοβιετικές πολεμικές επιχειρήσεις, κατέληξε ο πολιτικός επιστήμονας του Ντάρτμουθ Jason Lyall.
Δεν γνωρίζουμε πόσους από αυτούς τους στρατιώτες πυροβόλησαν τα “στρατεύματα φραγμού”. Ίσως πολύ λίγους. Η αποστολή αυτών των μονάδων ήταν ως επί το πλείστον “να συλλάβουν και να απελευθερώσουν”, εξηγεί Lyall. Οι περισσότεροι που ετίθεντο υπό κράτηση “επαναπροωθούνταν” στις μονάδες τους.
Η τύχη του σοβιετικού στρατού “γύρισε” λίγο μετά το διάταγμα του Στάλιν, αλλά θα ήταν μάλλον ανακριβές εάν αποδίδαμε αυτήν τη μεταστροφή στη νέα σκληρή πολιτική τιμωρίας των στρατευμάτων που λιποτακτούσαν ή υποχωρούσαν. Ο γερμανικός στρατός απέτυχε να διατηρήσει τις γραμμές ανεφοδιασμού του, που εκτείνονταν σε 800 μίλια, ενώ η ρωσική διοικητική μέριμνα βελτιώθηκε. Η έλευση του χειμώνα σίγουρα δεν βοήθησε τη δεινή κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει οι ανεπαρκώς εφοδιασμένοι Γερμανών.
Εντούτοις, 80 χρόνια μετά, αυτό το φθινόπωρο, και ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν εξελίσσεται κατά πώς ήθελε η Μόσχα, τα ρωσικά ΜΜΕ επέστρεψαν… στα λόγια του Στάλιν από το 1942. Ένας προπαγανδιστής στη ρωσική κρατική τηλεόραση πρότεινε να εξουσιοδοτηθεί ένας “εισαγγελέας” με πέντε στρατιωτικούς αστυνομικούς και να προχωρά στη σύλληψη και ανάκριση των “γαλαντόμων” στρατιωτών που υποχωρούν υπό την πίεση των επιθέσεων του εχθρού.
Εφόσον το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου έχει δίκιο και το Κρεμλίνο αναπτύσσει “στρατεύματα φραγμού”, τότε η ρητορική των προπαγανδιστών έχει γίνει εφαρμοσμένη πολιτική. Μην περιμένετε όμως πως θα αρχίσουν να πυροβολούν στρατιές – ούτε πως δεν πυροβολήσουν κανέναν. Και επίσης μην περιμένετε να αντιστρέψουν την έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων της Ρωσίας που παραπαίουν.
Τα “στρατεύματα φραγμού” ενδεχομένως να αποτρέψουν σποραδικά ορισμένες υποχωρήσεις, τιμωρώντας τους φοβισμένους στρατιώτες και δημιουργώντας κλίμα αποτροπής. Η πρακτική αυτή, όμως, έχει και μειονεκτήματα. Κατ’ αρχάς, οι “μονάδες φραγής απορροφούν σημαντικούς πόρους ανθρώπινου δυναμικού από την πρώτη γραμμή”, σύμφωνα με τον Lyall. Το γεγονός αυτό θα καθιστούσε πιο ευάλωτες τις μονάδες πρώτης γραμμής στο “να σπάσουν”.
Σκεφτείτε ότι το 1942 χρειάστηκαν περίπου 39.000 στρατιώτες για να συγκρατήσουν περίπου 140.000 υποχωρούντες από την πρώτη γραμμή. Και σκεφτείτε ακόμη πως τότε οι “μονάδες φραγής” είχαν πολεμήσει τους Γερμανούς. Θα μπορούσαν 40.000 “άκαπνοι” στρατιώτες που ήρθαν για ενίσχυσει να αποτρέψουν την υποχώρηση 140.000 κουρασμένων από τις μάχες στρατιωτών;
Ακόμη και υπό την απειλή της σύλληψης –ή ακόμη χειρότερων συνεπειών– τα εξαντλημένα και ηττημένα στρατεύματα της πρώτης γραμμής θα βρουν έναν τρόπο να φύγουν από το μέτωπο. Ο αυτοτραυματισμός είναι συχνό φαινόμενο. “Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, αρκετές φορές παρατηρείται αύξηση στα περιστατικά αυτοτραυματισμού και αυτοακρωτηριασμού από στρατιώτες που προσπαθούν απεγνωσμένα να ξεφύγουν τόσο από το πεδίο της μάχης όσο και από την οργή των στρατευμάτων φραγμού”, έγραψε ο Lyall.
Οι “μονάδες φραγής” είναι μια αναποτελεσματική χρήση του ανθρώπινου στρατιωτικού δυναμικού και των προμηθειών. Και ο ρωσικός στρατός δεν μπορεί να σπαταλήσει τίποτα από τα δύο αυτή τη στιγμή. Πέραν τούτου, ένα ηττημένο ρωσικό τάγμα που απαρτίζεται από ταλαιπωρημένους, πεινασμένους στρατιώτες και το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει μια καλύτερα εκπαιδευμένη και εφοδιασμένη ουκρανική μονάδα, θα βρει –ούτως ή άλλως– έναν τρόπο να σταματήσει να πολεμά.
ΠΗΓΗ: capital.gr
